Cumhuriyet Dönemi’nde İzmir’de Yaşanan 6 Büyüklüğü ve Üzeri Depremler

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 331 - 351, 29.12.2023

Muhammed Aslaner Filiz Çolak

https://doi.org/10.46464/tdad.1319513

Öz

Yerkabuğu ve yer hareketleri bakımından dünyanın en hareketli deprem alanlarından birinde bulunan Türkiye, geçmişten günümüze barındırdığı aktif faylar ile birçok yıkıcı depremin yaşandığı bir coğrafya olmuştur. Anadolu, dünyadaki deprem kuşakları içinde Alp-Himalaya Deprem Kuşağı üzerinde yer aldığından hem geçmişte hem de günümüzde can ve mal kaybına neden olan depremlere sahne olmuştur. Türkiye’de üç tane ana deprem kuşağı mevcuttur. Kuzey-Anadolu Fay Zonu, Batı-Anadolu Genişleme Bölgesi, Doğu-Anadolu Fay Zonu. Çalışmaya konu olan İzmir ili de Batı Anadolu Deprem Kuşağı içinde yer almakta olup geçmişten günümüze pek çok depremin yaşandığı bir yerdir. Bu çalışmada Cumhuriyet döneminde İzmir’de gerçekleşen 6 büyüklüğü ve üzeri depremler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Can kaybı, Deprem, Doğal afet, İzmir, Sarsıntı

Earthquakes with Magnitude M≥ 6 in Izmir in the Republican Era

Öz

Located in one of the most active earthquake areas in the world in terms of earth's crust and ground movements, Türkiye is in a geography where many destructive earthquakes have been experienced. Since the Anatolia is located on the Alpine-Himalaya Earthquake Belt which is among the most earthquake active belts in the world, it has been the affected by earthquakes those have caused loss of life and property both in the past and today. There are three main fault lines in our country namely; North-Anatolian Fault Zone, West-Anatolian Extensional Region, East-Anatolian Fault Zone. Izmir Province is located in the Western Anatolian Earthquake Zone and is a place where many earthquakes have been experienced from the past to the present. In this study, earthquakes of with magnitude M≥ 6 in İzmir is studied.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, İzmir, Loss of Life, Naturel Disaster, Tremor

