III. Acceptance Of Habsburg Ambassadors And Expenditures İn The Period Of Ahmed (1703-1730)

Yıl 2023, Sayı: 13, 649 - 682, 30.12.2023

Emre Sağlam

https://doi.org/10.47994/usbad.1166769

Öz

In the practice of diplomacy, which we define as the work or art of conducting international relations, each state has its own rules developed and put into practice. These rules, which were formed with the accumulation of a state tradition, have always been applied and preserved their importance, although they have undergone changes according to the needs, requirements and purposes of the status quo of the state. The Ottoman Empire also had political relations with the states that it was contemporary with since its establishment, and as a result of its political relations, it developed a unique understanding of diplomacy that it put into practice. Within the framework of this understanding, one of the application areas of diplomacy is the reception of incoming envoys and the expenditures made. This study is limited only to the Habsburg (Austrian) envoys who came during the reign of Ahmed III (1703-1730). Again, in this period, how the Ottoman Empire, which lost its political supremacy with the 1718 Treaty of Pasarofca, reflected this on the envoys, which is one of the fields of diplomacy, is also discussed in this study. In this context, the main purpose of the research is to reveal how the changes in the political field are reflected in the reception of envoys, which is one of the fields of diplomacy. At the end of our research, there were differences in the acceptances and expenditures of the Habsburg ambassadors during the reign of Ahmed III, compared to the traditional Ottoman diplomacy. This distinction was also reflected in other envoys, and it was seen that the Ottoman Empire created a new diplomacy concept.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Habsburg, Diplomacy, Envoy

III. Ahmed Döneminde Habsburg Elçilerinin Kabulü Ve Yapılan Harcamalar (1703-1730)

Öz

Uluslararası ilişkileri yürütme işi veya sanatı olarak tanımladığımız diplomasinin tatbik edilmesinde her devletin kendine özgü geliştirdiği ve uygulamaya koyduğu kaideler vardır. Bir devlet geleneğinin birikimiyle teşekkül etmiş bu kaideler, devletin içinde bulunduğu statükonun ihtiyacına, gereklerine, amaçlarına göre değişimler geçirse de her zaman uygulanagelmiş ve önemini korumuştur. Osmanlı İmparatorluğu da kuruluşundan itibaren muasırı olduğu devletlerle siyasi ilişkilerde bulunmuş ve siyasi ilişkilerinin bir sonucu olarak da kendine özgü uygulamaya koyduğu bir diplomasi anlayışı geliştirmiştir. Bu anlayış çerçevesinde diplomasinin uygulama alanlarından biri de gelen elçilerin kabulü ve yapılan harcamalardır. Bu çalışmada, özellikle 1718 Pasarofça Antlaşması ile siyasi üstünlüğünü kaybeden Osmanlı Devleti’nin bu durumu elçi kabullerine nasıl yansıttığı hususu, III. Ahmed döneminde (1703-1730) gelen Habsburg (Avusturya) elçileri özelinde ele alınmıştır. Bu çerçevede araştırmanın temel amacı siyasi alanda yaşanan değişimlerin diplomasisinin uygulama alanlarından biri olan elçi kabullerine nasıl yansıdığını ortaya koymaktır. Araştırmamız nihayetinde III. Ahmed döneminde gelen Habsburg elçilerinin kabulleri ve yapılan harcamalarda, geleneksel Osmanlı diplomasi anlayışına nazaran farklılıklar saptanmıştır. Bu ayrım diğer elçi kabullerine de yansıyarak Osmanlı Devleti’nin yeni bir diplomasi telakkisi oluşturduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Habsburg, Diplomasi, Elçi

