TİHOMİR CORCEVİÇ’İN “BİRKAÇ TÜRBE İLE HAKLARINDA ANLATILAN BAZI EFSANELER” BAŞLIKLI DERLEMESİ

Yıl 2024, Sayı: 109, 419 - 454, 28.03.2024

İsa Sülçevsi Nebahat Sülçevsi

https://doi.org/10.60163/hbv.109.002

Öz

Balkanlar’da beş yüz yılı aşan Osmanlı hâkimiyeti bu bölgede yaşayan milletlerin kültür, dil, edebiyat ve tarihlerinde silinmez izler bırakmıştır. Bu nedenle Balkanlar’da yaşayan milletlerin 14-20. yüzyıllarına ilişkin araştırmalarda, hangi bakış açısıyla olursa olsun, Osmanlı devleti, Türk dili, kültürü ve edebiyatına temas edilmesi kaçınılmazdır. Nitekim Sırp etnolog Tihomir Corceviç’in de, yukarıda belirtilen alanlarda çalışan diğer araştırmacıların olduğu gibi, ister istemez Türklere ve Türklerle ilgili beşerî konulara değinmiştir. Bu çalışmada Corceviç’in en ünlü eseri olan Наш народни живот (Halk Yaşantımız) adlı kitap serisinden türbelerle ilgili bölümler ele alınmıştır. On kitaptan oluşan bu serinin beşinci kitabında yer alan türbelere ilişkin bölüm Türkçeye çevrilmiştir. Sekiz ve onuncu kitapta türbelerle ilgili olan başlıklardan ise belli başlı sözlü anlatımlar üzerinde durulmuştur. Bunların yanı sıra Corceviç’in yaşamöyküsü ve çalışmalarına kısaca değinilmiştir. Türkçe çevirisi verilen çalışmanın hem gövde metni hem de dipnotları kıymetli bilgiler barındırmasının yanı sıra türbeler ve bu türbelerle ilişkilendirilen kişiler hakkında ilginç sözlü anlatımlar da içerir. Çalışma Osmanlı sonrası dönemde Yugoslavya’daki türbelere ilişkin efsaneler yanı sıra Arnavutluk Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan İşkodra ve yöresindeki kimi türbelere ilişkin sözlü anlatımları kapsar. Bu sözlü anlatımlar çoğunlukla çalışma sahibinin derlemeleri olduğu için dönemin Yugoslavya’sının tamamını kapsama iddiasında olmadığı şeklinde yorumlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavya türbeleri, efsaneler, Gülbaba Türbesi, İzvornik Kaimî Baba Türbesi, Yenipazar Gurbî Türbesi, İvranye Şeyh SüloTürbesi.

TIHOMIR ĐORĐEVIĆ'S COLLECTION TITLED "A FEW TOMBS AND SOME LEGENDS ABOUT THEM"

Öz

Ottoman domination, of over five hundred years in the Balkans left ineradicable traces in the culture, language, literature, and history of the nations of the region. Therefore, in research regarding the 14-20th centuries of the nations that resided in the Balkans touching Ottoman state, Turkish language, culture, and literature is inevitable, regardless of the point of view. Hence, Serbian ethnologist Tihomir Đorđević, alike other researchers working in the above-mentioned fields, unavoidably touched upon Turks and human issues related to Turks. In this study, sections about tombs from the book series called Наш народни живот (Our Popular Life), which is Djordjevic's most famous work, are discussed the chapters on tombs. In the fifth book of this series consisting of ten books, the chapter on tombs has been translated into Turkish. In the eighth and tenth books, selected oral narrations from the titles related to tombs are emphasized. In addition, Djordjevic's biography and works are briefly mentioned. Both the body text and footnotes of the Turkish-translated study, contain valuable information that is not seen in Turkish sources about the field, as well as interesting oral narrations about the tombs and the people associated with the same. The study likewise includes the oral narrations about the tombs in Yugoslavia in the post-Ottoman period, as well as the oral narrations about the tombs within the borders of the Republic of Albania, respectively, Shkodër and its region. Since these oral narrations are mostly compilations of the author of this study, it should be interpreted that they do not claim to cover the entire Yugoslavia of the period.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavia tombs, legends, Gulbaba Tomb, Kaimi Baba Tomb in Zvornik, Gurbi Tomb in Novi Pazar, Sheikh Sulo Tomb in Vranje

Kaynakça

• Akbulut Selçuk, Sibel. XVIII. Yüzyıl Şairi Gurbî’nin Divanı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Algar, Hamid. “Nakşibendiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 2006. Erişim 14 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/naksibendiyye
• Aruçi, Muhammed. “Harâbâtî Baba Tekkesi”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 2006. Erişim 10 Kasım 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/harabati-baba-tekkesi
• Ayverdi, Dr. Ekrem Hakkı. Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri – Bulgaristan, Yunanistan, Arnavudluk (IV. Kitap). İstanbul Fetih Cemiyeti, 2000b.
• Ayverdi, Dr. Ekrem Hakkı. Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri - Yugoslavya (III. Kitap). İstanbul Fetih Cemiyeti, 2000a.
• Biografija.org. “Petar Petrović Njegoš”. Erişim 29 Ekim 2023. https://www.biografija.org/istorija/petar-petrovic-njegos/
• Bushati, Hamdi. Skodra dhe motet, I. Shkoder: Rozafa 1, 2015.
• Buturović, Amila. “Headless, They March On: Cephalophores and Coexistence in Ottoman Bosnia”, Architecture of Coexistence, Building Pluralism. Ed. Azra Akšamija . Berlin: ArchiTangle, 2020, s. 100-109.
• Ćehajić, Džemal. Derviški redovi u Jugoslovenskim zemljama. Orijentalni Institut u Sarajevu, 1986.
• Corceviç, Tihomir. Naş narodni jivot. Beograd: Geca Kon, 1932.
• Çupiç, Nikola. Godişnyitca Nikole Çupiça. C. 24, Beograd: Zadujbina Nikole Çupiça, 1906.
• Demirbilek, Mesut - Çetin, Münevver. “Cumhuriyetten Günümüze Yükseköğretimde Akademik Yükselme ve Atama Süreci”. Yükseköğretim Dergisi 12/2 (2002), 197-216. https://doi. org/10.2399/yod.21.810002
• Engin, Refik. Balkanlardaki Yatır, Türbe, Tekke ve Zaviyelerimiz. Eskişehir: Eskişehir Valiliği, 2014.
• Hacısalihoğlu, Mehmet. “Makedonya”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2003. Erişim 02 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/makedonya
• Huković, Muhamed. “Gaibija Šejh Mustafa - mistik i buntovnik”. Prilozi Za Orijentalnu Filologiju, 41 (1991), 401–408.
• Jahjai, Abas. Türk Din Mûsikîsinin Makedonya’daki Dinî Mûsikî’ye Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, 2011.
• Kaçalin, Mustafa S. “Gülbaba”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1996. Erişim 14 Ağustos 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/gulbaba
• Kahraman, Seyit Ali (haz.). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 6. Kitap, 2. Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Kılıç, Ana. “Alpamış ve Prens Marko Destanlarında Kahramanın Erginlenmesi”. Milli Folklor 24/96 (2012), 29-38. Erişim 31 Ekim 2023. https://www.millifolklor.com/PdfViewer. aspx?Sayi=96&Sayfa=26
• Kiel, Machiel. “İşkodra”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2001. Erişim 02 Ağustos 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/iskodra
• Knejeviç, Srebrica. “Profesor etnologije dr Tihomir R. Corcević i njegovo prouçavanje medicinskih prilika u proşlosti”. Glasnik Etnografskog instituta SANU 44 (1995), 261-270.
• Krupalija, Mustafa. Modern Boşnak Milli Kimliğinin Teşekkülü ve Kimlik Unsurlarının İncelenmesi (1850-2020). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, 2020.
