Teachers' Opinions on the Causes and Effects Regarding Unethical Behaviors of School Principals

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 3, 1177 - 1203, 29.12.2023

Ender Kazak Sema Kocamanoğlu

https://doi.org/10.37217/tebd.1214591

Öz

This study aims to reveal the unethical behaviors of school principals according to teachers’ opinions. The study group consists of thirteen teachers from different branches including seven female and six male, working at primary, secondary and high school levels, in public schools in Düzce in 2022-2023 academic year. The sample was formed by using maximum variety, one of the purposeful sampling methods. Research data were collected through a semi-structured interview form. In data analysis, descriptive analysis method is used. The data revealed that the school principals’ unethical behaviors were grouped under the sub-themes of unfair behaviors, negative communication language, mobbing, neglect and abuse of duty, and inconsistency. Reasons for those behaviors were grouped under the sub-themes of individual, ethical, and environmental factors. The effects of unethical behaviors on teachers were grouped under the sub-themes of emotional effects, effects on performance, and relations among teachers. In the light of the findings, some suggestions are made to reduce the effects of unethical behaviors on teachers and to increase teacher awareness.

Anahtar Kelimeler

Unethical behavior, School principal, Teacher, Qualitative research

Okul Müdürlerinin Etik Olmayan Davranışlarının Nedenleri ve Etkilerine İlişkin Öğretmen Görüşleri

Öz

Bu araştırma, okul müdürlerinin etik olmayan davranışlarını öğretmen görüşlerine göre ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmanın çalışma grubu, 2022-2023 eğitim öğretim yılında Düzce il merkezinde bulunan resmî okullarda görev yapan, ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde çalışan yedi kadın, altı erkek öğretmen olmak üzere farklı branşlarda on üç öğretmenden oluşmaktadır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklem yöntemi kullanılarak araştırmanın çalışma grubu oluşturulmuştur. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla ve görüşme tekniği uygulanarak toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonunda okul müdürlerinin etik olmayan davranışları adil olmayan davranışlar, olumsuz iletişim dili, mobbing, görev ihmal ve istismarı, tutarsızlık alt temalarında gruplandırılmıştır. Okul müdürlerinin etik olmayan davranışlarının nedenleri; bireysel etkenler, etik etkenler ve çevresel etkenler alt temalarında gruplandırılmıştır. Etik olmayan davranışların öğretmenler üzerindeki etkileri ise duygusal etkiler, performansa yönelik etkiler, öğretmenler arası ilişkilere etkileri alt temalarında gruplandırılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda etik olmayan davranışların öğretmenler üzerindeki etkilerinin azaltılmasına yönelik yönetici eğitimleri ve öğretmen farkındalıklarının arttırılmasına ilişkin önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Etik olmayan davranış, Okul müdürü, Öğretmen, Nitel araştırma

