Fakir Baykurt’un “Onuncu Köy” Romanının Eleştirel Pedagojinin Bazı Kavramları Açısından Çözümlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 3, 1903 - 1932, 29.12.2023

Hilal Çalmaşur Ayhan Ural

https://doi.org/10.37217/tebd.1329786

Öz

Bu araştırmanın amacı, Fakir Baykurt’un “Onuncu Köy” romanını eleştirel pedagojinin eleştirel bilinç kazanma, diyalog, okuryazarlık, özgün var oluş, praksis, yeniden doğuş, eğitsel imkân, ekopedagoji ve demokratik mücadele kavramları açısından çözümlemektir. Araştırmada doküman çözümlemesi modeli ve ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veriler sürekli karşılaştırma veri analizi yaklaşımı ile çözümlenmiştir. Kodlama sürecinde genel bir çerçeve içinde yapılan kodlama tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonuçları değerlendirildiğinde “Onuncu Köy” romanında gerçekliğin bireyleri ezen koşullarına karşı eyleme geçmek için bilinçlenme süreci; halkın ve eğitimcilerin düşünceleri hakkında iletişime geçmek; bireylerin dünyayı ve kelimeleri okurken kendi gerçekliklerini ve yaşamlarını okuyup yazmaları; bireylerin başkaları veya koşullar aracılığıyla belirlenmiş bir nesne olarak değil edimleri, istekleri ve öznellikleriyle var olması; bilgiyle donanmış bir şekilde eylemde bulunma; ezilenlerin mücadelesini benimsemek isteyen bireylerin geçirdikleri ve geçirecekleri süreç; eğitimin özgürleşmek için itici bir güç olduğu fikri; ekolojik ve sosyal adalet arasında eleştirel bir diyalog kurma çabası; çeşitli alanlarda özgürlükçü ve eşitlikçi şartlar oluşturmayı genişletme çabası önemli görülmektedir. Araştırmacılara Türk edebiyatından veya dünya edebiyatından belirlenecek olan farklı romanlarla eleştirel pedagojinin bazı temel kavramalarına ilişkin çözümlemeler yapmaları, eleştirel pedagoji için örnek olabilecek ve olmayacak içerikteki romanlara ilişkin karşılaştırmalı çözümlemeler yapmaları önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel pedagoji, Fakir Baykurt, Onuncu Köy romanı, Doküman çözümlemesi

Analysis of Fakir Baykurt's “The Tenth Village” in Terms of Selected Concepts of Critical Pedagogy

Öz

The aim of this research is to analyze Fakir Baykurt's novel "The Tenth Village" in terms of critical awareness, dialogue, literacy, original existence, praxis, rebirth, educational opportunity, ecopedagogy, democratic struggle concepts of critical pedagogy. In the research, document analysis and the criterion sampling method were used. The data were analyzed with the continuous comparison data analysis approach. In the coding process, the coding technique made within a general framework was used. When the results of the research were evaluated, the following issues were deemed crucial: the awareness-raising process to take action against the oppressive conditions of reality; to communicate about the thoughts of the public and educators; for individuals to read and write their own realities and lives while reading the world and words, individuals’ existing with their actions, wishes and subjectivities, not as objects determined by others or conditions; to take action equipped with knowledge; the process that individuals who want to embrace the struggle of the oppressed go through and will go through; the idea that education is a driving force for emancipation; an effort to establish a critical dialogue between ecological and social justice; an effort to expand the creation of libertarian and egalitarian conditions in various fields in the novel "The Tenth Village". Researchers can be advised to analyze some basic concepts of critical pedagogy with different novels to be determined from Turkish or World Literature, to make comparative analyzes of novels that may or may not be an example for critical pedagogy.

Anahtar Kelimeler

Critical pedagogy, Fakir Baykurt, The Tenth Village novel, Document analysis

Kaynakça

• Akar, Y. (2010). Fakir Baykurt’un romanlarında toplumsal gerçeklik. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aksoy, H. H. (2020). Eleştirel pedagoji üzerine Prof. Dr. Hasan Hüseyin Aksoy ile söyleşi. Eleştirel Pedagoji, 66, 36-42. http://www.elestirelpedagoji.com/FileUpload/ks7397/File/66._sayi_pdf.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Alver, A. (2014). Türk edebiyatında 1940’lı yıllarda yazılan bazı toplumcu gerçekçi romanların emek-sermaye bağlamında analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi(33), 129-152. https://dergipark.org.tr/en/pub/sufesosbil/issue/75231/1234356 sayfasından erişilmiştir.
• Andaç, F. (2000). Anadolu aydınlanmacısı Fakir Baykurt. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Apple, M. W. & Beane, J. A. (2011). Demokratik okullar (M. Sarı, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Apple, M. W. (2017). Eğitim toplumu değiştirebilir mi? (Y. Acar-Çiftçi & Y. E. Ömür, Çev.). Eğitim toplumu değiştirebilir mi? Ş. Çınkır (Çev. Ed., 1. b.) içinde (s. 15-44). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Aronowitz, S. & Giroux, H. A. (1985). Education under siege: The conservative, liberal and radical debate over schooling. London: Routledge.
• Aronowitz, S. (2012). C. Wright Mills and the making of political intellectuals. New York: Columbia University Press.
• Baykurt, F. (2022). Onuncu köy. İstanbul: Literatür.
• Becker, H. (2016). Toplumu anlatmak (Ş. Geniş, E. Arıcan & M. Hazır, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Belge, M. (2012). Militarist modernleşme-Almanya, Japonya ve Türkiye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bowers, C. A. & Apffel-Marglin, F. (2004). Rethinking Freire: Globalization and the environmental crisis. London: Routledge.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basic of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. New York: Sage Publication.
• Cuma, A. (2009). Edebiyat sosyolojisi ve karşılaştırmalı edebiyat bilimi sanat ve bilimin sınır ötesi etkileşimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(22), 81-94. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1724344 sayfasından erişilmiştir.
• Çebi, T. (2016). Yalnızız, onuncu köy ve bozkırdaki çekirdek romanlarındaki değerler ve eğitim anlayışı. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Darder, A. (2017). Reinventing Paulo Freire a pedagogy of love. London: Routledge.
• Dede, K. (2021). Türkiye’de köy romanını yeniden yorumlamak: Modernleşme ve alegori. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 38(2), 357-369. https://doi.org/10.32600/huefd.799321
• Derrida, J. (2010). Edebiyat edimleri (M. Erkan & A. Utku, Çev.). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Erdentuğ, N. (1956). Hal köyünün etnolojik tetkiki. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Freire, P. & Macedo, D. (1998). Okuryazarlık sözcükleri ve dünyayı okumak (S. Ayhan, Çev.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Freire, P. (2019). Ezilenlerin pedagojisi (D. Hattatoğlu & E. Özbek, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Freire, P. (2022). Özgürlüğün pedagojisi: Etik, demokrasi ve medeni cesaret (G. Kurt-Gevinç, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Forster, N. S. (1995). The analysis of company documentation. C. Cassel & G. Symon (Ed.), Qualitative methods in organizational research: A practical guide (1. b.) içinde (s. 147-170). New York: Sage.
• Giroux, H. A. (1983). Theory and resistance in education: A pedagogy for the opposition. London: Bloomsbury Academic.
• Giroux, H. A. (1997). Pedagogy and the politics of hope: Theory, culture, and schooling, a critical reader. London: Routledge.
