Türk Dünyası Devletleri Arasındaki Eğitim İş Birliğinin Akademisyenlerin Görüşlerine Göre İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 2, 1530 - 1559

Senem Kiliç , Taner Atmaca

https://doi.org/10.37217/tebd.1637388

Öz

Bu araştırma, Türk dünyası devletleri arasındaki eğitim iş birliğinin akademisyenlerin bakış açılarından incelenmesini amaçlamaktadır. Ayrıca bu araştırmada, Türk dünyasında ortak tarihî ve kültürel bağların eğitim alanındaki etkilerini değerlendirirken mevcut iş birliklerini, karşılaşılan engelleri ve geleceğe yönelik potansiyel fırsatları ortaya koymak hedeflenmiştir. Araştırmada fenomenolojik bir desen benimsenmiş ve Türkiye’deki farklı üniversitelerde görev yapan 17 akademisyenle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler, içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiş ve üç temel tema belirlenmiştir. Bulgular, Türk dünyası devletlerinin eğitim sistemlerinde ortak tarihî miras ve kültürel bağlara dayalı benzerlikler bulunduğunu ancak siyasi, ekonomik ve kurumsal faktörlerden kaynaklanan farklılıkların iş birliği süreçlerini zorlaştırdığını göstermektedir. Özellikle dil politikaları, program uyumsuzlukları ve üniversite yönetimi gibi konularda ülkeler arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır. Eğitim iş birliğinin önündeki en büyük engellerden biri bürokratik yapıların karmaşıklığı, siyasi istikrarsızlıklar ve uluslararası aktörlerin müdahaleleridir. Araştırma, eğitim iş birliğinin yalnızca akademik bir konu olmadığını aynı zamanda Türk devletleri arasındaki ekonomik kalkınma, jeopolitik denge ve kültürel uyum süreçleriyle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç olarak eğitim alanındaki iş birliklerinin sürdürülebilir olması için hukuki ve kurumsal altyapının güçlendirilmesi, ortak program geliştirilmesi ve akademik değişim programlarının artırılması gerektiği vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk dünyası , Eğitim iş birliği , Kültürel uyum

An Analysis of Educational Cooperation Among Turkic World States from the Perspective of Academics

Öz

This study aims to examine the educational cooperation among the Turkic World states from the perspective of academics. Additionally, it seeks to evaluate the impact of shared historical and cultural ties on education while identifying existing collaborations, encountered challenges, and potential future opportunities. A phenomenological research design was adopted, and semi-structured interviews were conducted with 17 academics working at various universities in Türkiye. The data were analysed using content analysis, and three main themes were identified. The findings indicated that the educational systems of the Turkic World states exhibited similarities based on a common historical heritage and cultural ties; however, differences arising from political, economic, and institutional factors complicated cooperation processes. In particular, significant differences existed among these countries regarding language policies, curriculum inconsistencies, and university governance. One of the major obstacles to educational cooperation was the complexity of bureaucratic structures, political instability, and interventions by international actors. The study revealed that educational cooperation was not merely an academic issue but was directly related to economic development, geopolitical balance, and cultural integration among Turkic states. In conclusion, for sustainable educational cooperation, it was emphasized that legal and institutional infrastructure must be strengthened, a common curriculum should be developed, and academic exchange programs should be expanded.

Anahtar Kelimeler

Turkic states , Education cooperation , Cultural integration

Kaynakça

• Akar, E. (2023). Eğitim Diplomasisi TASAM Özel Rapor. İstanbul.
• Akengin, H. (2017). Türk Dünyası ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri üzerine jeopolitik bir değerlendirme. Mutad, 4(1), 1-11.
• Akın, C. & Polat, Z. (2024). Türk devletleri teşkilatının dil politikası. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 12(40), 1-15.
• Aktaş, Ş. (1996). Türk dünyasının edebiyat ve kültür birliği yönünden bugünkü durumu. Bilig, 3, 200-201.
• Alyılmaz, C. (2016). Uluslararası Türk akademisi ve Altay Cumhuriyeti’ndeki eski Türk yazıtları albümü adlı eser üzerine. Journal of Turkish Research Institute, 56, 657-690.
• Amirbek, A., Anuarbekuly, A., & Makhanov, K. (2017). Türk dili konuşan ülkeler entegrasyonu: Tarihsel geçmişi ve kurumsallaşması. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(3), 164-204.
• Aslan, B. (2009). Sovyet Rusya hakimiyetinde yaşayan Türklerin ortak “birleştirilmiş Türk alfabesi”nden “Rus Kiril” alfabesine geçirilmesi. Journal of Turkish Research Institute, 16(40), 357-374.
• Aslan, B. & Topçu, İ. (2010). Politeknik eğitimin ortaya çıkışı ve uygulamaları. e-International Journal of Educational Research, 1(2), 17-34.
• Aypay, A. & Özdemir, M. (2021). Güncel eğilimlerden hareketle gelecek eğitim politikalarına yönelik çıkarımlar. İnsan ve İnsan, 8(27), 27-49.
• Bağırzade, E. R. (2011). Türk Cumhuriyetleri arasında ticari iş birliği: Mevcut durum ve perspektifler. İstanbul Journal of Sociological Studies, 41, 41-60.
• Bay, E., Demir, S., & Mert, O. (2015). Kültürler arası eğitim bağlamında Türk dünyası vatandaşlığı ders programı geliştirilmesi projesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 86-97.
• Bay, E. (2017). Türk Dünyasının eğitim sistemleri ve sorunları. Pegem Akademi.
• Bay, E., Alimbekaov, A., Mete, M., Cücük, E., & Yokuş, E. (2017). Türk Dünyası birliği algısı. Gazi Akademik Bakış, 11(21), 55-85.
• Bıyıklı, M. (2016). Türk dünyası ortak kuruluşu olarak Türk akademisi uluslararası teşkilatı (TWESCO), rolü ve iş birlikleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi[Afro-Avrasya Özel Sayısı], 404-418.
• Budak, A. (2024). SSCB Dönemi Kazakistan’da alfabe değişiklikleri. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 8(2), 150-157.
• Creswell, J. W. & Creswell, J. D. (2023) Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Sage.
• Çapa, M. (2019). Sovyetler Birliği’nin dağılması: Kazakistan Cumhuriyeti’nin bağımsızlık sürecinde Türkiye-Kazakistan münasebetleri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-23.
• Çelik, M. & Akgün, B (2023). Etkili bir yumuşak güç unsuru olarak uluslararası eğitimin Türk dış politikasındaki yeri. Liberal Düşünce Dergisi, 111, 121-150.
• Çınar, Y. & Uzun, Y. U. (2023). Köklü geçmişten güçlü geleceğe Türk Devletleri Teşkilatı: Küresel ekonomik-siyasal potansiyeli ve teşkilatın geleceğine dair öngörüler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12[Özel Sayı)], 141-156.
• Doğan, M. & Doğan, Ö. S. (2022). Türkiye’nin jeopolitiği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(2), 320-339.
• Dursun, A. (2024). Türk dünyası genç yetişkinlerinin eğitim yaşantıları ile psikolojik durumları üzerine inceleme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 24(1), 317-337.
• Eleuken, F. (2020). Türkiye-Kazakistan arasındaki ekonomik ve eğitim ilişkileri. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 296-311.
• Enterieva, M. & Sezgin, F. (2016). Türki Cumhuriyetlerden Türkiye’ye gelen yükseköğretim öğrencilerinin akademik ve sosyal beklentilerinin karşılanma düzeyi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 6(1), 102-115.
• Eren, S. (2023). Kamu diplomasisi bağlamında Türkiye’nin Türk devletlerine yardımları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 23(1), 251-266.
• Ergin, İ., Açışlı-Çelik, S., & Akkaya, B. (2021). A comparative study on the education systems in the Turkic countries. Pegem Journal of Education and Instruction, 11(3), 67-80.