Kaynakça

• Akcan, A., Polat, S. & Ölçüm, D. (2017). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre sendikal faaliyetlerin okullara etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1101-1119. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338811
• Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233–250.
• Argon, T., İsmetoğlu, M. & Yılmaz, D. Ç. (2017). Okul yöneticilerinin meslek ahlakı davranışlarına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 210-221.
• Aronson, E. (2001). Integrating leadership styles and ethical perspectives. Canadian Journal of Administrative Sciences, 18, 244-256.
• Arslan-Hendekci, E. A. (2017). Algılanan örgütsel etik iklimin İlköğretim okullarında öğretmenlerin etik dışı davranışlarına etkisi: Diyarbakır merkez ilçeleri örneği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Avey, J. B., Wernsing, T. S. & Palanski, M. E. (2012). Exploring the process of ethical leadership: The mediating role of employee voice and psychological ownership. Journal of Business Ethics, 107(1), 21-34.
• Aydın, İ. (2006). Eğitim ve öğretimde etik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ayık, A., Yücel, E. & Savaş, M. (2014). Öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının yordayıcısı olarak okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(42), 27-36.
• Blase, J. & Blase, J. (2003). The phenomenology of principal mistreatment: Teachers perspectives. Journal of Educational Administration, 41(4), 367-422.
• Bora, Z. (2017). Okul müdürlerinin öğretmenlere yönelik etik dışı davranışları ve nedenleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Brass, D., Butterfield, K. & Skaggs, B. C. (1998). Relationships and unethical behavior: A social network perspective. The Academy of Management Review, 23(1), 14-31.
• Brown, M. E. (2007). Misconceptions of ethical leadership: How to avoid potential pitfalls. Organizational Dynamics, 36, 140-155.
• Brown, M. E. & Trevino, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly, 17, 595-616.
• Brown, M. E., Trevino, L. K. & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97, 117–134.
• Büte, M. (2011). Algılanan örgüt ikliminin etik olmayan davranışlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 103-122.
• Can, E. & Işık-Can, C. (2019). Okul yöneticilerinin etik dışı uygulamalarının belirlenmesi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(16), 406-422.
• Chandler, D. J. (2009). The perfect storm of leaders‘ unethical behavior: A conceptual framework. International Journal of Leadership Studies, 5(1), 102-126.
• Chowdhury, M. (2016). Emphasizing morals, values, ethics, and character education in science education and science teaching. The Malaysian Online Journal of Educational Science, 4(2), 1-16.
• Ciulla, J. B. (2004). Ethics and leadership effectiveness the nature of leadership. Thousand Oak, CA: Sage.
• Coco, G. & Lagravinese, R. (2014). Cronyism and education performance. Economic Modelling, 38, 435-450.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approach. USA: Sage.
• Çengelci, E. (2014). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çetin, S. K. & Demirkasımoğlu, N. (2015). Öğretmen ve yöneticilerin etik ve etik dışı davranışlarının basına yansımaları. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 34, 95-110.
• Çınar, O. (2010). Okul müdürlerinin iletişim sürecindeki etkililiği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(26), 267-276.
• Çimen, B. A. & Karadağ, E. (2019). Özel okul müdürlerinin etik davranışları üzerine bir araştırma. İş Ahlakı Dergisi, 12(1), 171-201.
• Demirtaş, H. & Demirbilek, N. (2019). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 111-142.
• Dobel, J. P. (1998). Political prudence and the ethics of leadership. Public Administration Review, 58(1), 74-89.
• Doğan, S. & Karataş, A. (2011). Örgütsel etiğin çalışan memnuniyetine etkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(37), 1-40.
• Ekici, C. (2020). İlkokul yöneticileri ile öğretmenler arasındaki iletişim durumlarının incelenmesi. Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 3(2), 292-311.
• Erdoğan, Ç. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin davranışlarının etik ilkelere uygunluğu. Kastamonu Dergisi, 20(2), 503-518.
• Frankena, W. (2007). Etik (A. Aydın, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Gini, A. (1997). Moral leadership: An overview. Journal of Business Ethics(16), 323-330.
• Güneş, A. & Küçüksüleymanoğlu, R. (2020). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. Turkish Studies-Education, 15(3), 1907-1925.
