Çocukların Cinsel İstismardan Korunmasında Çocuk Adalet Sisteminin Önleyici Fonksiyonu

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 136 - 147, 30.12.2018

Zeki Karataş

Öz

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre; çocuğun kendisinin
tam olarak kavrayamadığı, onay vermesi mümkün olamayacak veya gelişim düzeyi
açısından hazır olmadığı ya da toplumun değerlerini ihlal eden bir cinsel
etkinliğe dâhil edildiği her türlü davranış “cinsel istismar” olarak
tanımlanmaktadır. Cinsel haz alma amacıyla bir başkası tarafından çocuğa
uygulanan her türlü eylem bu kapsamda değerlendirilmektedir. Tecavüz, ensest,
fuhuş, teşhircilik, çocuk pornografisi, cinselliği kışkırtan konuşmalar, cinsel
ilişki içeren film seyrettirme, cinsel organlara dokunma gibi pek çok eylem
cinsel istismar olarak nitelendirilmektedir.

Nedenleri oldukça karmaşık olan çocuk cinsel
istismarı, kısa ve uzun vadede psiko-sosyal yönden olumsuz sonuçların
yaşanmasına, bireyin yaşam kalitesinin ve sosyal işlevselliğinin bozulmasına
neden olan ciddi bir sosyal problemdir. Açığa çıkarılması zor olan cinsel
istismar vakalarının tespit edilenden daha yaygın olduğu tahmin edilmektedir.
Her cinsel istismar vakasının kendine özgü yönleri olsa da risk ve koruyucu
faktörler arasında denge sağlanarak erken tanı ve müdahalede bulunmak
mümkündür. Bu çalışmada cinsel istismarda önleyici sosyal hizmet müdahalesinin
önemi vurgulanacaktır.

Cinsel istismarın genellikle aile içi, aileye
yakın kişiler ya da çocuğun tanıdığı kişiler tarafından gerçekleştirildiği
bildirilmektedir. Her sosyo-demografik düzeyde görülme ihtimali olan cinsel
istismarın, özellikle küçük yaştaki çocuklar tarafından fark edilmesi veya
ifade edilmesi oldukça zor olmaktadır. Bazen çocuklar istismarı fark etseler
bile çok çeşitli nedenlerden dolayı dile getirememektedirler. Çocuklar tehdit
altında olduklarını hissettiklerinde, baskı yapıldığında, korktuklarında veya
anlayışla karşılanmayacaklarını hissettiklerinde yaşadıkları bu travmatik olayı
inkâr edebilmektedirler.

Çocuğun cinsel istismara maruz kalmasına neden
olan riskler çocukluk döneminde sağlıklı gelişimi olumsuz etkileyerek çocuğun
gelişiminde geri dönülemeyecek izler bırakmakta ve olumlu gelişim fırsatlarının
kaçırılmasına neden olmaktadır. Bu nedenle risklerin önceden tespit edilebilmesi
için bütüncül bir erken tanı sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. 0-18 yaş arası
çocuklar sağlık, eğitim, çalışma, güvenlik ve bakım gibi alanlarda ilgili
kurumlar tarafından takip edilmektedir. Buna rağmen kurumların yapısal
sorunları ve yaklaşım farklılıkları nedeniyle cinsel istismarın erken
tanılanmasında güçlükler yaşanmaktadır.

Bu makalede cinsel istismar vakaları üzerinden,
kurumlar ve meslekler arası işbirliği ve eşgüdüme dayalı bildirim ve müdahale
fonksiyonlarına sahip koruyucu-önleyici hizmetlerin nasıl yapılandırılacağı
tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cinsel istismar, çocuk adalet sistemi, bütüncül yaklaşım, önleyici hizmetler

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı (2013). Çocuk Adalet Sistemi Çalışanları Eğitim Programı: Sosyal Çalışma Görevlileri İçin Eğitim Kitabı. Ankara: Çocuklar İçin Adalet Projesi. http://www.cocuklaricinadalet.orgAydemir, İ. ve Yurtkulu, F. (2012). Çocuğa Yönelik Cinsel İstismarla Mücadelede: Çocuk İzlem Merkezi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2): 151-165.Balcı, Y., Erbaş, M., Işık, Ş. ve Karbeyaz, K. (2014). Muğla Adli Tıp Şube Müdürlüğü'ne Başvuran Cinsel Saldırı Olgularının Değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni,19(2): 87-95.Bulut, S. (2007). Çocuk Cinsel İstismarı Hakkında Bir Derleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28): 139-156.Celbiş, O., Özdemir, B. ve Kaya, A. (2011). Cinsel Saldırıya Uğramış Çocuğun Muayenesi. Türk Pediatri Arşivi Dergisi, 46: 104-110.Deveci, E. ve Açık Y. (2003). Çocuk İstismarı Nedenlerinin İncelenmesi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 12: 396-405.Finkelhor, D. (1994). The International Epidemology of Child Sexual Abuse. Child Abuse and Neglect, 18(5): 409-417.Gold, S.N., Elhai, J.D., Lucenko, B.A., Swingle, J.M., ve Hughes, D.M. (1998). Abuse Characteristics Among Childhood Sexual Abuse Survivors in Therapy: A Gender Comparison. Child Abuse and Neglect, 22: 1005-1012.Lalor, K. and McElvaney, R. (2010). Overview of the Nature and Extent of Child Sexual Abuse in Europe in Protecting Children from Sexual Violence: A Comprehensive Approach. Strasbourg: Council of Europe Publishing.Ovayolu, N., Uçan, Ö. ve Serindağ, S. (2007). Çocuklarda Cinsel İstismar ve Etkileri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, (2)4: 13-22.Sanderson, C. (2010). Anne Baba ve Öğretmenler İçin Çocuğun Cinsel Eğitimi ve Tacizden Korunma Rehberi. İstanbul: Sistem Yayıncılık.SHÇEK (2010). Türkiye’de Çocuk İstismarı ve Aile İçi Şiddet Araştırması. Ankara: Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ve UNICEF.Stoltenborgh, M., Ijzendoorn, M.H., Euser E.M. and Bakermans-Kranenburg, M.J. (2011). A Global Perspective on Child Sexual Abuse: Meta-Analysis of Prevalence Around the World. Child Maltreatment, 16 (2): 79-101.Şahin, M. ve Diğerleri (2010). Lise Öğrencilerinin Siber Zorba Davranışlarda Bulunma ve Maruz Kalma Durumlarına İlişkin Görüşleri. SDU Dergisi, S. 21.Taner, Y. ve Gökler, B. (2004). Çocuk İstismarı ve İhmali: Psikiyatrik Yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35: 82-86.UNICEF (2013). Çocuğa Karşı Şiddeti İzleme ve Göstergeleri Kılavuzu. Ankara: Unicef Türkiye Temsilciliği.Ziyalar, N. (1998). Çocukların Cinsel İstismardan Korunması: Bir Eğitim Modeli Önerisi (Basılmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü.