“Encircling Hunts” as an Indicator of Social Layer in Steppe Societies

Yıl 2023, Sayı: 39, 241 - 259, 07.12.2023

Eray Amasya Derviş Ulaşhan Eraslan

https://doi.org/10.20427/turkiyat.1249589

Öz

From the beginning of time, hunting transpassed its existential phase to develop into an activity affecting the economic, political, social and cultural characteristics of human communities. Apart from being an important activity socially, in steppe societies, hunting became a medium influencing the relationship between ruler and ruled. In steppe societies, encircling hunt became a marker of administration, which symbolizes power and capability. Moreover, encircling hunt functions to design and determine social status. This study evaluates the understanding of power and its legitimization in steppe societies and utilizes encircling hunt as social symbol affecting the formation of social structures and their connection with charismatic authority as well as its role in the formation of social strata; power relations, social capital and the meaning attributed to the leader of the steppe societies. While the leader is evaluated as an indicator of the existence of charismatic authority, the utility of commanders and nobles during an encircling hunt is analyzed in terms of power and status relations. Hunting and sharing of meat after hunting, social capital and differentiation between social strata in steppe societies are also examined. Thus the study draws conclusions from social behaviour during encircling hunting that can explain sociologically the charismatic authority of the leader, and the rules and ceremonies in steppe societies.

Anahtar Kelimeler

Encircling hunt, power, charismatic authority, social stratum, social capital, steppe societies

BOZKIR TOPLUMLARINDA TOPLUMSAL TABAKANIN GÖSTERGESİ OLARAK “HALKA AVLARI”

Öz

İnsanlığın ilk zamanlarından beri avcılık toplumların ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel karakterlerini belirleyecek kadar etkili bir faaliyet olmuştur. Avcılık sosyal anlamda halk tabanında geniş bir yer bulan aktivite olmakla birlikte, bozkır toplumlarında yöneten ve yönetilen ilişkisinin de bir aracı olmuştur. Bozkır toplumlarında halka avı, gücü sembolize eden iktidarın bir göstergesi olmuştur. Bununla birlikte halka avları, toplumsal statüyü dizayn etme işlevi görmüştür. Bu çalışma, toplumsal yapının oluşmasında sosyal semboller olarak bozkır toplumlarında iktidar ile iktidarın meşrulaştırılması bağlamında karizmatik otorite ve toplumsal tabakaların oluşması süreçlerini halka avları esasında değerlendirmektedir. Çalışmanın amacı, bozkır toplumlarında halka avlarının toplumsal tabaka ve sosyal sermaye üzerindeki rolünü ortaya koymaktır. Araştırmanın kapsamı bağlamında bozkır toplumlarının iktidar ilişkileri, sosyal sermayeleri ve lidere atfedilen anlam, halka avları bağlamında değerlendirilmiştir. Halka avında lider, karizmatik otoritenin göstergesi olarak ele alınırken, av sırasında komutanlar ve soyluların göstermiş olduğu yararlılık ise iktidar ve sosyal statü ilişkileri bağlamında ele alınmıştır. Çalışmada avlanma ve av sonrası etin paylaşımı, halka avları bağlamında iktidar, otorite, sosyal sermaye ve sosyal tabakalar arası farklılaşmanın bozkır toplumlarındaki yansıması üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda bozkır toplumlarında halka avlarının sosyal tabakalar, sosyal sermaye ilişkileri ve liderin karizmatik otoritesi üzerinde belirleyici bir araç olduğu ayrıca halka avları çerçevesinde ortaya çıkan kural ve törenlerin de toplumsal tabaka ilişkileri açısından önem arz ettiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halka avı, iktidar, karizmatik otorite, sosyal tabaka, sosyal sermaye, bozkır toplumları

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (1990). Grek Seyyahı Priskos (V. Asır)’a Göre Avrupa Hunları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alaaddin Ata Melik Cüveyni. (1999). Tarih-i Cihan Güşa (Ö, Mürsel. Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Alinge, C. (1967). Moğol Kanunları (C. Üçok, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Allsen, T. T. (2006). The Royal Hunt in Eurasian History. ABD: University of Pennsylvania Press.
• Amasya, E. (2021). İstoriko-Kulturnıe Paralleli Ohotniçih Verovaniy Kırgızov. Nauka, Novıe Tehnologii i İnnovatsii Kırgızstana, (3), 169-173.
• Aytan, O. A. (2021). Hareketli Avcı-toplayıcı Grupların Yaşam Biçimiyle Yerleşik Çiftçi Toplulukların Yaşam Biçimi Arasındaki İnsan-mekân İlişkisinin Mukayesesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 979-1012.
• Babur. (1970). Baburnâme: Babur’un Hatıratı III (R. R. Arat, Çev.). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Beşirli, H. (2011). Türk Kültüründe Güç, İktidar, İtaat ve Sadakatin Yemek Sembolizmi Esasında Değerlendirilmesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 139-152.
• Beşirli, H. (2012). Türk Devlet Sisteminde Toplumsal Düzenin İnşaasında İşlevselci Bakış Açısıyla “Ülüş” ve “Cilik” Geleneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 63, 337-358.
• Bourdieu, P. (2010). Sosyal Sermaye Kuram Uygulama Eleştiri (M. M. Şahin ve A. Z. Ünal, Der.). Sakarya: Değişim Yayınları.
• Buell, D. P. (2003). Historical Dictionary of the Mongol World Empire, Historical Dictionaries of Ancient Civilizations and Historical Eras. ABD: The Scarecrow Press.
• Chuluu, E. K. (2017). The Encirling Hunt of Mongolia: Institutional Structures and SocioPolitical Implications. The Memoirs of Institute for Advanced Studies on Asia, 12, 65-98.
• Cohen, P. A. (1999). Topluluğun Simgesel Kuruluşu. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• D’ohsson, A. K. (2008). Moğol Tarihi (A, Bahadır, Çev.). İstanbul: Nesnel Yayınları.
• Durkheim, E. (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri (F, Aydın. Çev.). İstanbul: Ataç Yayınları.
• Ekici, M. (2020). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Erbay, H. (Ed.). (2014). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği.
• Erkal, M. E. (1984). Sosyal Değişme Sosyal Gelişmeye Çağdaş Bir Yaklaşım. Journal of Social Policy Conferences, 31, 297-328.
• Fillips, E. D. (2003). Mongolı Osnovateli İmperii Velikih Hanov (O. İ. Perfilyeva, Per.). Moskova: Vneştorpress.
• Gökalp, Z. (1976). Türk Töresi (H. Dizdaroğlu, Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kaplan, M. (2002). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud (2014). Divânu Lugâti’t-Türk (A. B. Ercilasun ve Z. Akkoyunlu, Haz.) Ankara: TDK Yayınları.
• Koch, E. (1998). Dara- Shikoh Shooting Nilgais: Hunt and Landscape in Mughal Painting. Freer Gallery of Art Arthur M. Sackler Gallery Smithsonian Institution Occasional Papers, 1.
• Konstantinov, N.A. (2012). Stseni Ohotı Na Ranne Srednevekovıh Petroglifah Gornogo Altaya. İzvestiya Altayskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 4-2, 76, 122-125.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Lane, G. (2006). Daily Life in the Mongol Empire. ABD: Greenwood Press.
• Marozzi, J. (2006). Timurlenk İslam’ın Kılıcı, Cihan Fatihi (H. Kocaoluk, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mayor, T. (2013). Avcı-Toplayıcılar Orijinal Liberteryenler (A. Yayla, Çev.). Liberal Düşünce, 18(71), ss. 227-246.
• McIntosh, A. (1996). Sociologies of Food and Nutrition. ABD: Plenum Press.
• Moğolların Gizli Tarihi. (1995). (A. Temir, Çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• Morgan, D. (2007). The Mongols 2. bs. Oxford: Blackwell Publishing.
• Oşanov, N. Z. ve i Nugman, B. G. (2015). Rol Ohotı v Voenno-Politiçeskoy Jizni Koçevnikov Evraziyskih Stepey. Mejduradnıy Jurnal Ekcperimentalnogo Obrazovaniya, 7, 86-89.
• Ögel, B. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş 7. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Polo, M. (2019). Dünyanın Hikâye Edilişi Harikalar Kitabı (I. Ergüden ve Z. İlkgelen, Çev.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Raşid-ad-din. (1952). Sbornik Letopisey Tom I Kniga Vtoraya (O. İ. Smirnov, Per.). Moskva-Leningrad: İzd. Akademii Nauk Sssr.
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar (A. Kazancıgil ve L. Arslan. Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sandberg, Y. ve Moreman, C. M. (2015). Common Threads Among Different Forms of Charismatic Leadership. Journal of Religion and Business Ethics, 3, 1-17.
• Schnepel, B. (1987). Max Weber’s Theory of Carisma and Its Applicability to Anthropological Research. Journal of the Anthropological Society of Oxford, 18(1), 26-48.
• Sunar, L. (2010). Karl Marx ve Max Weber’in Doğu Toplumlarına Yaklaşımları, (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı. İstanbul.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. Simurg Yayınları.
• Tezcan, M. (2008). Çin’de Shang ve Chou Sülaleleri (MÖ II. - I. Bin) Döneminde Göçebe Tesirindeki Sürek Avları, Av ve Avcılık Kitabı (E. G. Naskali ve H. O. Altun, Ed.). Ankara: Kitabevi Yayınları.
• Türkmen, M. N. (2009). Osmanlıda Av Seferleri. Acta Turcica, 1(1), 22-32.
• Vladimirtsov, B. Y. (1995). Moğolların İçtimai Teşkilatı Moğol Göçebe Feodalizmi (A. İnan, Çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve Otorite. Ankara: Adres Yayınları.
• Zuyev, Yu. A. (1981). İstoriçeskaya Proyektsiya Kazahskih Genealogiçeskih Predaniy (K Voprosu o Perejitkah Trialnoy Organizatsii u Koçevıh Narodov Tsentralnoy Azii). Kazahstan v Epohu Feodalizma: Problemı Etnopolitiçeskoy İstorii içinde (ss. 63-78). Nauka.