Altı Şapkalı Düşünme Tekniğinin Denizcilik Alanına Uygulanması: Gemi Kazası Vaka Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 31 - 43, 30.04.2024

Gizem Kodak

https://doi.org/10.38002/tuad.1371795

Öz

İstanbul Boğazı, kıvrımlı jeomorfolojisi ve yoğun deniz trafiğiyle seyir emniyeti açısından oldukça zorlu bir suyoludur. Gelişen gemi inşa teknolojisi bugün geçmişe kıyasla daha büyük boyut/kapasitedeki gemileri deniz ticaretine kazandırmıştır. Bu durum, kazaların karakteristiğini de değiştirmekte; Boğaz’ın deniz trafiği dinamiklerine paralel olarak seyir emniyetini güçlendirici tedbirler geliştirmeyi gerekli kılmaktadır. 07 Nisan 2018 tarihinde meydana gelen M/V VITASPIRIT kazası bu ihtiyacın altını çizen en önemli ayrımlardan biri olmuştur. Makine arızasının köprüüstüne haber verilmesi ile kazanın yaşanması arasında sadece 7 dakika olması, kaptan/kılavuz kaptana karar verme açısından fazla bir zaman bırakmamıştır. Bu noktada, karar verme konseptinin önemi ortaya çıkmakta ve karar verici durumunda olan kaptan/kılavuz kaptanın duygu, düşünce ve davranışlarının kaza dinamikleriyle birlikte incelenmesi önem taşımaktadır. Literatürde, denizcilik alanına ilk kez uygulanan Altı Şapkalı Düşünme Tekniği ile insan faktörü, M/V VITASPIRIT vaka analizi üzerinden denizci psikolojisi perspektifiyle araştırmaya dahil edilmiştir. Bu doğrultuda, siyah şapka ile kazaya dair risk değerlendirmesi yapılmış, sarı şapka ile kazadan çıkarılacak dersler araştırılmış, kırmızı şapka ile personel duygu, düşünce ve davranışları değerlendirilmiş ve yeşil şapka ile benzer kazaların yaşanmaması için geliştirilen çözüm önerileri sunulmuştur. Çalışma kapsamında elde edilen bulgular, en az 17 yıllık mesleki tecrübesi bulunan 6 uzakyol kaptanı ve 2 uzakyol başmühendisin katılımıyla gerçekleştirilen anket yöntemi ile elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

denizcilik psikolojisi, altı şapkalı düşünme tekniği, karar verme, seyir emniyeti, deniz kazaları

Implementation of the Six Thinking Hats Technique to the Maritime Field: Ship Accident Case Study

Öz

The Strait of İstanbul (Bosporus) is a challenging waterway in terms of navigational safety. Today, developing shipbuilding technology has brought ships of larger size/capacity to the maritime trade. This situation makes the consequences of a possible accident more dramatic and makes it necessary to develop measures to strengthen navigational safety. M/V VITASPIRIT accident has been one of the most important distinctions underlining this need. The fact that there were only 7 minutes between the notification of the engine breakdown to the bridge and the accident didn't leave much time for the master/pilot to make a decision. Hereby, the importance of the concept of decision-making emerges. In this study, the Six Thinking Hats Technique was applied for the first time in the maritime field. Furthermore, the human factor is included in the research from the perspective of maritime psychology through the case study of M/V VITASPIRIT. In this context, risk assessment of the accident was made with the black hat, the lessons to be learned from the accident were investigated with the yellow hat, the emotions, thoughts and behaviors of the personnel were evaluated with the red hat and the solution suggestions developed to prevent similar accidents were presented with the green hat. The findings are obtained from questionnaire conducted with the participation of 6 masters and 2 chief engineers with at least 17 years of professional experience.

Anahtar Kelimeler

maritime psychology, six thinking hats technique, decision-making, navigational safety, maritime accidents

