TÜRKİYE’DE HEMODİYALİZ ALANINDA YAPILAN HEMŞİRELİK TEZLERİNİN İNCELENMESİ: RETROSPEKTİF BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 66 - 77, 31.01.2024

Cevriye Ozdemir Ali Kaplan

https://doi.org/10.52369/togusagbilderg.1283560

Öz

Amaç: Hemodiyaliz zor bir tedavi sürecidir. Bu nedenle hemodiyaliz hastaları birincil bakım sağlayıcıları olan hemşireler tarafından holistik ve hümanistik bir yaklaşımla sağlık bakım hizmeti almalıdır. Bu çalışma Türkiye’de 2012-2022 yılları arasında hemodiyaliz alanında yapılan hemşirelik tezlerini incelemek ve çalışılan konu yönelimlerini belirlemek amacıyla yapıldı.
Yöntem: Araştırma retrospektif ve tanımlayıcı tiptedir. Araştırmanın evrenini Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında Ocak 2012-Eylül 2022 yılları arasında hemşirelik ana bilim dallarında 7929 lisansüstü tez çalışması, örneklemini ise HD alanında yapılan 123 hemşirelik tezi oluşturdu. Tezler önceden belirlenen tarama terimleri ile seçildi ve veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan veri toplama formu ile toplandı.
Bulgular: Hemodiyaliz alanında yapılan hemşirelik tezlerinin %50,4’ünün son 4 yılda yapıldığı, %67,5’inin yüksek lisans ve %57,7’sinin tanımlayıcı tipte olduğu saptandı. Doktora tezlerinde deneysel (%80,0), yüksek lisans tezlerinde ise tanımlayıcı (%75,9) türde çalışmaların daha çok tercih edildiği görüldü. Tezlerin en çok iç hastalıkları hemşireliği alanında (%67,4) ve %95,9’unun hastalar üzerinde yapıldığı belirlendi. Ayrıca incelenen tezlerde en çok semptom yönetimi (%27,2) ve yaşam kalitesi (%16,8) üzerine çalışıldığı ve veri toplamada en çok (%76,4) standardize edilmiş ölçek kullanıldığı saptandı.
Sonuç: Hemodiyaliz hemşireliği alanında her geçen yıl tez sayısı artmakta ve doktora tezlerinde deneysel yöntemler daha çok tercih edilmektedir. Tezlerde semptom yönetimi ve yaşam kalitesi konularının ağırlıkta olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, Hemşirelik, Tezler