• Erkmen, A. (2021). Türklerin sahip olduğu ortak değerlerin araştırılması ve geliştirilmesine yönelik faaliyet yürüten kurumlar. International Social Sciences Studies Journal, 7(76), 70-81.
• Garakhanova, N. (2023). Türkiye Cumhuriyeti’nde 100 yılda kültür diplomasisi gelişimi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 64, 210-229.
• Gündüz, O. (2012). Uluslararası burslu öğrencilerin Türkiye’de eğitim görme beklentileri ve kariyer hedefleri. (Uzmanlık Tezi). https://ytbweb1.blob.core.windows.net/files/resimler/thesis/dr-olgun-guenduez-uluslararasi-burslu-oegrencilerin-tuerkiyede-egitim-goerme-beklentileri-ve-kariyer-hedefleri.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Gürbüz, M. & Karabulut, M. (2008). SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığına kavuşan ülkelerde ortalama yaşam süresi ile sosyo-ekonomik değişkenler arasındaki ilişkiler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(1), 69-83.
• Güzel, M. & Erol, M. S. (2019). Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ilişkilerin bilim diplomasisi boyutu. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 12-49.
• Işıldak, S. (1993). Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra kurulan Türk Cumhuriyetleri arasında entegrasyon dinamikleri ve Türkiye. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• İbrahimov, E. A. O. İ. (2016). Türk dünyasında ortak konuşma dili oluşturulmasında alfabe ve imla sorunları. Gazi Türkiyat, 18, 213-220.
• Kaplan, H., Çimen, İ., & Balcı, E. (2022). Türkiye’nin eğitim diplomasisinde Türkiye Maarif Vakfının rolü. Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 4(2), 118-126.
• Karslı, S. E. & Yazgan, A. M. (2024). Türk dış politikasında bir yumuşak güç aracı: Türk Maarif Vakfı örneği. Fenerbahçe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 117-130.
• Kaya, F. (2017). Coğrafi potansiyelleri temelinde Türkiye jeopolitiği ve dünya siyasetindeki yeri. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 1-14.
• Korkmaz, Ö. F. & Korkmaz, S. S. (2024). Türk Devletleri Teşkilatı ekonomik iş birliğinin bankacılık ve finans boyutu. Düşünce Dünyasında Türkiz, 15(3), 469-492.
• Köseoğlu, T. (2021). Sovyet Dönemi Topyekûn Eğitim (Yalpisıga Eğitim) Politikası’nın Kazakistan SSC’deki görünümü. Ankara Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi, 2(4), 387-406.
• Mert, O. (2015). Türk konseyi (keneşi) Türk üniversiteler birliği ve Türk üniversiteler birliği I. genel kurulu. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 53, 273-290.
• Mustafalı, C. (2019). Türk Cumhuriyetlerinde Sovyet mirası ve değişimler. Türkiye Rusya Araştırmaları Dergisi, 1, 18-33.
• Öner, E., Çaçan, K., & Yorulmaz, H. (2023). Avrupa Birliği eğitim politikaları ve Türk eğitim sistemine etkileri. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 10(97), 1504-1513.
• Özdemir, B. (2018). Sovyetler Birliği’nde komünist ideolojinin eğitime yansımaları: 1920’li ve 1930’lu yıllar. ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 103-111.
• Özlük, E., Doğan, F., Işıklar, Z. E., & Özlük, D. (2019). Yükseköğretimdeki uluslararası öğrencilerin Türkiye imajı: Selçuk Üniversitesi örneği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(38), 145-162.
• Şahin, E. (2023). Sovyetler Birliği döneminde Orta Asya’da Rus etkisi. Akademik Düşünce Dergisi, 8, 29-45.
• Uzun, A. (1996). Türk devlet ve toplulukları ile ilgili eğitim faaliyetlerimiz. Bilig, 1(1), 147-162.
• Veliyev, D. (2009). Küreselleşme sürecinde Türk Dünyası. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 103-110.
• Yalçınkaya, M. & Beşirli, H. (2022). Türk Cumhuriyetleri arasındaki uluslararası öğrenci hareketliliği ve bu hareketliliğin yükseköğretimin uluslararasılaşma sürecindeki rolü. Karadeniz Araştırmaları, 19(74), 363-382.
• Yazgan, T. (2011). Türkiye’nin Türk dünyasındaki eğitim-öğretim faaliyetleri. İstanbul Journal of Sociological Studies, 31, 13-35.
• Yılmaz, B. A. (2019). Soğuk savaş sonrası Türk-Orta Asya ilişkilerinde Türk Keneşi’nin rolü: Dönemler ve değişim dinamikleri. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 7(1), 1-25.
• Yüce, M. (2022). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ve Türkiye ile ilişkiler. Seta.