• Greenfield, W. D. (1991). Rationale and methods to articulate ethics and administrator training. Annual Meeting of the American Educational Research Association Speeches/Conference-Papers içinde (s. 1-33). Portland State University, Chicago, Illinois. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED332379.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Greenfield, W. D. (1999). Moral leadership in school: Fact or fancy? Annual Meeting of American Educational Research Association Speeches/Meeting Papers içinde (s. 1-41). Portland State University, Montreal, Canada. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED443171.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Harmanlı, M. T. (2019). Etik liderlik üzerine okul yöneticileri ve öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Haynes, N. M. & Emmons, C. & Ben-Avie, M. (1997). School climate as a factor in student adjustment and achievement. Journal of Educational and Psychological Consultation, 8(3), 321-329.
• Houle, J. C. & Gimas, P. C. (2006). Building capacity for ethical leadership ingraduate educational leadership preparation programs. AASA Journal of Scholarship and Practic, 3(1), 11-17.
• House, R. J. (1977). A 1976 theory of charismatic leadership. J. G. Hunt & L. L. Larson, (Ed.), Leadership: The cutting edge içinde (s. 1-38). Carbondale: Southern Illinois University. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED133827.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Howell, J. M. & Avolio, B. J. (1992). The ethics of charismatic leadership: Submission or liberation? Academy of Management Perspectives, 6(2), 43-54. https://doi.org/10.5465/ame.1992.4274395
• Husu, J. (2003). Real-world pedagogical ethics: Mission impossible? Teacher Development, 7(2), 311-326.
• Işık, M. (2020). Okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. İZÜ Eğitim Dergisi, 2(4), 155-173. https://doi.org/10.46423/izujed.775588
• Jones, R. G. & Stout, T. (2015). Policing nepotism and cronyism without losing the value of social connection. Industrial and Organizational Psychology, 8(1), 2-12.
• Josefová, A. (2016). The importance of ethics in the process of education in today globalised society. SHS Web of Conferences, 26, 01019. https://doi.org/10.1051/shsconf/20162601019
• Kahraman, Ü. (2020). Okul müdürlerinin kayırmacılık davranışları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 90-106.
• Karataş, S., Kahya, S. & Kahyaoğlu, R. B. (2018). Teachers' opinions on unethical conducts of education administrators. European Journal of Education Studies, 4(4), 48-65.
• Karayaman, S. (2021). Okul yöneticilerini etik ikileme iten baskı ve güç kaynaklarının okul kademelerine göre incelenmesi. İnsan ve İnsan, 8(27), 235-253. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.797652
• Katip, M. (2019). Ortaöğretim okul yöneticilerinin etik dişi liderlik davranışları hakkında öğretmen görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kazak, E. & Buldu, M. (2021). Okul yöneticilerinin psikolojik şiddet içeren söz tutum ve davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 206-230.
• Keskinkılıç-Kara, S. B. (2016). Okullarda yaşanan siyasi ayrımcılığın bireysel ve örgütsel etkileri. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1371-1384.
• Khatri, N. & Tsang, E. W. K. (2003). Antecedents and consequences of cronyism in organizations. Journal of Business Ethics, 43, 289-303.
• Kish-Gephart, J. J., Harrison, D. A. & Treviño, L. K. (2010). Bad apples, bad cases, and bad barrels: Meta-analytic evidence about sources of unethical decisions at work. The Journal of Applied Psychology, 95(1), 1-31.
• Koç, M. H. & Fidan, T. (2020). Teachers’ opinions on ethical and unethical leadership: A phenomenological research. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(2), 355-400.
• Konan, N. & Erkuş, Z. U. (2019). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mobbinge uğrama nedenleri ve başa çıkma yöntemleri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(19), 407-423.
• Kuçuradi, İ. (2019). Ahlak, etik ve etikler. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Küçüksüleymanoğlu, R. (2019). Okul yöneticilerinin kişilik tiplerinin etik liderlik becerileri üzerindeki etkisi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1041-1053. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-514918
• Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119-126.
• MEB. (2015). Eğitimciler için meslek etik ilkeler. Milli Eğitim Bakanlığı İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü Genelge 2015/21. https://personel.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_ 06/02032141_mesleki_etik_ilkeler.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Mihelič, K. K., Lipičnik, B. & Tekavčič, M. (2010). Ethical leadership. International Journal of Management & Information Systems Fourth Quarter, 14(5), 31-42. https://doi.org/10.19030/ijmis.v14i5.11
• Nacar, D. & Demirtaş, Z. (2017). Okul yöneticilerinin yeterliliklerine ilişkin öğretmen görüşleri. Kesit Akademi Dergisi(11), 443-456.
• Negiş-Işık, A. & Paşa, Ö. (2017). Öğretmenlerin okul müdürüne güven düzeyleri ve okul müdürü tarafından sergilenen etik liderlik davranışlarının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 135-144. https://doi.org/10.17755/esosder.289656
• Neubert, M. J., Carlson, D. S., Kacmar, K. M., Roberts, J. A. & Chonko, L. B. (2009). The virtuous influence of ethical leadership behavior: evidence from the field. Journal of Business Ethics, 90, 157-170.
• Neuman, J. H. & Baron, R. (1998). Workplace violence and workplace aggression: Evidence concerning specific forms, potential causes, and preferred targets. Journal of Management, 24(3), 391-419.
• Öz, Ö. (2021). Öğretmenlerin okul müdürlerinden bekledikleri ve karşılaştıkları etik davranışlar. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, S., Karadağ, N. & Kılınç, A. Ç. (2013). Leadership in learning organizations: A qualitative research on school principals. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 17-34.
• Özgan, H. & Aslan N. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin sözlü iletişim biçiminin öğretmenlerin motivasyonuna etkisinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 190-206.
• Özgan, H. & Bozbayındır, F. (2011). Okullarda adil olmayan uygulamalar ve etkileri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 66-85.
• Özgen, F. Ö. & Turunç, Ö. (2017). Örgütsel adalet- sinizm ilişkisinde kişi örgüt uyumunun rolü: eğitim sektöründe bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 80-96.
• Özkeskin, E. (2013). Okul liderliğinde etik liderlik yaklaşımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 25-46.
• Özkuşçu, E. & İhtiyaroğlu, N. (2021). Okul müdürlerinin ve öğretmenlerin mobbing davranışlarına yönelik algılarının incelenmesi. Erciyes Journal of Education, 5(1), 23-50. https://doi.org/10.32433/eje.896928
• Özmen, F. & Güngör, A. (2008). Eğitim denetiminde etik. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 137-155.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Peterson, R. A. & Ferrell, O. C. (2004). Business ethics: New challenges for business schools and corporate leaders. New York: M. E. Sharpe.
• Pieper, A. (1999). Etiğe giriş (A. Atayman & G. Sezer, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Polat, S. & Hiçyılmaz, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldıkları ayrımcılık davranışları ve bu davranışların nedenleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 47-66.
• Robinson, S. L. (1996). Trust and breach of the psychological contract. Administrative Science Quarterly, 41, 574-599.
• Şen, E., Ateşoğlu, H. & Akdoğan, S. (2017). Okul yöneticilerinin liderlik davranışları, performans uygulamaları ve kurumsallaşmaya ilişkin öğretmen görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(3), 572-593.
• Toor, S. R. & Ofori, G. (2009). Ethical leadership: Examining the relationships with full range leadership model: Employee outcomes, and organizational culture. Journal of Business Ethics, 90, 533-547.
• Turhan, M. & Çelik, V. (2011). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının okullardaki sosyal adalet üzerindeki etkisi. Education Sciences, 6(1), 438-452.
• Uğurlu, C. T. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yönetici etik liderlik davranışına ilişkin algıları. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 203-213.
• Usta, D. (2012). Kamu örgütlerinde meslek etiği ve çalışma ahlakı üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 403-421.
• Van Nuland, S. (2009). Teacher codes: Learning from experience. Paris: IIEP-UNESCO.
• Yalçın-Durmuş, G. & Üstüner, M. (2021). Öğretmenlerin sendikal örgütlenmelerinin okulda karar verme ve iletişim süreçlerine etkisinin analizi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(4), 106-128.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel-Gülhan, G. (2018). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Zengin, T. & Arpacı, Ö. (2021). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin etik liderlik özelliklerinin örgütsel sinizme etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 347-365. https://doi.org/10.24315/tred.729398
• Zhu, W., May, D. R. & Avolio, B. J. (2004). The impact of ethical leadership behavior on employee outcomes: The roles of psychological empowerment and authenticity. Journal of Leadership and Organizational Studies, 11, 16-26.