• Memić, Amra. “Krajiška junačka epika”. Zbornik Islamskog Pedagoškog Fakulteta u Bihaću. 6 (2013), 243-269. Erişim 31 Ekim 2023. https://www.ceeol.com/search/ viewpdf?id=679695
• Miliçeviç, Milan C. Knejevina Srbiya, Beograd: Drjavna Ştamparija, 1876.
• Mušić, Omer. “Poslanica Šejha Muhameda Užičanina beogradskom valiji Mehmed-paši”. Prilozi za Orijentalnu Filologiju, 2 (1952), 185-194.
• “Nehemya” Kutsal Kitap, Eski Antlaşma. Erişim 5 Kasım 2023. https://www.kutsal-kitap.net/ bible/tr/index.php?mc=1&sc=432
• Nikoliç Popoviç, Danijela. “Prilozi biografiji i bibliografiji Tihomira Corceviça”. Philologia Mediana. 9 (2017), 625-643.
• Oberhummer, Eugen. Die Türken und das Osmanische Reich. Leibzig und Berlin: Verlag von B. G. Teubner, 1917.
• Osmani, Mead. Arşiv Belgelerine Göre Niş Sancağı (1839-1878). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, 2018.
• Öngören, Reşat. «Tarikat», TDV İslâm Ansiklopedisi. 2011. Erişim: 10 Kasım 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/tarikat
• Özkılıç, Ahmet vd. Osmanlı Yer Adları I, Rumeli Eyaleti (1514-1550). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2013.
• Özmen, İsmail. Bektaşi-Alevi Şiirleri Antolojisi. 3 Cilt. Ankara: Türk tarih Kurumu, 1998.
• Popovic, Alexandre. “Balkan Dervişlerinde Evliya Ölümleri ve Keramet Dağıtan Türbeler”. Çev. Ela Güntekin. Osmanlılar ve Ölüm. Der. Gilles Veinstein. 121-142. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Postribe Nderi i Kombit. “Siperfaqja dhe Kufinjte o Postribes”. 2009. Erişim 31 Temmuz 2023. https://www.postribe.com/siperfaqja-%e2%80%93-kufinjte/
• Ritter, Arnold von Harff. Die Pilgerfahrt des Ritters Arnold von Harff von Cöln durch Italien, Syrien, Aegypten, Arabien, Aethiopien, Nubien, Palästina, die Türkei, Frankreich und Spanien wie er sie in den Jahren 1496 bis 1499 vollendet ; beschrieben und durch Zeichnungen erläutert hat. Cöln: Verlag von J. M. Heberle (H. Lemperz), 1860.
• Samic, Jasna. “Kāimî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 2001. Erişim: 14 Ağustos 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/kaimi.
• Saral, İsmail Tosun. “Tarih Sürecinde Gül Baba Türbesinin İçine Genel Bir Bakış”. TürkKültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 30 (2004), 193-212.
• Škaljic, Abdulah. Turcizmi u Srpskohrvatskom Jeziku. Svjetlost, 1966.
• Škrijelj, Redžep. “Meyli and Kaimi in the Divan of Gurbi”. Prilozi za orijentalnu filologiju 64/64 (Haziran 2017), 383-398.
• Stanković, Todor P. Putne beleške po staroj Srbiji 1871-1898. Beograd: Književni fond Ilije M. Kolarca, 1910.
• Sülçevsi, İsa - Memishi, Isa. “Kosova Türklerinde Sevimli (Hipokoristik) Adlar”. Folklor / Edebiyat 27/106 (2021), 581-596.
• UBSM, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković. “Tihomir R. Corcevic”. 31 Temmuz 2023a. http://www.unilib.rs/izlozbe/tihomir_djordjevic/index.html
• UBSM, Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković. “Sluzbenicki List”. 31 Temmuz 2023b.
• http://www.unilib.rs/izlozbe/tihomir_djordjevic/biografija/images/biografija/sl.list.pdf Vırmiça, Raif. Kosova Tekkeleri, Türbeleri ve Kitabeli Mezar Taşları. İstanbul: Sufi Kitap, 2010.
• Wikipedia. “Starina Novak”. Wikipedia. Erişim 19 Temmuz 2023. https://en.wikipedia.org/ wiki/Starina_Novak