Kaynakça

• AA, 2020. Son 111 yılda İzmir depremleri, Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/izmir-son-111-yilda-6-ve-uzeri-buyuklugunde-8-deprem-yasadi/2025256.
• AFAD, 2017. Batı Anadolu Açılma Sistemi Üzerinde Meydana Gelen Tarihsel ve Aletsel Dönem (M≥5.5) Deprem Aktivitesi, Erişim adresi: http://www.deprem.gov.tr/tr/depremdetay?eventID=375576.
• AFAD, 2019. Deprem nedir?, Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/39500/xfiles/deprem_nedir.
• Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi 2023. 1928 İzmir Torbalı Depremi’nde Sokakta Oturan Vatandaşlar, Erişim Adresi: https://www.apikam.org.tr/?AspxAutoDetectCookieSupport=1.
• Ahenk Gazetesi, 1928. 1 Nisan 1928 tarihli Ahenk Gazetesi.
• Akarsu E., 2022. Türkiye Selçuklu Devleti Dönemi’nde doğal afetler ve salgın hastalıklar, Yüksek Lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 245 s (yayımlanmamış).
• Akdur R., 2000. Afetlere hazırlık ve afet yönetimi. Ankara Deontoloji Dergisi (7), 8-13.
• Akgün S., Uluğtekin M., 2001. Hilâl-İ Ahmer’den Kızılay’a II. Kızılay Yayınları, Ankara, 650 s.
• Akış T., Tunç G., Mertol H., 2020. 30.10.2020 Ege denizi deprem raporu. Atılım Üniversitesi, Erişim adresi: https://www.atilim.edu.tr/uploads/announcements/ege-denizi-depremi-raporu.
• Akşam Gazetesi, 1939a. 23 Eylül 1939 tarihli Akşam Gazetesi.
• Akşam Gazetesi, 1939b. 24 Eylül 1939 tarihli Akşam Gazetesi.
• Akşam Gazetesi, 1949. 24 Temmuz 1949 tarihli Akşam Gazetesi.
• Akşam Gazetesi, 1955. 17 Temmuz 1955 tarihli Akşam Gazetesi.
• Akşam Postası Gazetesi, 1939. 23 Eylül 1939 tarihli Akşam Postası Gazetesi.
• Altun S., 1993. 6 Kasım 1992 İzmir depremi sonuçları üzerine bir irdeleme. İmo İnşaat Mühendisleri Odası Teknik Dergisi, 4(4), 731-742.
• Anadolu Gazetesi, 1928. 1 Nisan 1928 tarihli Anadolu Gazetesi.
• Anadolu Gazetesi, 1939a. 23 Eylül 1939 tarihli Anadolu Gazetesi.
• Anadolu Gazetesi, 1939b. 25 Eylül 1939 tarihli Anadolu Gazetesi.
• Arslan A., 2003. Türkiye’de tabii afetler (1923-1950), Yüksek Lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 255 s (yayımlanmamış).
• Atalay İ., 1987. Türkiye jeomorfolojisine giriş. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No:9, İzmir, 456 s.
• Bayhan B., Avcı E., Birlik Kayı D., 2020. Ege denizi Seferihisar açıkları M6.6 depremi 30 Ekim 2020 ön değerlendirme raporu. Bursa Teknik Üniversitesi Deprem Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi, 17 s.
• Baykara T., 1974. İzmir şehri ve tarihi. Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir, 173 s.
• BCA, 28.19.4. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kararlar Daire Başkanlığı, 28.19.4, 4 Nisan 1928.
• BCA, 28.19.5. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kararlar Daire Başkanlığı, 28.19.5, 4 Nisan 1928.
• BCA, 112.708.11. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü, 112.708.11., 17.07.1955.
• BCA, 119.842.14. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Muamelat Genel Müdürlüğü, 119.842.14., 28.09.1939.
• BCA, 120.57.12. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kararlar Daire Başkanlığı, 120.57.12., 02.08.1949.
• BCA, 120.850.20. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Muamelat Genel Müdürlüğü, 120.850.20., 27.08.1949.
• BCA, 141.103.3. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kararlar Daire Başkanlığı, 141.103.3., 29.11.1955.
• BCA, 142.19.2. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kararlar Daire Başkanlığı, 142.19.2., 25.02.1956.
• BCA, 178.234.3. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Muamelat Genel Müdürlüğü, 178.234.3., 07.10.1939.
