Eleştirel Düşünme Temelli Fen Etkinlikleri ile 6. Sınıf Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerilerini Geliştirmeye Yönelik Bir Eylem Araştırması

Yıl 2023, Cilt: 36 Sayı: 3, 1119 - 1146, 15.12.2023

Seda Bülegin Şirin İlkörücü

https://doi.org/10.19171/uefad.1362486

Öz

Bu araştırmanın amacı, fen bilimleri dersinde eleştirel düşünme temelli eylem planlarının 6. sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerini nasıl etkilediğini ortaya koymaktır. Araştırmanın katılımcıları, kolay ulaşılabilir örneklemeye göre belirlenmiştir. Çalışma, araştırma amaçlarına uygun olarak nitel araştırma yönteminde gerçekleştirilmiştir. Araştırma 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Bursa ili Osmangazi ilçesine bağlı bir devlet ortaokulunun altıncı sınıfında öğrenim gören amaçlı örneklemeyle seçilen dokuz öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, öğrenci tanıma formu, ön ve son yarı yapılandırılmış görüşme formları, sınıf içi ses kayıtları ve öğrenci günlüklerinden elde edilmiştir. Veriler içerik analizine ve betimsel analize tabi tutularak çözümlenmiştir. Araştırma sonuçları, eleştirel düşünme temelli fen etkinliklerinin uygulamasının, öğrencilerin duyuşsal ve bilişsel yönden eleştirel düşünmelerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Çalışma çevresel etkenlerden ailenin çocuğun eleştirel düşünmesinde etkili olduğunu ancak yapılan uygulamalarla bunun değiştirilebileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, Eleştirel düşünme temelli fen etkinlikleri, Ortaöğretim

Etik Beyan

Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Araştırma ve Yayın Etik Kurulundan etik onay alınmıştır (20.04.20221/11926).

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır

Teşekkür

-

An Action Research on Improving 6th Grade Students' Critical Thinking Skills by Implementing Critical Thinking-Based Science Activities

Öz

This research aims to determine how action plans based on critical thinking in science lessons affect the critical thinking skills of 6th-grade students. The participants of the study were selected based on convenience sampling. The study was conducted using a qualitative research method in accordance with the research objectives. The study included 29 students from a public middle school in the Osmangazi district of Bursa province during the 2020-2021 academic year and nine selected students (five girls and four boys). The data for the research were obtained from student identification forms, pre- and post-semi-structured interview forms, in-class audio recordings, and student journals. The data were analyzed through content analysis and descriptive analysis. The data analysis revealed that implementing critical thinking-based science activities effectively enhanced students' critical thinking skills from both affective and cognitive aspects. The study also showed that environmental factors, such as family influence, can have an impact on a child's critical thinking, but this can be modified through interventions.

Anahtar Kelimeler

Critical thinking, Critical thinking based- science activities, secondary school education

