ELEŞTİREL EKONOMİ POLİTİK YAKLAŞIM ÇERÇEVESİNDE TÜKETİM TOPLUMUNDA METAYA DÖNÜŞEN İHTİYAÇLAR: İYİ HİSSETME RİTÜELLERİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 4, 884 - 905, 31.12.2023

Aslı Kaprol

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1368855

Öz

İyi hissetmek nedir? İyi hissetmek zorunda mıyız? Popüler kültürün dayattığı ve kadim felsefelerin sınırlarına dek genişleyen yeni bir söylemin tüketim metası hâline gelerek günden güne yaygınlaşmasına şahitlik etmekteyiz. Ekonomik ve sosyal kalkınmanın bir sonucu olarak tüketim ve mal edinmenin toplumsal statü, kişilik ve mutluluk gibi değerlerle bağlantılı hâle geldiği tüketim toplumunda, kişilerin öz güveni ve mutluluğu, tükettikleri malların niceliği ve niteliğiyle ölçüldüğü kadar tüketime dayalı olarak benimsenen yaşam biçimleri, kendini ifade ve tatmin etme yollarıyla da etiketlenmektedir. Kitle iletişim araçlarının ve özellikle televizyonun her türlü bilgiyi meşrulaştırma gücünün bu eğilimleri desteklediğini gözlemlediğimiz günümüzde “iyi hissetme” söyleminin bir ihtiyaç hâlinde sunulmasıyla pazar değeri kazanan duygularımızın da metalaşarak küresel endüstri çarklarında manipüle edilmesi söz konusu olmaktadır. “İyi hissetme” söyleminin yaygınlaşıp benimsenmesinde, televizyonun bilgiyi meşrulaştırma gücünün büyük rol oynamasının yanı sıra popüler kültür ürünü olarak kavram dönüşümü yaşayan birçok söylemin piyasada dolaşım değeri kazanarak hayatlarımıza bu kez nasıl hissetmemiz gerektiğine dair tarifeler ve “iyi hissetmemizi sağlama” konusunda “Enerji” ve “Nefes” odaklı fikirler ve hatta kariyer olanakları vaadiyle girmektedir. Bu çalışmada, Popüler Kültür, Tüketim Toplumu, Meta Fetişizm, İhtiyaçların Manipülasyonu ve Eleştirel Ekonomi Politik yaklaşımlar çerçevesinde günümüz popüler kişisel gelişim ve iyi hissetmeye yönelik uygulamalar kapsamında “İyi hissetmenin tüketim ürünü olarak nasıl ihtiyaç hâline geldiği” ve “Duygularımızın iknaya yönelik metazori ile nasıl sömürü metasına dönüştüğü” soruları tartışmaya açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

tüketim toplumu, meta fetişizm, eleştirel ekonomi politik, kişisel gelişim, ihtiyaçların manipülasyonu, popüler kültür

NEEDS TRANSFORMED INTO COMMODITIES IN THE CONSUMER SOCIETY WITHIN THE FRAMEWORK OF CRITICAL POLITICAL ECONOMY: RITUALS OF FEELING GOOD

Öz

What does “feeling good” mean? Are we obliged to feel good? We are witnessing the gradual commodification of a new discourse, expanding from popular culture to the boundaries of ancient philosophies, turning into a commodity of consumption. As a consequence of economic and social development, the act of consumption and acquisition of goods has become linked with societal status, personality, and happiness in the consumer society. Within this society, individuals’ self-esteem and happiness are not only measured by the quantity and quality of goods consumed but also by lifestyles adopted based on consumption, labeled through self-expression and avenues of satisfaction. In our present-day, where we observe the influence of mass media, particularly television, legitimizing all forms of information, the discourse of “feeling good” is presented as a necessity, leading to the commercialization of our emotions, thereby being manipulated within the global industrial mechanisms. The widespread adoption of the discourse of “feeling good” is not only influenced by the legitimizing power of television but also by the circulation value of many transformed concepts functioning as products of popular culture, entering our lives with prescriptions on how we should feel, promising methods to ensure our “feeling good”, this time focusing on ideas of “energy” and “breath”, and even offering career prospects. This study aims to open discussions on how “feeling good” has become a necessity as a consumption product and how our emotions have transitioned from persuasive to exploitative within the scope of contemporary popular personal development practices and pursuits of feeling good. These discussions are framed within the perspectives of Popular Culture, Consumer Society, Fetishism of Commodities, Manipulation of Needs, and Critical Economic-Political Approaches.