• Cumhuriyet Gazetesi, 1939a. 23 Eylül 1939 tarihli Cumhuriyet Gazetesi.
• Cumhuriyet Gazetesi, 1939b. 24 Eylül 1939 tarihli Cumhuriyet Gazetesi.
• Cumhuriyet Gazetesi, 1949. 24 Temmuz 1949 tarihli Cumhuriyet Gazetesi.
• Cumhuriyet Gazetesi, 1955. 17 Temmuz 1955 tarihli Cumhuriyet Gazetesi.
• Çağlar N., Kırtel O., Vural İ., 2020. 30 Ekim 2020 Ege denizi Seferihisar depremi inceleme ve değerlendirme raporu. Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Deprem Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 27 s.
• Deniz A., Yüksel E., 2020. 30 Ekim 2020 İzmir depremi değerlendirme raporu. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 31 s.
• Develioğlu F., 1995. Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara, 1195 s.
• Dokuz Eylül Üniversitesi, 2017. 12 Haziran 2017 İzmir Karaburun (Ege Denizi) depremi değerlendirme raporu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Dokuz Eylül Yayınları, Buca-İzmir, 25 s (yayımlanmamış).
• Dünya Gazetesi, 1955. 17 Temmuz 1955 tarihli Dünya Gazetesi.
• Emre Ö., Özalp S., 2005. İzmir yakın çevresinin diri fayları ve deprem potansiyelleri. MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, MTA Rapor No:10754, 80 s.
• Emre Ö., Duman T.Y., Özalp S., Elmacı H., Olgun S., Şaroğlu F., 2013. Active fault map of Turkey with an explanatory text 1:1,250,000 scale. General Directorate of Mineral Research and Exploration, Special Publication Series, 30.
• Eyidoğan H., Güçlü U., Utku Z., 1991. Büyük Türkiye depremleri makro sismik rehberi (1900-1988). İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 298 s.
• Hizmet Gazetesi, 1928a. 1 Nisan 1928 tarihli Hizmet Gazetesi.
• Hizmet Gazetesi, 1928b. 2 Nisan 1928 tarihli Hizmet Gazetesi.
• Hürriyet Gazetesi, 1955. 17 Temmuz 1955 tarihli Hürriyet Gazetesi.
• İkdam Gazetesi, 1939. 23 Eylül 1939 tarihli İkdam Gazetesi.
• KRDAE, 2017. 12 Haziran 2017 Karaburun Açıkları Ege Denizi Depremi, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Erişim adresi: http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/wpcontent/uploads/2017/06/12_HAZIRAN_2017_EGE_DENIZI_DEPREMI.pdf.
• KRDAE, 2020. 30 Ekim 2020 Ege denizi depremi, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Erişim adresi: http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/30-ekim-2020-mw6-9-ege-denizi-izmir-depremi/.
• Karadaş A., Öner E., 2021. 30 Ekim 2020 Sisam depreminin İzmir-Bayraklı’da yol açtığı hasar üzerinde Bornova ovasının alüvyal jeomorfolojisinin etkileri. Coğrafya Dergisi (42), 139-153.
• Kartal R.F., Demirtaş R., Kadiroğlu, F.T., 2017. 12 Haziran 2017 Midilli-Karaburun depremi (Mw=6.2). Aktif Tektonik Araştırma Grubu (ATAG) 21.Çalıştayı 61 s.
• Ketin İ., 1949. Son on yılda Türkiye'de vukua gelen büyük depremlerin tektonik ve mekanik neticeleri hakkında. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 2(1), 1-10.
• Milliyet Gazetesi, 1955. 17 Temmuz 1955 tarihli Milliyet Gazetesi.
• MTA 2020. 30 Ekim 2020 Ege denizi depremi saha gözlemleri ve değerlendirme raporu, Erişim adresi: https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/deprem/pdf/30.10.2020 _Ege_Denizi_Depremi_Saha_Gozlemleri_ve_Degerlendirme_Raporu.pdf.
• Naci M., 2009. Lugat-i Naci. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 959 s.
• Nafiz H., Hakkı İ., 1929. 30-31 Mart 1928 tarihindeki Tepeköy-Torbalı İzmir zelzelesi mahallinde yapılan tetkikat üzerine darülfünun emanetine verilen rapor. Darülfünun Jeoloji Enstitüsü Neşriyatı, İstanbul, No:1, 72 s.
