İSLÂM DÜNYASINDA DİN-SİYASET İLİŞKİSİNİN TARİHÇESİNE GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 31 - 50, 29.12.2016

Mehmet Salih Geçit

Öz

Bu makalemizde İslâm siyasî
düşünce tarihinin ilk dönemlerinden günümüze kadarki siyâsî-idârî panoramayı
genel bir bakış açısıyla ele almayı denedik. Bu çerçevede Hz. Peygamber’in
tebliğ ettiği dinin siyâsî ve idârî bir yönünün olup olmadığı, kendisinden sonra
siyâsî bir bakış açısı veyahut bir devlet sistemi bırakıp bırakmadığı
şeklindeki sorulara cevap aramaya çalıştık. Makalede din-siyâset ilişkisi tarihî
uygulamalar eşliğinde ele alınmış, bunun on dört asırlık İslâm toplumuna
yansıma durumları teorik bir çerçeveye oturtulmaya çalışılmıştır. Ayrıca
çalışmada çağımızda yetişen düşünür ve kelamcılardan da faydalanılmış, onların siyâsî
düşünceleri de işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm siyaset düşüncesi, imamet, hilafet, nass, ihtiyar (seçim), halife

Kaynakça

• Abdurrazık, A.(1995). İslâm’da İktidarın Temelleri (el-İslâm ve Usuluha el-Hukm), Terc. Ömer Rıza Doğrul, Birleşik Yay., İst.
• Ağırakça, A. (1992). Emevî Döneminde Kıyamlar (Saltanata Karşı Hilâfet Mücadeleleri), Şafak Yay., İstanbul.
• Ahmet Cevdet Paşa. (1969). Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, İstanbul.
• Akbulut, A. (2001). Sahâbe Dönemi İktidar Kavgası, Pozitif Matbaacılık, Ankara.
• Algül, H. (1987). İslâm Tarihi, Gonca Yay., İstanbul.
• Aliyyu’l-Kârî. (2010). Fıkh-ı Ekber Şerhi, Terc. Hüseyin Erdoğan, Hisar Yay., İstanbul.
• Ammâra, M. (1991). Ma’riketu’l-İslâm ve Usûlu’l-Hukm, Dâru’ş-Şurûk, Beyrut, 1989. Terc. Süleyman Güzel, Şura Yay., İstanbul.
• Ashmawy, M.S. (1993). İslâm’a Karşı İslâmcılık, Terc. Sibel Özbudun, Milliyet Yay., İstanbul.
• Aycan, İ. ve Arkadaşları. (2011). Emevîler Dönemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı, Ankara Okulu Yay., Ankara.
• Aydın, M.A. Türk Hukukunun Laikleşme Sürecinde Lozan’ın Oynadığı Rol, İslâmî Araştırmalar Dergisi, c. 8, sy.3-4, s. 166-172.
• Bağcı, M. (2000). Kader İnancının Siyâsetle İlişkisi ve Bu İlişkinin Hadis Uydurmadaki Rolü, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Diyarbakır, s.106-107.
• Bardakoğlu, A. (1994). Din (Türk Hukukunda), TDVİA, Tdv Yay., İstanbul.
• Behçet E. ve Kadı B. (2003). Muhammedoğulları Tarihinde Teşrih ve Muhakeme, Ter. Cafer Bendiderya-Abbas Akyüz, Kevser Yay., İstanbul.
• Benna, C. (2008). el-İslâmu Dinun ve Ümmetün ve Leyse Dinen ve Devleten, Daru’ş-Şuruk, Kahire.
• Büyükkara, M.A. (1999). İmâmet Mücadelesi ve Haşimoğulları, Rağbet Yay., İstanbul.
• Çuhadar, C. (2007). William Godwın’in Devlet Anlayışı, Ank. Üni. Sos. Bil. Ens. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Dahyân, A.İ. (1986). el-İdâretu fi’l-İslâm el-Fikr ve’t-Tatbîk, Dâru’ş-Şurûk, Cidde.
• Davudoğlu, A. (1994). Devlet, DİA, TDV Yay., İstanbul.
• Dineverî, Ebu Muhammed Abdullâh b. Müslim İbn Kuteybe, el-İmâme ve’s-Siyâse, Dâru’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrut, 2006.
• Dursun, D. (1995). Laiklik, Değişim ve Siyâset, İnsan Yay., İstanbul.
• El-Yâsîn, Câsim b. Muhammed b. Muhâmil, ed-Devletu’l-İslâmiyyetu Beyne’l-Vâcibi ve’l-Mümkin, Müessesetu’r-Reyyân, Beyrut, 2004.
• Evkuran, M. (2005). Sünni Paradigmayı Anlamak, Ankara Okulu Yay., Ankara.