Kaynakça

• Akrivos, C., Ladkin, A. ve Reklitis, P. (2007). Hotel managers' career strategies for success, International Journal of Contemporary Hospitality Management,19(2), 107-119.
• Albayrak, T. (2009). Uluslararası standartlarda Türk denizcilik eğitim modeli (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Avrupa Deniz Emniyeti Ajansı (2022). Yıllık Deniz Kazaları Raporu 2022. Erişim tarihi: 15 Ekim 2022, https://www.emsa.europa.eu/newsroom/latest-news/item/4867-annual-overview-of-marine-casualties-and-incidents-2021.html
• Can, A. H. ve Semerci, N. (2010). Altı şapkalı düşünme tekniğinin ilköğretim sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 32(145), 39-52.
• Carmeli, A. (2003). The relationship between emotional intelligence and work attitudes, behavior and outcomes: An examination among senior managers. Journal of Managerial Psychology, 18(8), 788–813. doi: 10.1108/02683940310511881
• Carotenuto, A., Fasanaro, A.M., Molino, I., Sibilio, F., Saturnino, A., Traini, E. ve Amenta, F. (2013). The Psychological General Well-Being Index (PGWBI) for assessing stress of seafarers, on board merchant ships, International Maritime Health, 63(4), 215-220. doi: 10.5603/IMH.2013.0007
• Carotenuto, A., Molino, I., Fasanaro, A.M. ve Amenta, F. (2012). Psychological stress in seafarers: a review, International Maritime Health, 63(4), 188-194.
• De Bono, E. (2006). Altı şapkalı düşünme tekniği (E. Tuzcular, Çev.). Baskı Yeri: Remzi Kitapevi.
• De Bono, E. (2014). Düşüncenin gücü (F. Gürsu, Çev.). Baskı Yeri: ABC Kitapevi.
• Deniz Emniyet Derneği, (2018). Deniz Emniyet Derneği’nden Boğaz’a çözüm önerisi: “yüzer-gezer römorkörler”, https://www.deder.org/duyurular/dernegimizin-bogazlar-icin-onerisi-yuzer-gezer-romorkorler#
• Erciyeş, G. (2012). Öğretim yöntem ve teknikleri. Ş. T. (Ed.), Öğretim İlke ve Yöntemleri içinde (s. 253- 359). Ankara: Pegem Akademi.
• Galieriková, A. (2019). The human factor and maritime safety, Transportation Research Procedia, 40, 1319-1326. doi:10.1016/j.trpro.2019.07.183
• Grech, M. R., Horberry, T. ve Smith, A. (2002). Human error in maritime operations: analyses of accident reports using the leximancer tool. Proceedings of the Human Factors and Ergonomics Society Annual Meeting, 46(19), 1718-1721. doi: 10.1177/154193120204601906
• Güneş, P. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 32, 127-146.
• Güngör, B., Arslan, B., Tufioğlu, Ö.S.Y., Kutlar, H.M., Demir, Ö. ve Kaya, C. (2023). Altı şapkalı düşünme tekniğinin kuramsal çerçevede incelenmesi, Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 9(28), 69-80. doi: 10.5281/zenodo.7814507
• Kılıç, K. (2013). Duygusal zekanın gemi adamlarının iş performansına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Kodak, G. (2022). Evaluation of tugboat response time as an accident prevention measure in the strait of Istanbul. TransNav, the International Journal on Marine Navigation and Safety of Sea Transportation, 16(2), 281-287. doi:10.12716/1001.16.02.11
• Kodak, G. ve İstikbal, C., (2021). A suggestion to improve navigational safety in the Strait of Istanbul (Bosphorus): Patrol tugs, J. Black Sea/Mediterranean Environment, 27(3), 294-316.
• Köseoğlu, M.C., Çetin, O. ve Yıldırım, F.A. (2022). Maritime psychology: a study on evaluation of seafarers aggression tendencies, Dokuz Eylül University Maritime Faculty Journal, 14(1), 26-50.
• Lloyd’s Register (2007). The human element an introduction, Erişim tarihi: 10 Ekim 2023, https://www.pfri.uniri.hr/web/dokumenti/uploads_nastava/20200604_125513_radonja_Human_element_LR_he00740.1.pdf
• Luo, M. ve Shin, S, H. (2015). Half-century research developments in maritime accidents: Future directions. Accident Analysis & Prevention, 123, 448-460. doi: 10.1016/j.aap.2016.04.010
• Maritime Safety Investigation Unit (2018). Maritime Safety Investigation Report, Joint Safety Investigation into the allision of the Maltese registered Bulk Carrier VITASPIRIT, Transport Malta. Erişim Tarihi: 15 Aralık 2023, https://maritimesafetyinnovationlab.org/wp-content/uploads/2016/07/tm-mv-capri_final-safety-investigation-report-2016_07-11.pdf
• McVeigh, J., MacLachlan, M., Stilz, R., Cox, H., Doyle, N., Fraser A. ve Dyer, M. (2017). Positive psychology and well-being at sea. I., M. (Ed.), Maritime psychology: Research in organizational and health behavior at sea içinde (s. 19-47). Springer, Cham. doi: 10.1007/978-3-319-45430-62
• Orhan, S., Kırbaş, A. ve Topal, Y. (2012). Görsellerle desteklenmiş altı şapka düşünme tekniğinin öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirmesine etkisi. Electronic Turkish Studies, 7(3), 1893-1909.
• Pense, C. (2018). Deniz kazalarında insan faktörü ve bir çözüm olarak e-seyir, Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Uygulamaları Dergisi, 1(2), 72-86. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jitsa/issue/39569/463520
• Ronca V., Uflaz E., Turan O., Bantan H., MacKinnon S.N., Lommi A., Pozzi S., Kurt R.E., Arslan O., Kurt Y.B., … Borghini, G. (2023). Neurophysiological assessment of an innovative maritime safety system in terms of ship operators’ mental workload, stress, and attention in the full mission bridge simulator. Brain Sciences, 13(9), 1319. doi: 10.3390/brainsci13091319.
• Türk Loydu (2015). Altı Şapka Düşünme Tekniği. Erişim tarihi: 12.12.2023, https://www.turkloydu.org/tr-tr/egitim/kurumsal-ve-bireysel-gelisim-kapsaminda-egitimler/6-sapka-dusunme-teknigi.aspx
• Ulaşım Emniyeti İnceleme Merkezi, (2019). T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Ulaşım Emniyeti İnceleme Merkezi Ciddi Deniz Kazası Nihai İnceleme Raporu, Heyet Karar No:12 (DNZ- 3)/2019. https://ulasimemniyeti.uab.gov.tr/uploads/pages/deniz/vitaspirit-kaza-inceleme-raporu-30-ekim-vers2.pdf
• Uluslararası Denizcilik Örgütü (2003). Human Element Vision, Principles and Goals for the Organization [Önerge A.947(23)]. Erişim tarihi: 15 Aralık 2023, https://wwwcdn.imo.org/localresources/en/KnowledgeCentre/IndexofIMOResolutions/AssemblyDocuments/A.947(23).pdfUNCTAD (2022). The United Nations Conference on Trade and Development Review of Maritime Transport 2022. Erişim Tarihi: 5 Aralık 2023, https://unctad.org/rmt2022