One of the Notorious Pirates of the Mediterranean World in the Eighteenth Century: Unknown by Name, Famous by the Nickname “Burunsuz”

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 787 - 823, 26.03.2023

Erdinç Pehlivan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1233228

Öz

The Maltese-origin pirate nicknamed Burunsuz kept the Ottoman Empire busy in the first two decades of the 18th century. Today, there is only one study that gives information about Burunsuz based on Ottoman archive documents and it consists of information that does not exceed a few lines. The fact that no research has been carried out about this pirate based on Ottoman documents, which will enable us to look at his activities from a wider perspective, has also been a determining factor in the preparation of this study. Besides, in the chronicle named Târîh-i Râşid, which shows the feature of being the only source giving information about this pirate, it is stated that Burunsuz attacked only Muslim-Turkish trade ships. However, this study is based on a provision belonging to a non-Muslim in the registry records of the period when he targeted merchant ships without any religious or racial distinction. In this article, it is aimed to give general information about the aforementioned pirate and the harsh measures taken by the state against his activities, based on the Ottoman archival documents giving information about Burunsuz and the chronicle of the period.

Anahtar Kelimeler

Burunsuz, Pirate, Târîh-i Râşid, Ahmed III, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa

Onsekizinci Yüzyıl Akdeniz Dünyasının Azılı Korsanlarından: İsmiyle Meçhul, Lakabıyla Meşhur "Burunsuz"

Öz

Malta asıllı Burunsuz lakaplı korsan, 18. yüzyılın ilk yirmi yılında Osmanlı Devleti’ni bir hayli meşgul etmiştir. Günümüzde Osmanlı arşiv belgelerine dayanarak Burunsuz hakkında bilgi veren sadece bir çalışma vardır ve bu, birkaç satırı geçmeyen bilgilerden ibarettir. Şimdiye kadar bu korsan hakkında Osmanlı belgelerine dayanan ve onun faaliyetlerine biraz daha geniş perspektiften bakmamızı sağlayacak bir araştırmanın yapılmamış olması da söz konusu bu çalışmanın hazırlanmasında belirleyici etken olmuştur. Ayrıca bu korsan hakkında bilgi veren tek kaynak olma özelliğini gösteren Târîh-i Râşid adlı kronikte, Burunsuz’un sadece Müslüman-Türk ticaret gemilerine saldırdığı ifade edilmiştir; ancak onun herhangi bir din-ırk ayırt etmeksizin ticaret gemilerini hedef aldığı, dönemin sicil kayıtlarındaki bir gayrimüslime ait hüküm esas alınarak ortaya konulmuştur. Bu makalede, Burunsuzla ilgili bilgi veren Osmanlı arşiv belgeleri ve dönemin kroniği esas alınarak söz konusu korsan ve onun faaliyetleri karşısında devletin almış olduğu sert tedbirler hakkında genel bir bilgi verilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Burunsuz, Korsan, Tarih-i Raşid, III. Ahmed, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa

Kaynakça

• BOA, AE. SAMD. III, nr. 21409.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 127, hk. 303, s. 74.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 127, hk. 522, s. 138.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 129, hk. 576, s. 153.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 129, hk. 707, s. 191.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 129, hk. 708, s. 192.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 129, hk. 719, s. 196.
• BOA, A.DVNS. MHM. d. , nr. 129, hk. 866, s. 237.
• İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi (İŞSA), Galata Mahkemesi Sicilleri, nr. 259, hk. 35b-3, s. 35.
• Bardakoğlu, Ali, “Eşkıya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.11 (1995), ss. 463-466.
• Baydar, Esen Salarcı, Osmanlı İmparatorluğu’nda Savaş Esirleri Üsârâ-yı Mîrî (1650-1720), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Bostan, İdris, Osmanlı Akdenizi, İstanbul 2017.
• Bostan, İdris, Osmanlılar ve Deniz, İstanbul 2017.
• Bozkurt, Nebi, “Korsan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.26 (2002), ss. 210-212.
• Hobsbawm, E. J. , Sosyal İsyancılar, çev. Necati Doğru, İstanbul 1995.
• İlgürel, Mücteba, “Eşkıya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.11 (1994), ss. 466-469.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi-I 1300-1600, çev. Halil Berktay, İstanbul 2017.
• Koçu, Reşad Ekrem, İstanbul Ansiklopedisi, C.6, İstanbul 1963.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.2, İstanbul 1993.
• Râşid Mehmed Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli (1071-1141/1660-1729), C.2, haz. Abdülkadir Özcan, Yunus Uğur, Baki Çakır, Ahmet Zeki İzgöer, İstanbul 2013.
• Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, C.5, haz. Nuri Akbayar, İstanbul 1996.
• Tekindağ, Şehabettin, “Korsan”, Meydan Larousse Büyük Lûgat ve Ansiklopedi, C.7 (1972), ss. 501-502.
• Tietze, Andreas, Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, C.4, Ankara 2016.