• Güler, İ. (2002). Politik Teoloji Yazıları, Kitabiyat, Ankara.
• Geçit, M.S.(2013). Politik Dini Problemler, Sembol Yayınları, İstanbul.
• Hamdavî, Abdulkerim M. Muti’. (2001). Fıkhu’l-Ahkami’s-Sultaniyye, Enes Matb., İstanbul.
• Hamidullah, M. (2003). İslâm Peygamberi, Terc. Salih Tuğ, Yeni Şafak Yay., Ankara.
• Hamidullah, M. (2010). İslâm’a Giriş, TDV Yay., Ankara.
• Hamidullah, M. (1987). Mecmuıatu’l-Vesâiku’s-Siyâsiyye Li’l-Ahdi’n-Nebevî ve’l-Hilâfeti’r-Râşide, Dâru’n-Nefâis, Beyrut.
• Hasan, İbrahim Hasan-Hasan, Ali İbrahim. (2006). en- Nuzumu’l-İslâmîyye, Mektebetu’n-Nehde, Kahire.
• Havva, S. (1997). İslâm’da Yönetim, Ter, Harun Ünal, Petek Yayınları, İstanbul.
• Humeynî, A.(1991). İslâm’da Devlet, Terc. Hüseyin Hatemi, Objektif Yay., İstanbul.
• İbn Esîr, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim eş-Şeybânî. (1979). el-Kâmil fi’t-Tarih, Dâru Sâdır, Beyrut.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. (2004). Mukaddime, Terc. Halil Kendir, Yeni Şafak Yay., İstanbul.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdilmelik. (1995). Siretu’n-Nebi, Tahk. Mecdi Fethi es-Seyyid, Daru’s-Sahabe, Tanta.
• İbn Sina, Ebu Ali. (1993). el-İşârât ve't-Tenbîhât, Tahk. Süleyman Dünya, Müessetu'n-Nu'mân, Beyrut.
• İkbal, J.C. (1997). İslâm’da Devlet Kavramı, İslâmî Siyâset Teorisi ve Sorunlar, Ekin Yay., İstanbul.
• İşcan, M.Z. (2002). Siyasal İslâm Dinî ve fikrî Temelleri, Ekev Yay., Erz.
• Kutlu, S. (2008). Ehl-i Sünnet Siyâset Anlayışının Dinî Temellerinin Sorgulanması, e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, I/1 (Bahar 2008).
• Lewis, B. (2006). Ortadoğu, Terc. Selen Y. Kölay, Arkadaş Yay., Ankara.
• Mevdudi, Ebu’l-A’la, İslâm’da Hükûmet, Hilal Yay., İstanbul.
• Mevdudî, Hilâfet ve Saltanat, Terc. Ali Genceli, Hilal Yay., İstanbul tsz.
• Osman, F. (1992). Düşünce Devleti Bir Erken Dönem İdeolojik Devlet Deneyimi, Terc. Salih Özer, Fecr Yay., Ankara.
• Sarıçam, İ. (1997). Emevî-Haşimi İlişkileri (İslâm Öncesinden Abbâsîlere Kadar), TDV Yay., Ankara.
• Savî, S. el-Vecîz fi Fıkhi’l-Hilafe, Daru’l-İ’lam ed-Düveli, tsz.
• Şakir, M. (1998). Muaviye b. Ebî Süfyân ve Üsretuhu, el-Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut.
• Şelebi, E.Z. Tarihu’l-Hadareti’l-İslâmîyye ve’l-Fikri’l-İslâmî, Mektebetu Vehbe, Kahire,
• Şinnâvî, F. (1998). Siyasal İslâm’a Doğru, Terc. İlyas Arslan, İst.
• Turayyıf, Yusuf b. Ali. (2009). Tedvinu İlmi’l-Akide İnde Ehli’s-Sünneti ve’l-Cemaa, Daru İbn Huzeyme, Riyad.
• Tümer, G. (1994). Din Md., TDVİA, TDV Yay., İstanbul.
• Uçar, Ş. (1996). Tarih Felsefesi Açısından İslâm’da Mülk ve Hilâfet, İz Yay., İstanbul.
• Uludağ, S. (1970). İslâm Düşüncesinin Yapısı, Dergah Yay., İstanbul.
• Yâğî, İ.A. (1995). ed-Devletu’l-Usmâniyyet fi’t-Tarîhi’l-İslâmi el-Hadîs, Mektebetu’l-Abîkan, Riyad.
• Yaman, A. (1999). İslâm Hukukunun Oluşum Süreci ve Sonrasında Siyâset-Hukuk İlişkisi, Esra Yay., Konya.
• Yılmaz, H.K. (1994). Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatler, Ensar Yay., İst.
• Yücedoğru, H.K. ve Bilgin, V. (2008). Onbirinci Yüzyılda Siyasal Gerçeklik İslâm Siyâset Düşüncesine Etkisi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 2, Bursa.
• Yücel, İ. (1994). Diyanet İşleri Başkanlığı, TDVİA, TDV Yay., İstanbul.