TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KAP KACAKLA İLGİLİ SÖZ VARLIĞININ ÇUVAŞ TÜRKÇESİYLE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 4, 23 - 35, 09.11.2020

Meryem Arslan Mesut Sönmez

Öz

Farklı coğrafyalarda farklı kültürlerin etkisinde kalınsa bile milletlerin ortak yaşamlarına dair izleri takip etmek mümkündür. Çünkü kültürel miras bir milletin hafızasında korunarak, sözlü ve yazılı bir şekilde ve hatta alet edevatlarla gelecek nesillere aktarılmaktadır. Bu çalışmada da Türk kültüründeki benzerlikler Türkiye Türkçesindeki kap kacak isimleri sınırlılığıyla ele alınmış ve Çuvaş Türkçesiyle karşılaştırmalı bir şekilde ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma sonuçlarının her iki Türkçe kolundaki farklı kültürlerden etkilenmeleri ve korunan ortak ögelerin neler olduğunu ortaya çıkması hedeflenmektedir. Bunun başta kültür dil bilim olmak üzere Türkçenin söz varlığına, Türk kültür tarihine katkılar yapması umulmaktadır.
Çalışma verileri, temelde “pişirme, hazırlama ve servis etme için kullanılan kap kacaklar” ile “pişmiş veya pişmemiş gıdaların saklanması için kullanılan kap kacaklar” olmak üzere iki alt başlık altında incelenmiştir.
Pişirme, hazırlama ve servis etme için kullanılan araç gereçler içerisinde her iki lehçede de karşılığı bulunan 29 kap kacak adına ulaşılmıştır. Bunların 5 tanesinin aynı kelimenin ses değişimine uğramış biçimi olduğu görülmüştür: kaşık - кашăк (kaşwk), leğen-лaxxaн (lahhan), kazan-хусан (husan), ocak - вучах (vuçah), tas - таз (téz)’tır. Yine bu alt başlıkta Türkiye Türkçesinde olup Çuvaş Türkçesinde karşılığı olmayan 64; Çuvaş Türkçesinde olup Türkiye Türkçesinde olmayan 10 kelime belirlenmiştir.
Pişmiş veya pişmemiş gıdaların saklanması için kullanılan araç gereçler alt başlığında da her iki lehçede karşılığı olan 15 kap kacak ismi tespit edilmiştir. Bunlardan yalnız bir tanesinin (ambar - амбар (ambar) her iki lehçede de ortak olduğu görülmüştür. Bu alt başlıkta Türkiye Türkçesinde olup Çuvaş Türkçesinde olmayan 32; Çuvaş Türkçesinde olup Türkiye Türkçesinde karşılığı olmayan 5 kelimeye ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi,, Çuvaş Türkçesi,, kap kacak,, Türkçenin söz varlığı,, Türk Kültürü, Turkish culture

Comparison of Utensils Names of Turkish With Utensils Names of Chuvash

Öz

It is possible to follow the traces of the common lives of nations even if they are influenced by different cultures in different geographies. Because cultural heritage is preserved in the memory of a nation, it is transferred to future generations in verbal and written form and even with tools. In this study, the similarities in Turkish culture have been discussed with the limitations of the names of Turkish utensils and it has been tried to put forth in a comparative way with Chuvash Turkish. The results of the study are aimed to reveal the influences of different cultures in both Turkish branches and to reveal the common elements protected. It is hoped that this will contribute to the vocabulary of Turkish, especially culture and cultural linguistics, to the history of Turkish culture.
The study data were analyzed under two sub-headings as utensils for cooking, preparing and serving”and “utensils for storage of cooked or uncooked food”.
In the utensils used for cooking, preparing and serving, 29 utensils in both dialects have been reached. 5 of them are the voice-changed form of the same word: kaşık - кашăк (kaşwk), leğen-лaxxaн (lahhan), kazan-хусан (husan), ocak - вучах (vuçah), tas - таз (téz). Again in this subtitle, 64 words in Turkey Turkish, but not in Chuvash Turkish; 10 words in Chuvash Turkish bot not in Turkey Turkish..
In the subheading of the utensils for storage of cooked or uncooked foods, 15 utensils in both dialects were identified. The only one of them (ambar - амбар (ambar)) in both dialects were also found to be common. It is subtitled 32 words in Turkey Turkish but not in Chuvash Turkish and 5 words in Chuvash Türkish but not in Turkey Turkish.

Anahtar Kelimeler

Turkey Turkish,, Chuvash Turkish,, utensils,, Turkish vocabulary,

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2004). Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Engin Yayınevi.
• BAYRAM, Bülent (2007). Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük, İzmir: Tablet Yayınları.
• COŞAR, A. Mevhibe-GÜNEŞ, Bahadır (2017). “Derleme Sözlüğü’nde Kap Kacak Eşya Adları”, Haz. Emine Gürsoy Naskali, Mutfak Araç-Gereçleri Kitabı, İstanbul: Kitabevi: 87-168.
• EKER, Süer. (2004). “Çuvaşça Çok Zamanlı Morfoloji”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 18, 157-171. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tdded/issue/12704/154596.
• ERSOY, Feyzi. (2017). Çuvaş Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
• KALKAN, Asiye Figen (2007). “Divanü Lügati’t-Türk’teki Mutfak Gereçleri”, haz. Emine Gürsoy Naskali, Mutfak Araç-Gereçleri Kitabı, İstanbul: Kitabevi: 3-86.
• ŞAHAN Güney, Fatma (2007). “Tatarcada Kap Kacak İsimleri”, Haz. Emine Gürsoy Naskali, Mutfak Araç-Gereçleri Kitabı, İstanbul: Kitabevi: 259-281.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.