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrenme ürünlerine etkisi. (Tez No: 100430) [Doktora tezi, Hacettep Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Ay, Ş. (2006). Eleştirel düşünme gücü, anne babanın öğrenim durumu ve ailenin aylık geliri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (2), 176-186
• Aydın, A. F. (2020). Post-truth dönemde sosyal medyada dezenformasyon: Covid-19 (yeni koronavirüs) pandemi süreci. Asya Studies, 4(12), 76-90. https://doi.org/10.31455/asya.740420
• Bakırcı, H. & Çepni, S. (2016). Ortak bilgi yapılandırma modelinin ortaokul altıncı sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerine etkisi: Işık ve ses ünitesi Örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 185-202. https://doi.org/10.17679/inuefd.17308627
• Basmaz, I. (2017). Eleştirel düşünme eğilimlerinin okuduğunu anlama, öğrenci, aile ve ev ortamları değişkenleri bağlamında incelenmesi. (Tez No: 468253) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Batur, Z. & Özcan, H. Z. (2020). Eleştirel düşünme üzerine yazılan lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(2), 834-854. https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/55209/759528
• Bensley, D. A. & Spero, R. A. (2014). Improving critical thinking skills and metacognitive monitoring through directinfusion. Thinking Skills and Creativity, 12, 55-68. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2014.02.001
• Beyhan, A. (2013). Eğitim örgütlerinde eylem araştırması. Journal of Computer and Education Research, 1(2), 65-89. https://dergipark.org.tr/en/pub/jcer/issue/18614/196496?publisher=jcer
• Bozpolat, E. & Kurga, H. (2021). Sekizinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 526-555. https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.999753
• Budi, A. P. S. & Sunarno, W. (2018). Natural science modules with SETS approach to improve students’ critical thinking ability. In Journal of Physics: Conference Series. 1022(1). https://doi.org/10.1088/1742-6596/1022/1/012015
• Bulut, B. (2016). Ortaokul Sosyal Bilgiler dersinde akran öğretimi metodunun etkililiğinin değerlendirilmesi. (Tez No: 429935) [Doktora, Fırat Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Cheung, C. K., Rudowicz, E., Lang, G., Yue, X. D., & Kwan, A. S. F. (2001). Critical thinking among university students: Does the family background matter? College Student Journal, 35, 577–597.
• Ennis, R.H. (1993). Critical thinking assessment, theory ınto practice. Teaching for Higher Order Thinking, 32(3), 179-186. https://doi.org/10.1080/00405849309543594
• Ennis, R. H. (2011). Critical thinking: Reflection and perspective part I. Inquiry: Critical Thinking Across the Disciplines, 26 (1), 4-18.
• Ennis, R. H. (2018). Critical thinking across the curriculum: A vision. Topoi, 37(1), 165-184. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/s11245-016-9401-4.pdf
• Ersoy, E. & Başer, N. E. (2011). Probleme dayalı öğrenme yönteminde uygulanan senaryoların kalıcılığa etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 355-366. https://dergipark.org.tr/en/pub/uefad/issue/16694/173522
• Facione, P. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessmentand instruction. Executive Summary: The Delphi Report. California Academic Press.
• Facione P.A. & Facione N.C. (1993). Proofiling critical thinking dispositions: Assessment Update 5(2),1-4. https://doi.org/10.1002/au.3650050202
• Facione, P. A., Sanchez, C. A., Facione, N. C., & Gainen, J. (1995). The disposition toward critical thinking. The Journal of General Education, 44(1), 1-25. https://www.jstor.org/stable/27797240
• Facione, P.A. (2000). The Disposition toward critical thinking: Its character, measurement, and relationship to critical thinking skill. Informal Logic, 20 (1), 61-84. https://doi.org/10.22329/il.v20i1.2254
• Han, Ş. (2020). Yaratıcı okuma etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerisine etkisi. (Tez No: 609021 ) [Yüksek lisans tezi, Ahi Evran Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Johnson, A.P. (2019). Eylem araştırması el kitabı (Y.Uzuner ve Meltem Ö.Anay, Çev.). Anı Yayınları
• Kaçar, T. (2020). Sosyal bilgiler dersinde sorgulamaya dayalı öğretimin öğrencilerin ders başarısına, eleştirel düşünme becerilerine ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi. (Tez No: 612367) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Kandemir, S. N. & Eğmir, E. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile akademik özyeterlilikleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(4), 1775-1798. http://dx.doi.org/10.7884/teke.4835
• Korkmaz, Ö. & Yeşil, R. (2009). Öğretim kademelerine göre öğrencilerin eleştirel düşünme düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 19-28. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59518/855936
• Köklü, N. (2001). Eğitim eylem araştırması-öğretmen araştırması. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 34(1), 35-43. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000040
• Ku, K. Y. L., Kong, Q., Song, Y., Deng, L., Kang, Y., & Hu, A. (2019). What Predicts Adolescents’ Critical Thinking About Real-Life News? The Roles Of Social Media News Consumption and News Media Literacy. Thinking Skills and Creativity, 33, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2019.05.004
• Kurnaz, A. (2020). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri: Planlama-Uygulama ve değerlendirme (Dördüncü baskı). Eğitim Yayınevi.
• Kutlu Kalender, M. D. (2017). 6. Sınıf öğrencilerinin fen bilimlerine karşı tutum ve eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Tez No: 395980) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Marin, L. M., & Halpern, D. F. (2011). Pedagogy for developing critical thinking in adolescents: Explicit instruction produces greatest gains. Thinking skills and creativity, 6(1), 1-13. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2010.08.002
• Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 492-509. https://doi.org/10.16916/aded.887592
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Fen Bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325
• Osborne, J. (2014). Teaching critical thinking: New directions in science education. School Science Review, 352, 53-62. https://tinyurl.com/afvvxewn Erişim tarihi: 1.9.2023
• Özelçi S.Y.(2012). Eleştirel düşünme tutumunu etkileyen faktörler: Sınıf öğretmeni adayları üzerine bir çalışma (Tez No: 319827) [Doktora tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Özden, Y. (2003). Öğrenme ve öğretme (Gözden geçirilmiş 5. Baskı).Pegema Yayıncılık.
• Palavan, Ö. (2012). Hayat bilgisi dersinde beyin temelli öğrenmenin öğrencilerin başarılarına tutumlarına ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi. (Tez No: 356815) [Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. Bütün, M. ve Demir, S.B ). PegemA Akademi (3. Baskıdan çeviri)
• Paul, R. & Elder, L. (2020). Kritik düşünce. (Aslan, A. E. ve Sart, G. Çev.). Nobel Yayıncılık. (3.Basımdan Çeviri)
• Ruggiero, V. R. (2016). Eleştirel düşünme için bir rehber. (Ç. Dedeoğlu Çev). Alfa Yayınları.
• Swartz, R. & Parks, J. S. (1994). Infusing critical and creative thinking ınto content ınstruction: A lesson design handbook for the elementary grades. Pacific Grove. Critical Thinking Press& Software. https://archive.org/details/infusingcritical0000swar
• TDK (Türk Dil Kurumu).https://www.tdk.gov.tr/
• Tokyürek, T. (2001). Öğretmen tutumlarının öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. (Tez No: 109172) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr
• Ünlü, Ş. & Gözütok, F.D. (2018). Eleştirel Düşünmeyi Destekleyen Öğretmen Eğitimi Programı İhtiyaç Analizi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 51(3),169-192. https://doi.org/10.30964/auebfd.389603
• Wartenberg, T. E. (2014). Big ideas for little kids: Teaching philosophy through children's literatüre (2nd ed., pp 39-48). Rowman & Littlefield Publishers
• Vural, R. A. & Kutlu, O. (2004). Eleştirel düşünme: Ölçme araçlarının incelenmesi ve bir güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 189-199. https://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/4370/59779
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23(112), 7-17. http://213.14.10.181/index.php/EB/article/view/5326
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Gözden geçirilmiş dokuzuncu baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yolcu, H. H. (2020). Koronavirüs (covid-19) pandemi sürecinde sınıf öğretmeni adaylarının uzaktan eğitim deneyimleri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(4) , 237-250. https://dergipark.org.tr/en/pub/auad/issue/57638/788890