Anahtar Kelimeler

consumer society, commodity fetishism, critical political economy, personal development, manipulation of needs, popüler culture, populer culture

Kaynakça

• Adorno, T.W. (2017). Metafizik Kavram ve Sorunlar. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Akkoyun, A. (2020). Açelya Akkoyun ile Akla Takılanlar, Öz Sevgi ve Öz Şefkat [Youtube Video]. Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=fkrMM92VQ1c&list=RDLVk-FHZ9PqDII&index=9. (Erişim Tarihi:11.06.2023).
• APara. (2021). Zümra Atalay. İnsanın Evren Yolculuğu. https://www.youtube.com/watch?v=dkCPwQzqGpE [Video]. Erişim Tarihi: 11.06.2023
• Aslan, V.U. (2017). "Toplumsalın Yitik Öznesi ya da Metanın Fetiş Karakteri". FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi : 159-178 www.flsfdergisi.com.
• Atalay, Z. (2017b). Yaşamdaki Anlamsızlık ve Boşluğun Nedeni. CNN TÜRK. https://www.youtube.com/watch?v=9k5WvAQ69Vo&list=RDLVk-FHZ9PqDII&index=25. (Erişim Tarihi: 11.06.2023).
• Atalay, Z. (2023, Haziran 11). Erişim adresi: https://mindfulnessinstitute.com.tr/egitimler/
• Aytaç, Ö. (2006). Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 27-53.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim Toplumu (H. Deliçaylı-F. Keskin Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2014). Simülarklar ve Similasyon. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2017). Tüketim Toplumu (N.Tutal ve F. Keskin Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2002). Kuşatılmış Toplum. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (l997). Özgürlük (V. Erenus Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Sloganı: “Tüketiyorum Öyleyse Varım”. İstanbul. Sosyolojik Araştırmalar Dergisi, (43), s. 221-248. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/101276.
• Bilgili, M., ve Toprak, M. A. (2020). Kuantum Mekaniği, Sosyal Bilimler Felsefesi ve Coğrafya. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), s. 369-381.
• Birgün, (2021b). Birgün, Şarlatanlara Değil Bilime Güvenin. Birgün. https://www.birgun.net/haber/sarlatanlara-degil-bilime-guvenin-347976
• Bocock, R. (1997). Tüketim. İrem Kutluk. (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. Ciritçi, S. (2018a). Tek Komutla Bilinçaltı Temizliği [Youtube Video]. https://www.youtube.com/watch?v=ALDJej8bN68.
• Coşkun, S. (2020). Toplumsal ve Siyasal Alanın Yeniden Üretimi Olarak Fetişizm. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (29), s. 1-15. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1106367
• Çelik, H. & Ekşi, H. (2008). Söylem Analizi . Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27 (27), 99-117. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruaebd/issue/365/2517 Debord, G. (1996). Gösteri Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dedeoğlu, G. (2004). Gözetleme, Mahremiyet ve İnsan Onuru. TBD Bilişim, 89, s. 36.
• Doğan, N. (2019). Karl Marx'da Kapitalizm Eleştirisi: Makineleşme ve İnsan. Erişim Adresi: https://journalofsocial.com/files/josasjournal/82782223_1.%20ID76_5-14.%20Do%C4%9Fan_75-83.pdf.
• Erdoğan, İ. (2004). Popüler Kültürün Ne Olduğu Üzerine. Eğitim Dergisi. http://irfanerdogan.com/makaleler1/popne.htm.
• Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü (M. Küçük Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fidan, Karamehmet, N. (2017a). Gündem Özel, İnsanın Anlam Arayışı. CNN TÜRK. https://www.youtube.com/watch?v=wECYN_GjTWs. [Video]. (Erişim Tarihi: 11.06.2023).
• Güllüoğlu, Ö. (2012). Bir Ki̇tle İleti̇şi̇m Aracı Olarak Televi̇zyonun Popüler Kültür Ürünleri̇ni̇ Beni̇msetme ve Yayma İşlevi̇ Üzeri̇ne Bir Değerlendi̇rme. Global Media Journal, Türkçe Baskı, 2(4).
• Güneş, S. (1995). Medya ve Kültür, Ankara: Vadi Yayınları.
• Hürriyet. (2022b). Bir Pazarlama Aracı Kuantum: İsimler Farklı Yöntem Aynı. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/fulya-soybas/bir-pazarlama-araci-kuantum-42042978 (Erişim Tarihi: 11.06.2023).
• Inselberg, A. (2019). Life Global, Özge Uzun Hafta Sonu. https://www.youtube.com/watch?v=1FAh80bVDsE [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Inselberg, A. (2020a). Woman Tv- Eko Kadın Programı Söyleşi. https://www.youtube.com/watch?v=FbAk19T-T38. [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Inselberg, A. (2020b). Her şey Değişir Kitabının Yazarından Hayat Enerjisini Yükselten Ritüeller. https://www.youtube.com/watch?v=dMNnPTQn2XM Ekotürk Tv [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Karamehmet, N. F. (2023). Mucize Kursu. https://www.nevsah.com/mucize-kursu Erişim (Erişim Tarihi: 11.06.2023).
• Kuantum Kraliçeleri (2023. 11 Haziran). Erişim adresi: https://kuantumunkraliceleri.com/.
• Lodziak, C. (2003). İhtiyaçların Manipülasyonu (B. Kurt, Çev.). İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Marx, K. Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi¸1. Cilt, çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan, Yordam, İstanbul, 2011.
• Marx, K. (2014). 1844 El Yazmaları, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Maxwell, J, A. (1996). Qualitative Research Design: An Interactive Approach, Thousand Oaks: Sage Publications.
• McLuhan, M. (1967). The Medium is the Massage. NY: Bantam Boks.
• Miller, G. (2012). Tüketimin evrimi (1.Basım) (G. Vardar Çev.). İstanbul: Alfa.
• Muslu, B. (2017c). Doğa Rutkay ile Her Şey Bu Masada. https://www.youtube.com/watch?v=Z0v5QVC_XnA. [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Muslu, B. (2018b). Kötü Anıları Hafızadan Silmek. TV360. https://www.youtube.com/watch?v=YaT9DylpeTk [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Muslu, B. (2021a). Beyninize Format Atmak Artık Mümkün. https://www.youtube.com/watch?v=nXR7IITMUgI [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Muslu, B. (2022a). Beynine Format At Hastalıktan Kurtul. https://www.youtube.com/watch?v=mGH5virPSSY. İnternational Press [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Muslu, B.(2022c).Dört Vuruş Tekniği ile Travmalardan Kurtulun. TGRT Haber Tv. https://www.youtube.com/watch?v=hV1aAJZ4C88. [Video]. (Erişim Tarihi: 10.06.2023).
• Mutlu, E. (1999). Televizyon ve Toplum. Ankara: TRT Yayınları.
• Mutlu, E. (2008). Televizyonu Anlamak. Ankara: Ayraç Yayınları.
• Ocak, M. E. (2021). Kuantum Mekaniği ve Beyin. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi. Ağustos. https://bilimteknik.tubitak.gov.tr/system/files/makale/kuantum_44.pdf
• Oskay, Ü. (1982). Çağdaş Fantazya. İstanbul: Der Yayınları