Transport on the Tigris and Euphrates Rivers

Yıl 2001, Cilt: 65 Sayı: 243, 655 - 660, 20.08.2001

Nejat Göyünç

https://doi.org/10.37879/belleten.2001.655

Öz

In the second half of the 16th century, the Ottomans were constructing ships at Birecik on the Euphrates River. Cengiz Orhonlu and Turgut Işıksal executed the first significant studies on these types of ships, which more often used as a transport vessel, and the shipping that was conducted here. The present study, which reviews their studies in the light of records newly brought to light, discloses that this kind of shipping had persisted since very ancient times and that it continued to maintain its position during the Ottoman period. In particular, important information is contained in Ottoman records regarding the shipping vessel-made from an inflated skin and called kelek -and its utilization over the centuries. A great number of travelers has drawn attention to this situation. It played a leading role in the local economy. This transport vessel resembled a hollowed-out dipper gourd, cut into two lengthwise, and which because the bottom was flat could be easily be pulled up on the shore; it could possess dimensions sufficient to carry two tons of cargo, eight to ten passengers, and three or four beasts of burden.

Anahtar Kelimeler

Tigris River, Euphrates River, Ottoman, Transport, Ship, History

Dicle ve Fırat Nehirlerinde Nakliyat

Öz

1963 senesinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi’nde Cengiz Orhonlu ve Turgut Işıksal'ın aynı konuda bir makalesi yayımlanmıştı. Tam 25 sene önce, çok vakitsiz olarak, bir bilim adamı için çok erken bir yaşta kaybettiğimiz C. Orhonlu ve T.Işıksal zengin Osmanlı Arşivi malzemesinden, bazı İngilizce seyahatnamelerden, Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı ünlü eserinden, Helmuth von Moltke'nin Türkiye Mektupları gibi bazı kitaplardan faydalanmışlardı. Yayımlanmasından sonra hemen hemen 40 yıllık süre geçmesine rağmen bu makale alanında örnek bir çalışma olarak kaldı. Bu uzun zaman içinde İstanbul'da Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dairesi'nde yeni tasniflerin okuyucuya sunulması neticesinde, ortaya konu ile ilgili yeni belgeler çıktı. Vaktiyle gözden kaçmış görülememiş yayınlara da göz atmak imkânı oldu. Bu bakımdan aşağıda bu iki kıymetli araştırıcıyı anmak, verdikleri bilgiler kısmen tamamlanmak istenmektedir. C. Orhonlu ve T.Işıksal önce Fırat nehri üzerinde Birecik'te gemi inşaatına temas ediyorlardı. Bunların sayısı XVI.yüzyılın ikinci yarısında 1560'ta 60, 1565'te 400 kadar olup, 150'si zahire, 250’si asker gemisi olarak niteleniyordu. Birecik'te 1734'te 20 firkate ile 40 daha ufak nakliye aracının yapıldığı, Hindistan'dan Basra'ya gelen bir kısım ticari malların nehir gemileri ile Birecik'e kadar nakl edildiği, oradan da gelen malların deve kervanları ile Halep, İskenderun, Trablus ve diğer istikametlere sevk edildiği belirtiliyordu.

Anahtar Kelimeler

Dicle Nehri, Fırat Nehri, Osmanlı, Nakliyat, Gemi, Tarih