Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Sözcük Öğretimi Etkinlik Türleri Üzerine Dil Bilimsel Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 36 Sayı: 3, 1058 - 1089, 15.12.2023

Meltem Merve Konu

https://doi.org/10.19171/uefad.1347902

Öz

Çalışmanın amacı, ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki sözcük öğretimi etkinliklerini sıklık ve çeşitlilik açısından dil biliminin alt ve uygulamalı alanları çerçevesinde sistemli biçimde değerlendirerek eklenebilecek etkinlik türlerine yönelik öneriler sunmaktır. Çalışmada temel nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Veriler doküman incelemesi ile ortaokul Türkçe ders kitaplarından elde edilmiştir. Bu doğrultuda 5.sınıfta 147, 6. Sınıfta 121, 7. sınıfta 142, 8. sınıfta 151 etkinlik (toplam 561 etkinlik) 12 dil bilimi alanına göre oluşturulan 54 farklı değerlendirme ölçütü açısından betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Çalışmanın geçerliğini ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla inceleme iki farklı alan uzmanı tarafından da yapılmıştır. Bulgular üç farklı sonuç açısından değerlendirilmiştir: 12 dil bilimi alanı için 5. sınıfta 10, 6. sınıfta 9, 7. sınıfta 10, 8. sınıfta 8 farklı alandan yararlanıldığı; 54 farklı değerlendirme ölçütü açısından 5. sınıfta 18, 6. sınıfta 17, 7. sınıfta 16, 8. sınıfta 14; sözcük öğretimi içerikli etkinliklerin genel sıklığı ise 5. sınıfta 147, 6. sınıfta 121, 7. sınıfta 142, 8. sınıfta 151 olarak tespit edilmiştir. Kitaplardaki toplam etkinlik sayılarına göre sözcük öğretimi etkinlikleri için % 40- 53 arasında değişen bir oran söz konusudur. Dil biliminin 12 alanı açısından yararlanılan alan sayısı 8-10 arasındadır. 54 farklı değerlendirme ölçütü için ise sonucun 14-18 arasında olmasının ölçüt sayısının yarısı bile olmaması nedeniyle etkinliklerde çeşitliğin artırılarak farklı türde sözcük öğretimi etkinliklerinin de ders kitaplarına dâhil edilebileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dil bilimi, Etkinlik türü, Ortaokul Türkçe ders kitapları, Sözcük öğretimi

A Linguistic Evaluation on the Types of Vocabulary Teaching Activities in Secondary School Turkish Textbooks

Öz

The aim of the study is to systematically evaluate the vocabulary teaching activities in secondary school Turkish textbooks in terms of frequency and diversity within the framework of the sub and applied fields of linguistics. Basic qualitative research design was used in the study. The data were obtained from all levels of secondary school Turkish textbooks via document analysis. Accordingly, 561 activities were analyzed with the descriptive analysis technique in terms of 54 different evaluation criteria created according to 12 linguistics fields. The findings were evaluated in terms of three different outcomes: For 12 linguistic fields 10 different fields were used in 5th grade, 9 in 6th grade, 10 in 7th grade, 8 in 8th grade; in terms of 54 different evaluation criterias 18 in 5th grade, 17 in 6th grade, 16 in 7th grade, 14 in 8th grade; the general frequency of vocabulary teaching activities was 147 in 5th grade, 121 in 6th grade, 142 in 7th grade, 151 in 8th grade. According to the total number of activities, there is a ratio ranging between 40 and 53 % for vocabulary teaching activities. The number of fields utilized in terms of 12 fields of linguistics is between 8-10. For 54 different evaluation criteria, the result is between 14-18, which is not even half of the number of criteria, and it is thought that different types of activities can be included in the textbooks by diversifying the types of activities.

Anahtar Kelimeler

Activity type, Linguistics, Turkish textbooks for secondary school, Vocabulary teaching