Kaynakça

• 1.Arşiv Kaynakları BOA. SAMD III., 8/793, H.17. 09(Ramazan)1124/M. 18 Ekim 1712.
• BOA. A. (DVNSNMH. d), nr.6/ H. 19. 03(Rebiülevvel)1126, s. 328/M. 4 Nisan 1714.
• BOA. AE. SMST. II, 124/13623. H.14.02(Safer)1112/ M.31 Temmuz 1700.
• BOA. A.(DVNSNMH. d),nr.6/H.04.09(Ramazan)1116,s. 88-89./M.31 Aralık 1704.
• BOA. A.(DVNSNMH. d),nr.6/H.18.08(Şaban)1118./M.13 Kasım 1706.
• BOA. A.(DVSNNMH. D),nr.6/H.12.11(Zilkade)1117/M.25Şubat.1706.
• BOA. A.(DVSNNMH. d),nr.6/H.21.10(Şevval)1117/M.5 Şubat1706.s.140.
• BOA. A.(DVNSNMH. d),nr.6/H.01.11(Zilkade)1116/M.25 Şubat 1705
• BOA. AE. SAMD. III, 84/8460, H.15.10(Şevval)1118/M.20Ocak.1707.
• BOA. AE. SAMD. III, 161/15744, H.13.01(Muharrem)1120/M.4.Nisan.1708.
• BOA. AE. SAMD. III,45/4485, H.29.12(Zilhicce)1118/M.3 Kasım 1707.
• BOA. AE. SAMD, III. 86/8576, H.10.11(Zilkade)1118/M.13.Şubat 1706.
• BOA. AE. SAMD. III, 192/18546, H.29.06 (Cemazeyilahir)1118/M.8 Ekim 1706.
• BOA. İE. HR., 11/1055, H. 09. 09(Ramazan)1124/M. 10 Ekim 1712.
• BOA. C. HR., 118/5885, H. 03. 12(Zilhicce)1124/M.1 Ocak 1712.
• BOA. AE. SAMD III., 117/17268, H.06. 07(Receb)1132/M. 15 Nisan 1720.
• BOA. AE. SAMD III., 218/21037, H.01.07(Receb)1132/M. 9 Mayıs 1720. 2.Diğer Kaynaklar
• Aktepe, Münir, “III. Ahmet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1989, Cilt 2, s. 34-38.
• Baykal, Ebru, “Osmanlıda Törenler”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ekim 2008.
• Beydilli, Kemal, “Prut Antlaşması”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2007, Cilt 34, s. 359-362.
• Beydilli, Kemal, -Erünsal, İsmail, “ Prut Savaşı Öncesi Diplomatik Bir Teşebbüs Seyfullah Ağa’nın Viyana Elçiliği (1711)”, Türk Tarih Kurumu: Belgeler: Türk Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt XXII, Sayı 26, 2001.
• Bozkurt, Nebi, “Mihmandar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2020, Cilt 30. ,s. 25-26.
• Bozkurt, Nurgül, "Avusturya Kapı Kethüdalığı (1700 1736)", OTAM, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2002.
• Bozkurt, Nurgül, “1699-1736 Tarihli Ecnebi Defterine Göre XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-Avusturya Münasebetleri”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Eğitim Bölümü Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1994.
• Can, Mustafa, “Osmanlı Diplomasisinde Mihmandar Geleneği”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 13, Sayı 25, Yıl 2019, s. 267-285.
• Çevik, Can, “Naili Abdullah Paşa Defter-i Teşrifat (Metin-Değerlendirme)”, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Bilim Dalı, İstanbul, 2018.
• Demir, Uğur, “Üsküdar’da Avrupalı Bir Avusturya Elçisi Virmont Kontu Damian Hugo’nun 1719’da Ağırlanması”, Uluslarararası Üskükar Sempozyumu VIII, Bildiriler, Dörtbudak Yayınları, İstanbul 2005, s. 223-239.
• Develioğlu, Ferit, “Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat”, Aydın Kitapevi Yayınları, Ankara 2001. Efendi, Raşid Mehmet,-Efendi, Çelebizade İsmail Asım, “Tarih-i Raşid ve Zeyli”,(Haz. Abdülkadir Özcan vd.), Klasik Yayınları, Cilt 2, İstanbul 2013.
• Ercan, Hüseyin Onur “Pasarofça Antlaşmasını Mübâdele İçin İstanbul’a Gelen Büyükelçi Hugo Von Virmont’un Raporu Hakkında”,(Haz. Gültekin Yıldız), Harp ve Sulh, 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu Bildirileri, Milli Savunma Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2019b. s.141-150.
• Ercan, Hüseyin Onur “Rıdvan Ağa’dan Süleyman Bey’e (1634-1774): Osmanlı Elçilik Heyetlerinin Avusturya Devlet Arşivindeki İzleri, Osmanlı Araştırmaları,2020a, Cilt 56, Sayı 56, s. 49-96.
• Eyice, Semavi, “Elçi Hanı” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1995, Cilt 11, s. 15-18.
• Halaçoğlu, Yusuf, “XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı Ve Sosyal Yapı” Türk Tarih Kurumu Basımevi, VII. Dizi, Sayı 127, Ankara 1991.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı İmparatorluğu’nu Yeniden Yazmak: Kuruluş”, Hayykitap Yayınları, İstanbul 2010, s. 47, 122. Aynı müellif, “Osmanlı Devleti’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600”,Cilt 1, Eren Yayıncılık, İstanbul 2004.
• İpşirli, Mehmet, “Elçi”, TDV İslâm Ansiklopedisi” İstanbul 1995, Cilt 11, s, 3-15.
• Karaca, Filiz, “ Teşrifat”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2011, Cilt 40, s. 570-572.
• Kılıç, Dündar Ali “XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifatı ve Törenleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum 2002.
• Kolçak, Özgür, “Vasvar Antlaşması” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2012, Cilt 42, s. 560-562.
• Kurat, Nimet Akdes, “Prut Seferi ve Barışı 1123/1711”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Tarih Enstitüsü Yayınları, No. 8., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1951.
• Kurtaran, Uğur, "Heinrich Christoph Freihher Von Penkler’in İstanbul Elçiliği Ve Faaliyetleri", Cappadocia Journal of History and Social Sciences, vol. 10, 2018e, s. 222-251.
• Kurtaran, Uğur, "Osmanlı’da Bir Elçi Mübadelesi Örneği: Pasarofça Antlaşmasından Sonra Osmanlı–Habsburg Elçi Mübadelesi”, Journal of Social and Humanities Sciences Research 8/77, Yıl 2021b, s. 3179-3214.
• Kurtaran, Uğur, “ Sultan Birinci Mahmud (1730-1754)”, Altınordu Yayınları, Ankara 2018.
• Kurtaran, Uğur, “18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devletinde Yenileşme Çabaları ve Avrupa Algısı 1700-1754”,(Ed. Ahmet Dönmez), ‘Osmanlı Modernleşmesi: Reform Çağında Çözüm Arayışları’, Kitap Yayınevi, İstanbul 2019.
• Kurtaran, Uğur, “Avrupa ve Balkanlarda Tutunma Çabaları: Neo Klasik Dönem 1699-1774”,(Ed. Selim Hilmi Özkan, Osmanlı Tarihi I: Siyasi Tarih-Kültür Medeniyet 1299-1774), İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Kurtaran, Uğur, “Karlofça Antlaşması’nda Venedik, Lehistan ve Rusya’ya Verilen Ahitnamelerin Genel Özellikleri ve Diplomatik Açıdan Değerlendirilmesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl 2016f, Cilt 35, Sayı 60, s.97-139.
• Kurtaran, Uğur, “Karlofça Antlaşması’ndan Sonra İstanbul’a Gelen Yabancı Elçilerin Ağırlanması ve Yapılan Harcamalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 37, Sayı 63,Yıl 2018a, s. 331-370.
• Kurtaran, Uğur, “Osmanlı - Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791): Osmanlı Diplomasi Tarihinden Bir Kesit”, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş 2009.
• Kurtaran, Uğur, “Osmanlı Diplomasi Tarihinin Yazımında Kullanılan Başlıca Kaynaklar İle Bu Kaynakların İncelenmesindeki Metodolojik ve Diplomatik Yöntemler Üzerine Bir Değerlendirme”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 38 /Güz 2015d, s. 107-139.
• Kurtaran, Uğur, “Pasarofça Antlaşması’na Göre Yapılan Sınır Tahdit Çalışmaları Ve Belirlenen Yeni Sınırlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, Cilt 11, Sayı 55,Şubat 2018, s. 287-300.
• Kurtaran, Uğur, “Sultan Birinci Mahmud Ve Dönemi (1730-1754)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, Konya 2012.
• Kurtaran, Uğur, “Westphalia Antlaşması’ndan Fransız İhtilali’ne Kadar Diplomasinin Tarihsel Gelişimi 1648-1789”(‘İlkçağdan Viyana Kongresine Diplomasi’, (Ed. Ahmet Dönmez), Grafiker Yayınları, Ankara 2022.
• Kurtaran, Uğur, “XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Habsbug Siyasi İlişkileri”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 2014c, Sayı, XVII, s. 393-419.