• Giroux, H. A. (2009). Dil/kültürel incelemeler alanında eleştirel pedagojinin bir rolü var mıdır? (E. Ç. Babaoğlu, Çev.). D. Harvey, P. Freire, P. McLaren, M. W. Apple & H. A. Giroux (Ed.), Eleştirel pedagoji söyleşileri (1. b.) içinde (s. 7-28). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Gulbenkian Komisyonu. (2014). Sosyal bilimleri açın: Sosyal bilimlerin yeniden yapılanması üzerine rapor. İstanbul: Metis Yayınları.
• Güllüpınar, F. & Yılmaz, E. (2020). Fakir Baykurt ve Kemal Tahir'in yapıtlarında zenginlik, yoksulluk, emek ve sermaye ilişkilerinin analizi. Çalışma ve Toplum, 67(4), 2197-2222. https://calismatoplum.org/Content/pdf/calisma-toplum-6525-37478ff2.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Halman, T. S. (2011). A millennium of Turkish literature: A concise history. New York: Syracuse University Press.
• Hooks, B. (1994). Teaching to transgress: Education as the practice of freedom. London: Routledge.
• Irmak, E. (2018). Eski köye yeni roman. İstanbul: İletişim.
• Johnson, A. P. (2019). Veri analizi yöntemleri (S. Ünlüer, Çev.). Eylem araştırması el kitabı (Y. Uzuner & M. Özten-Anay, Çev. Ed., 3. b.) içinde (s. 109-122). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kant, I. (2023). Aydınlanma nedir? (M. B. Albayrak, Çev.). İstanbul: Albaraka Yayınları.
• Kaplan, R. (1988). Cumhuriyet dönemi Türk romanında köy. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Karaömerlioğlu, M. A. (2009). Köy enstitüleri, modern Türkiye’de siyasî düşünceler Kemalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karpat, K. (2017). Osmanlı’dan günümüze edebiyat ve toplum. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Kesik, F. & Bayram, A. (2015). Eğitim sisteminin eleştirel pedagoji perspektifinden bir değerlendirmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 900-921. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17398/182005?publisher=mersin-university sayfasından erişilmiştir.
• Kincheloe, J. L. (2018). Eleştirel pedagoji (K. İnal, Çev.). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Kincheloe, J. L. (2020). Critical pedagogy and the knowledge wars of the 21st century. S. R. Steinberg & B. Down (Ed.), The SAGE handbook of critical pedagogies (1. b.) içinde (s. 75-93). New York: Sage.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis, an introduction to its methodology. Philadelphia: University of Pennsylvania.
• Lukács, G. (1969). Çağdaş gerçekçiliğin anlamı (C. Çapan, Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• McLaren, P. (2003). Critical pedagogy: A look at the major concepts. A. Darder, M. Baltodano & R. D. Torres (Ed.), The critical pedagogy reader (1. b.) içinde (s. 68-96). New York: Routledge Falmer.
• McLaren, P. & Houston, D. (2007). Devrimci ekolojiler: Ekososyalizm ve eleştirel pedagoji (B. Baysal, Çev.). P. McLaren (Ed.), Kapitalistler & işgalciler: İmparatorluğa karşı eleştirel bir pedagoji (1. b.) içinde (s. 201-222). İstanbul: Kalkedon.
• McLaren, P. (2008). Critical pedagogy: A look at the major concepts. A. Darder, M. P. Baltodano & R. D. Torres (Ed.), The critical pedagogy reader (2. b.) içinde (s. 61-83). London: Routledge.
• McLaren, P. (2011). Okullarda yaşam eleştirel pedagojiye giriş (H. Arslan & M. Y. Eryaman, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Meriç, C. (2013). Sosyoloji notları ve konferansları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Michaud, G. (2018). Bir disiplin olarak edebiyat sosyolojisinin kurulması (H. Uçan, Çev.). K. Alver (Ed.), Edebiyat sosyolojisi (1. b.) içinde (s. 65-76). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2021). Analizde ilk adımlar (A. Ersoy, Çev.). Nitel veri analizi: Genişletilmiş bir kaynak kitap (S. Akbaba-Altun & A. Ersoy, Çev. Ed., 4. b.) içinde (s. 50-88). Ankara: Pegem Akademi.