Kaynakça

• Allen, V. F. (1983). Techniques in teaching vocabulary. Oxford University Press.
• Alqahtani, M. (2015). The importance of vocabulary in language learning and how to be taught. International Journal of Teaching and Education, 3(3), 21-34.
• Al-Seghayer, K. M. (2001). The effect of multimedia annotation modes on L2 vocabulary acquisition: A comparative study. Language Learning & Technology, 5(1), 202-232.
• Altay, M. & Dikilitaş, K. (2016). Teaching vocabulary in teaching language skills. Pelikan Yayıncılık.
• Anuthama, B. (2010). Strategies for Teaching Vocabulary. Journal of NELTA, 15(1-2), 10-15.
• Arikan, A. & Alemdari, Ş. (2012). Teaching vocabulary. In F. Çubukçu (Ed.), Teaching skills from theory to practice (s. 25-52). Nobel Yayıncılık.
• Aslan, M. & Tütüniş, B. (2022). Mobil cihazlar ve uygulamalarla kelime gelişimi. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 7(20), 18-30.
• Ausubel, D. P. (1968). Educational Psychology. A cognitive view. Holt, Rinehart & Winston.
• Aydın, İ. & Aydın, G. (2020). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı bağlamında 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığına yönelik etkinliklerin sözcük öğretimi açısından incelenmesi. ODÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 01-23.
• Bachman, L. F. (1990). Fundamental considerations in language testing. Oxford University Press.
• Bauer, L. (2007). The linguistics student’s handbook. Edinburgh University Press.
• Beaugrande, R. A. de & Dressler, W. (1981). Introduction to textlinguistics. Routledge.
• Beck, I. L. & Mckeown, M. G. (1983). Vocabulary development: All contexts are not created equal. The Elementary School Journal, 83(3), 177-181.
• Berg, B. L. (2001). Qualitative research methods for the social sciences (4th edition). Allyn & Bacon.
• Berns, R. & Erickson, P. (2001).Contextual teaching and learning: Preparing students for the new economy. The Highlight Zone Research, (5), 1-9.
• Bolshakov, İ. & Gelbukh, A. (2004). Computational linguistics. Models, resources, applications. Instituto politecnico nacional.
• Brown, H. D. & Lee, H. (2015). Teaching by principles: An interactive approach to language pedagogy. (4th edition). Pearson.
• Brown, K. & Miller, J. (2013). The cambridge dictionary of linguistics. Cambridge.
• Bussmann, H. (2006). Dictionary of language and linguistics. G. P. Trauth & K. Kazzazi (Trans.-eds.). Routledge.
• Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. & Pastutmaz, M. (2021). 6. Sınıf Türkçe ders kitabı. Z. Batur & S. Ceylan (Eds.), Milli Eğitim Bakanlığı.
• Cook, V. (2008). Second language learning and language teaching. Hodder Education.
• Çapraz Baran, Ş. & Diren, E. (2019). 5. sınıf Türkçe ders kitabı. K. Meydan (Ed.), Anıttepe Yayıncılık.
• Çiçek, S. & Dilekçi, A. (2022). Kelime öğretimi yöntem ve teknikleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 284-299.
• Demirbulak, D. (2008). Getting ready to teach english as a foreign language. Detay Yayıncılık.
• Demirel, Ö. (2020). CEFR-Based language testing. Pegem Yayıncılık.
• Diamond, L. & Gutlohn, L. (2006). Vocabulary handbook. Core Publications.
• Dilidüzgün, Ş. (2014). Türkçe öğretiminde sözcük öğretme yöntemlerinin yeterliliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 233-258.
• Eselioğlu, H., Set, S. & Yücel, A. (2019). 8. sınıf Türkçe ders kitabı. A. Yücel (Ed.), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Fidan, M. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki dinleme etkinliklerinin kelime öğretim yöntemleri bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(2), 462-472.
• Gairns, R. & Redman, S. (1986). Working with words: A guide to teaching and learning vocabulary. Cambridge.
• Göçer, A. & Kılıç, B. S. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında kelime öğretimi üzerine öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(31), 1-20.
• Gray, P. S., Williamson, J. B., Karp, D. A. & Dalphin, J. R. (2007). The research imagination. An introduction to qualitative and quantitative methods. Cambridge University Press.
• Gu, Y. & Johnson, R. K. (1996). Vocabulary learning strategies and language learning outcomes. Language Learning, 46(4), 643-679.
• Hadley, A. O. (1993). Teaching language in context. Heinle & Heinle Publishers.
• Halliwell, S. (1992). Teaching English in the primary classroom. Longman.
• Harmer, J. (1991). The practice of English language teaching. Longman.
• Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi. Pegem Akademi.
• Karadüz, A. & Yıldırım, İ. (2011). Kelime hazinesinin geliştirilmesinde öğretmenlerin görüş ve uygulamaları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 961 -984.
• Karagöl, E. & Tarakçı, R. (2019). Söz varlığı öğretimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Milli Eğitim, 48(222), 149-171.
• Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(11), 141-153.
• Kır, T., Kırman, E. & Yağız, S. (2021). 7. sınıf Türkçe ders kitabı. E. Kırman (Ed.), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kirkness, A. (2004). Lexicography. In A. Davies & C. Elder (Eds.), The handbook of applied linguistics (pp. 54-82). Blackwell Publishing.
• Kocaman, A. (2009). Dil ve eğitimi düşünmek. Altan Basım.
• Lüle Mert, E. (2013). İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe çalışma kitaplarındaki kazanım ve etkinliklerin sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), 13-31.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2000). İlköğretim okulu ders programları: Türkçe-yazı programı 6-7-8. Milli Eğitim Basımevi.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Edition). SAGE.
• Mumford, S. (2005). Using creative thinking to find new uses for realia. The Internet TESL Journal, 11(2), 1-8.
• Nation, I. S. P. (2001). Learning vocabulary in another language. Cambridge University Press.
• Nation, P. (1994). New ways in teaching vocabulary. Pantagraph Printing.
• National Reading Panel. (2000). Report of the National Reading Panel: Teaching children to read. University of Michigan Library.
• Nattinger, J. (2013). Some current trends in vocabulary teaching. In R. Carter & M. McCarthy (Eds.), Vocabulary and language teaching (pp.62-83). Routledge.
• Neuman, S. B. & Dwyer, J. (2009). Missing in action: Vocabulary instruction in pre-k. The Reading Teacher, 62(5), 384-392.
• Nurlu, M. & Sarıca, A. (2015). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki sözcük çalışmalarının yöntem-teknik ve Türkçe öğretimi kazanımları açısından incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 19-38.
• Okur, A. & Dağtaş, A. (2014). Ortaokula yönelik kelime öğretimi çalışmaları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(4), 66-84.
• Oxford, R. (1990). Language learning strategies. Heinle & Heinle Publishers.
• Ömeroğlu, A. F. & Hakkoymaz, S. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı öğretiminde kullanılan yöntem ve teknikler açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 347-362.
• Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Gölge Ofset Matbaacılık.
• Özbay, M. & Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
• Philip, S. (2001). Young learners. Oxford University Press.
• Pinter, A. (2006). Teaching young language learners. Oxford University Press.
• Richards, J. C. & Schmidt, R. (2002). Longman dictionary of language teaching and applied linguistics. Pearson.
• Saldaña, J. (2019). Kod ve kodlama sürecine giriş. S. N. Şad (Çev.), A. Tüfekçi & S. N. Şad (Eds.), İçinde Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. (ss. 1-42). Pegem Yayıncılık.
• Schmitt, N. (2000). Vocabulary in language teaching. Cambridge University Press.
• Schmitt, N., & McCarthy, M. (1997). Vocabulary: Description, acquisition and pedagogy. Cambridge University Press.
• Scott, J. A., Miller, T. F. & Flinspach, S. L. (2012). Developing word consciousness. In E. J. Kame’enui & J. F. Baumann (Eds.), Vocabulary instruction research to practise. (pp. 169-188). The Guilford Press.
• Spencer, A. (2003). Morphology. In M. Aronoff & J. Rees-Miller (Eds.), The handbook of linguistics (pp. 213-238). Blackwell Publishers.
• Sprenger, M. (2014). Vocab Rehab How do I teach vocabulary effectively with limited time? ASCD.
• Stahl, S. A. & Vancil, S. J. (2015). Discussion is what makes semantic maps work in vocabulary instruction. The Reading Teacher, 40(1), 62-67.
• Şimşek Ş. & Demirel İ. F. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı kazandırma/kelime öğretimi etkinliklerinin kullanılan yöntemler açısından incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(Ek), 317-330.
• Tanner, R. & Green, C. (1998). Tasks for teacher education. Longman.
• Tanrıverdi, T. & Öztürk, E. (2019). Öğrencilerin kelime hazinelerinin geliştirilmesinde işbirlikli öğrenme yönteminin yeri. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 2(1), 93-120.
• Uçar, S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin kelime öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerden haberdar olma ve kullanma sıklıkları düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi.
• Uğur, A. & Gün, M. (2019). Yedi iklim Türkçe öğretim seti ders kitaplarında yer alan etkinliklerin sözcük öğretim yöntemleri açısından değerlendirilmesi. Social Science Studies, 8(1), 214-235.
• Uğur, F. (2014). Türkçe öğretmenlerinin kelime öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeyleri üzerine bir araştırma (Afyonkarahisar ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. Multilingual.
• Wallace, M. (1982). Teaching vocabulary. Macmillan Education.
• Walters, J. M. (2004). Teaching the use of context to infer meaning: A longitudinal survey of L1 and L2 vocabulary research. Language Teaching, 37(4), 243-252.
• Wilkins, D. (1972). Linguistics in language teaching. Edward Arnold.
• Yaman, H. & Akkaya, D. (2012). Dil biliminin kelime öğretimine açılan kapısı: Bağlam türleri. Turkish Studies, 7(3), 2599-2610.
• Yılmaz, T. & Doğan, Y. (2014). 7. sınıf öğrencilerinin anlamını bilmedikleri kelimeler ve Türkçe ders kitaplarındaki kelime çalışmaları bağlamında kelime öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 279-295.
• Zimmerman, C. B. (1997). Historical trends in second language vocabulary instruction. Cambridge University Press.