• Kuyucu, Bahadır “Osmanlı Sefirlerinin Gözünden 18. Yüzyıl Osmanlı-Avusturya Münasebetleri”, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Tarih Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2020, s. 26-31.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fevkalâde Elçilerin Ağırlanması”, Türk Kültürü Araştırmaları Prof. Dr. İsmail Ercüment Kuran’a Armağan, Cilt XXVII/1-2, s. 199-231.
• Levent, Abdulgafur “Osmanlı Diplomasisinde Dönemsel Değişimin Dinamikleri” Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Mumcu, Ahmet, “Divan-ı Hümayun”, Phoenix Yayınları, Ankara 2007.
• Ongun, Zarif “Osmanlı İmparatorluğu’nda Nâme ve Hediye Getiren Elçilere Yapılan Merasim”, Tarih Vesikaları Dergisi, Cilt I, Sayı I, Haziran 1941, s. 407-413.
• Ortaylı, İlber, “Osmanlıda Milletler ve Diplomasi” Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• Ortaylı, İlber, “Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi”, Cedit Neşriyat, Ankara 2008.
• Özcan, Abdülkadir, “ Pasarofça Antlaşması”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2007, Cilt 34, s. 177-181
• Papp, Sándor, “Zitvatorok”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2013, Cilt 44, s. 472-474.
• Recep Ahıshalı, “Divan-ı Hümâyûn Teşkilâtı,(Ed. Güler Eren vd.), “Osmanlı”, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 6, Ankara 1999, s. 24-35.
• Sander, Oral, “Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü: Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme”, İmge Kitabevi, Ankara 2006.
• Savaş, Ali İbrahim, “1739 Belgrad Barış Antlaşması’na Kadar Avusturya Devleti Tarafından İstanbul’a Gönderilen Elçiler”,(Ed. Mehmet Alaaddin Yalçınkaya ve Uğur Kurtaran), ‘Osmanlı Devleti’nin Diplomasi Tarihi Makaleler-1’, Altınordu Yayınları, Ankara 2020c.
• Savaş, Ali İbrahim, “Osmanlı Diplomasisi”, 3F Yayınevi, İstanbul 2007a.
• Savaş, Ali İbrahim, “Osmanlı Diplomatikasına Ait Name-İ Hümayun, Ahitname-i Hümayun Ve Mektup Tahlilleri, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(OTAM), Yıl 1996b, Cilt 7, Sayı 7, s. 219-251.
• Sevinç, Nurten “Osmanlı Devletindeki İran Elçilerinin Gelir-Giderleri (1696-1741)”, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Ortadoğu İktisadı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Şakiroğlu, Mahmut H., “Balyos”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1992,Cilt 5, s. 43-47.
• Şeker, Mehmet, “Hil’at”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1998, Cilt 18, s. 22-25.
• Tebly, Karl, “Nemçe İmparatorlarının İstanbul’a Yolladığı Elçi Heyetleri Ve Bunların Kültür Tarihi Bakımından Önemli Tarafları”, (Çev. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 7/I2-13, Yıl 1969, s. 247-263.
• Topaktaş, Hacer, “Osmanlı Diplomasisinde ‘Tayinat’ Sisteminin Uygulanışı ve Kaldırılışı (1794) Üzerine Bazı Tespitler”, Akademik İncelemeler Dergisi, Yıl 2015a, Cilt 10, Sayı 1, s. 31-49.
• Topraktaş, Üstüner Hacer, “Babıali’nin Tayinat Uygulamalarında Avusturya Elçileri (18. Yüzyıl)”, Near East Historical Review, 11/2. Tuncer, Hüner “Viyana Sefaretnamesi 1131/1719 Elçi İbrahim Paşa”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl 1984, Cilt 4, Sayı 2, s. 99-105.
• Turan, Namık Sinan, “Elçiye Zeval Olmaz”: Bizans’tan Osmanlılara Elçi Kabulleri, Evrensel Kültür Dergisi, Cilt. 34/ Sayı 58, 2015, s.739-744.
• Unan, Fahri, “Pâye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2007, Cilt 34, s. 193-194.
• Uslu, Hayriye Büşra, “III. Ahmed Devri Teşrîfâtı (A.d. 347: 1718-1725), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017, s. 70-82
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı”, TTK Yayınları, VII. Dizi, Sayı 15a, Ankara 1984.
• Yıldırım, Filiz, “Tuna Nehri Kıyısında Bir Kasaba: İsakçı’da Sultan Osman Han Vakfı” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, International Journal of Historical Researches, Vol 6, Prof. Dr. Süleyman Büyükkarcı Özel Sayısı, Aralık 2021, s. 286-325.