• Moran, B. (2016). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Naci, F. (1990). 100 soruda Türkiye’de roman ve toplumsal değişme. İstanbul: Gerçek Yayıncılık.
• Okşar, M. (2009). Sosyal adaletin onuncu köye sürgünü. Ankara Barosu Dergisi(2), 106-122. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/397564 sayfasından erişilmiştir.
• Patton, M. (2002). Qualitative research & evaluation methods. New York: Sage Publications.
• Plehanov, G. V. (1987). Sanat ve toplumsal yaşam (C. Karakaya, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Sartre, P. J. (2008). Edebiyat nedir? (B. Onaran, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Saunders, L. & Wong, M. A. (2020). Critical pedagogy: Challenging bias and creating inclusive classrooms. Instruction in libraries and information centers. https://iopn.library.illinois.edu/pressbooks/instructioninlibraries/chapter/critical-pedagogy-challenging-bias-and-creating-inclusive-classrooms/ sayfasından erişilmiştir.
• Shor, I. & Friere, P. (1986). A pedagogy for liberation: Dialogues on transforming education. Westport: Praeger.
• Shor, I. (2020). On the road to social justice: Reinventing Paulo Friere. J. D. Kirylo (Ed.), Reinventing pedagogy of the oppressed: Contemporary critical perspectives (1. b.) içinde (s. x-xiii). New York: Bloomsbury Academic.
• Stael, M. (1967). Edebiyata dair (S. Hatay & V. Hatay, Çev.). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Swingwood, A. (2018). Edebiyat sosyolojisine yaklaşımlar (K. Bayraktar, Çev.). K. Alver (Ed.), Edebiyat sosyolojisi (1. b.) içinde (s. 117-130). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Timur, T. (2019). Osmanlı-Türk romanında tarih, toplum ve kimlik. Ankara: İmge Yayınevi.
• Uçan, H. (2013). Dilbilim, göstergebilim ve edebiyat eğitimi. Ankara: Hece Yayınları
• Ural, A. (2012). Öğretmenlik paradoksu. M. D. Karslı (Ed.), Eğitim bilimine giriş (4. b.) içinde (s. 243-282). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Ural, A. (2014, 25 Kasım). İnsanlığın öğretmeni olabilmek. Birgün. https://www.birgun.net/haber/insanligin-ogretmeni-olabilmek-71694 sayfasından erişilmiştir.
• Ural, A. (2020a, 26 Mayıs). Eleştirel pedagojinin ne’liği üzerine. Nirvana Sosyal Bilimler Sitesi. http://www.nirvanasosyal.com/h-684-nazmiye-hazarin-gazi-universitesi-gazi-egitim-fakultesi-ogretim-uyesi-dr-ayhan-ural-ile-elestirel-pe.html sayfasından erişilmiştir.
• Ural, A. (2020b, 8-10 Aralık). Öğretmen rolleri üzerine bir çözümleme [Forum]. Al-Farabi-Balasaǵun-Abai Uluslararası Forumu, Kazak Ulusal Pedagoji Üniversitesi, Kazakistan. https://www.academia.edu/45010845/Öğretmen_Rolleri_Üzerine_Bir_Çözümleme sayfasından erişilmiştir.
• Ural, A. (2021). Öğretmenlik üzerine. A. Özdemir (Ed.), Ters yüz sınıf modeli kuramdan uygulamaya (1. b.) içinde (s. 29-50). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Wellek, R. & Warren, A. (2001). Yazın kuramı (Y. Salman & S. Karantay, Çev.). İstanbul: Adam.
• Wolf, M., Barzillai, M. & Dunne, J. (2009). The importance of deep reading. M. Scherer (Ed.), Challenging the whole child: Reflections on best practices in learning, teaching, and leadership (1. b.) içinde (s. 130-140). Virginia: ASCD.
• Yazıcı-Okuyan, H. (2006). Fakir Baykurt’un romanlarında eğitim izleği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 45-51. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/30927571/45-51-libre.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, A. (2015). Bozkır romanlarında köy enstitüsü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(29), 309-338. https://doi.org/10.21550/sosbilder.269507
• Yılmaz, E. (2019). Fakir Baykurt ve Kemal Tahir yapıtlarında köy ve köylülük olgusu: Karşılaştırmalı sosyolojik bir değerlendirme. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.