• ODTÜ/DMAM, 2020. 30 Ekim 2020 İzmir Seferihisar açıkları (Sisam) depremi keşif gözlemleri ve bulgular. ODTÜ Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi, Rapor No:ODTÜ/DMAM 2020-03, Ankara, 47 s.
• Özdemir H., 2016. Afetler coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 329 s.
• Özey R., 2006. Afetler coğrafyası. Aktif Yayınevi, İstanbul, 302 s.
• Özgezici İ., 2020. Söke depremi, Erişim adresi: https://www.sokeekspres.com/haber/11758921/ibrahim-ozgezicinin-kaleminden.
• Özipek M.N., 2004. Deprem sonucu oluşan sismik kuvvetlerin mekanik tesisatlara ve ekipmanlara olan etkisi ve bu sistemlerin deprem güvenliklerinin sağlanması, Yüksek Lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 79 s (yayımlanmamış).
• Sami Ş., 1317(R). Kamus-i Türki, İkdam Yayınevi, Dersaadet, 1574 s.
• Son Posta Gazetesi, 1939a. 23 Eylül 1939 tarihli Son Posta Gazetesi.
• Son Posta Gazetesi, 1939b. 24 Eylül 1939 tarihli Son Posta Gazetesi.
• Son Posta Gazetesi, 1949a. 24 Temmuz 1949 tarihli Son Posta Gazetesi.
• Son Posta Gazetesi, 1949b. 31 Temmuz 1949 tarihli Son Posta Gazetesi.
• Son Telgraf Gazetesi, 1939. 23 Eylül 1939 tarihli Son Telgraf Gazetesi.
• Sözbilir H., Eski S., Tepe 2017. 12 Haziran 2017 Midilli depremi (Karaburun Açıkları) ve bölgenin depremselliği, Dokuz Eylül Üniversitesi Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi Diri Fay Araştırma Grubu, 14 s.
• Şenol C., 2020. Türkiye’de meydana gelen büyük depremlerin yerleşme ve demografik yapı üzerindeki etkileri (1927-2000). USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 2(4), 620-644.
• Tan Gazetesi, 1939a. 23 Eylül 1939 tarihli Tan Gazetesi.
• Tan Gazetesi, 1939b. 24 Eylül 1939 tarihli Tan Gazetesi.
• Tınal M., 2009. 1928 Torbalı (İzmir) depremi. Turkish Studies 4(8), 2229-2243.
• TKA 17-67. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:17, Belge No:67.
• TKA 89-3. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No: 89, Belge No: 3.
• TKA 91-21. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No: 91, Belge No:21.
• TKA 2370-6436. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2370, Belge no: 6436.
• TKA 2371-70. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2371, Belge no: 70.
• TKA 2371-71. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2371, Belge No:71.
• TKA 2371-72. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2371, Belge No:72.
• TKA 2371-73. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2371, Belge No:73.
• TKA 2371-74. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2371, Belge No:74.
• TKA 2371-79. Türk Kızılay Arşivi, Kutu No:2371, Belge No:79.
• Türkelli N., Kalafat D., 1995a. 6 kasım 1992 İzmir Doğanbeyli depremi saha gözlemleri ve odak mekanizma çözümü. Jeofizik Dergisi 9(1), 343.348.
• Türkelli N., Kalafat D., İnce Ş., 1995b. 6 Kasım 1992 İzmir depremi ve artçı şokları. Deprem Araştırma Bülteni 17(68), 58-95.
• Türkiye Kızılay Mecmuası, 1940. Türkiye Kızılay Mecmuası, 171, Ankara, 1940.
• Ulus Gazetesi, 1939. 23 Eylül 1939 tarihli Ulus Gazetesi.
• Ulus Gazetesi, 1949a. 24 Temmuz 1949 tarihli Ulus Gazetesi.
• Ulus Gazetesi, 1949b. 25 Temmuz 1949 tarihli Ulus Gazetesi.
• Ulus Gazetesi, 1949c. 26 Temmuz 1949 tarihli Ulus Gazetesi.
• Ulus Gazetesi, 1949d. 2 Ağustos 1949 tarihli Ulus Gazetesi.
• Vakit Gazetesi, 1939. 23 Eylül 1939 tarihli Vakit Gazetesi.
• Yeni Asır Gazetesi,1939. 23 Eylül 1939 tarihli Yeni Asır Gazetesi.
• Zafer Gazetesi, 1949a. 25 Temmuz 1949 tarihli Zafer Gazetesi.
• Zafer Gazetesi, 1949b. 26 Temmuz 1949 tarihli Zafer Gazetesi.