Kaynakça

• Benjamin O, Lappin SL. End-stage renal disease. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island (FL), 2018..
• Murdeshwar HN, Anjum F. Hemodialysis. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island (FL); 2022.
• Türk Nefroloji Derneği (TND). Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon-T.C. Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu. 2022. Ankara: Türk Nefroloji Derneği Yayınları. Erişim yeri: https://nefroloji.org.tr/uploads/files/REGISTRY_2022.PDF Erişim tarihi: 10.01.2023.
• Alvarenga WDA, Amorim JVM, Magalhães LHF, Neris RR, Nascimento LC, Rocha SSD. Work-hemodialysis treatment interface in patients with chronic kidney disease: a scoping review. Acta Paulista de Enfermagem. 2023;36.
• Ghafourifard M, Zamanzadeh V, Valizadeh L, Rahmani A. Compassionate nursing care model: results from a grounded theory study. Nursing Ethics. 2022;29(3):621-635.
• The European Dialysis and Transplant Nurses Association/European Renal Care Association (EDTNA/ERCA). (2018). The european dialysis and transplant nurses association/european renal care association. Erişim yeri: https://www.edtnaerca.org/education/electronic-library Erişim tarihi: 8.12.2022
• Gonzáles-Rubianes D, Figueroa-Osorio L, Benites-Zapata V, Pacheco-Mendoza J, Herrera-Añazco P. Utility of TG/HDL-c ratio as a predictor of mortality and cardiovascular disease in patients with chronic kidney disease undergoing hemodialysis: A systematic review. Hemodialysis International. 2021;26(2):137-146.
• Alazzam MB, Tayyib N, Alshawwa SZ, Ahmed M. Nursing care systematization with case-based reasoning and artificial intelligence. Journal of Healthcare Engineering. 2022.
• Blaum C, Rosen J, Naik A, Smith CD, Dindo L, Vo L, Hernandez-Bigos K, Esterson J, Geda M, Ferris R, Costello D, Acampora D, Meehan T, Tinetti ME. Feasibility of implementing patient priorities care for older adults with multiple chronic conditions. Journal of the American Geriatrics Society. 2018;66(10):2009-2016.
• Yükseköğretim Kurulu. YÖK. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği. Ocak 2023. Erişihttps://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=21510&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5 Erişim tarihi: 14.12.2022.
• Kuzhabekova A. Charting the terrain of global research on graduate education: a bibliometric approach. Journal of Further and Higher Education. 2022;46(1):20-32.
• Hill N, Fatoba S, Oke J, Hirst JA, O'Callaghan CA, Lasserson DS, Hobbs FD. Global prevalence of chronic kidney disease - a systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2016;11(7):e0158765.
• Johansen K, Chertow G, Foley R, Gilbertson DT, Herzog CA, Ishani A, Israni AK, Ku E, Kurella Tamura M, Li S, Li S, Liu J, Obrador GT, O'Hare AM, Peng Y, Powe NR, Roetker NS, St Peter WL, Abbott KC, Chan KE, Wetmore JB. US Renal Data System 2020 Annual Data Report: Epidemiology of Kidney Disease in the United States. American Journal of Kidney Diseases. 2021.
• Daugirdas J. Measuring intradialytic hypotension to improve quality of care. Journal of the American Society of Nephrology. 2015;26(3):512–514.
• Pani A, Bragg-Gresham J, Masala M, Piras D, Atzeni A, Pilia MG, Ferreli L, Balaci L, Curreli N, Delitala A, Loi F, Abecasis GR, Schlessinger D, Cucca F. Prevalence of CKD and its relationship to eGFR-related genetic loci and clinical risk factors in the SardiNIA study cohort. Journal of the American Society of Nephrology. 2014;25(7):1533-1544.
• Tejada-Tayabas L, Partida-Ponce K, Hernández-Ibarra L. Cuidado coordinado hospital-hogar para enfermos renales en hemodiálisis desde la perspectiva del personal de enfermería. Revista Latino-Americana de Enfermagem. 2015;23(2):225-233.
• Shahdadi H, Rahnama M. Experience of Nurses in Hemodialysis Care: A Phenomenological Study. Journal of Clinical Medicine. 2018; 7(2):30.
• Kaplan A, Kaplan Ö. İlaç uygulamaları ve kan alma işlemi sırasında tamamlayıcı terapiler ve destekleyici bakım uygulamalarını kullanan hemşirelik tezlerinin incelenmesi. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi. 2022;5(1):84-92.
• Ardahan M, Özsoy S. Türkiye’de hemşirelik araştırmalarındaki eğilimler: yüksek lisans ve doktora tezleri üzerine bir çalışma. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;4(4):516-534.
• Dağcı M, Baydur G, Kaynak K, Minigü L, Polat Ş. Türkiye’de 1991-2019 yılları arasında yapılan cerrahi hastalıkları hemşireliği lisansüstü tezleri. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi. 2019;2(3):159-169.
• Özkan SA, Bilgiç D, Beji NK. Türkiye’de hemşirelik alanında üriner inkontinansla ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;(2):201-210.
• Öztürk E, Can Z, Karasu F, Çam H. Hemşirelikte bireyselleştirilmiş bakım algısına yönelik yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2020;3(2):38-43.
• Bossola M, Pepe G, Picca A, Calvani R, Marzetti E. Treating symptoms to improve the quality of life in patients on chronic hemodialysis. International Urology and Nephrology. 2019;51:885-887.
• Chuasuwan A, Pooripussarakul S, Thakkinstian A, Ingsathit A, Pattanaprateep O. Comparisons of quality of life between patients underwent peritoneal dialysis and hemodialysis: a systematic review and meta-analysis. Health and quality of life outcomes. 2020;18:1-11.
• Kraus MA, Fluck RJ, Weinhandl ED, Kansal S, Copland M, Komenda P, Finkelstein FO. Intensive Hemodialysis and Health-Related Quality of Life. American journal of kidney diseases : the official journal of the National Kidney Foundation.2016;68(5S1):S33–S42.
• Tayaz E. Koç A. Son yirmi yılda hemşirelik alanında eleştirel düşünme ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin retrospektif incelenmesi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022;6(1):1-13.
• Karakaş M, Çelebi E, Çingöl N, Zengin S. Türkiye’de hemşirelik alanında merhamet konusuna yönelik yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022;11(2):784-793.