Kıbrıs’ta Bir Despot: Isaakios Dukas Komnenos

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 798 - 825, 30.03.2024

Ergun Üstün

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1414925

Öz

Kıbrıs, sahip olduğu stratejik konumu ve yer altı zenginlikleri dolayısıyla tarihin her döneminde Akdeniz için önemli bir yere sahip olmuştur. Ada bu nedenle Antik Çağ’dan itibaren bölgede bulunan güçlü devletler tarafından istilaya maruz kaldığı için kendi bağımsızlığını sürdürememiştir. MÖ 58 yılından itibaren Roma İmparatorluğu’nun sınırları içerisinde yer alan Kıbrıs, MS 395 yılında bu imparatorluğun ikiye ayrılmasıyla birlikte Bizans’ın (Doğu Roma) hâkimiyeti altında kalmıştır. Bu tarihten itibaren kısmen Bizans’ın hâkimiyeti altında kalan Ada, 1184 yılında I. Manuel’in yeğeni olan Isaakios Dukas Komnenos tarafından zapt edilmiştir. Kıbrıs’ta bağımsızılığını ilan eden Isaakios daha sonra bununla da yetinmeyerek Bizans tahtında meşru hak iddiasında bulunmuştur. Zira bu dönemde Bizans tahtında Komennenoslar sonrası Angelos devri başlamıştı. Bu bağlamda bir Komnenos olarak Angelos’lara karşı tahtta hak iddiasında bulunan Isaakios, Bizans tahtını ele geçirmek için ömrünün sonuna kadar mücadele etmekten geri durmayacaktır. Bu çalışmada dönemin ana kaynakları öncülüğünde Isaakios’un hayatı, ailesi, Kıbrıs idaresi ve sonrasında yaşanan gelişmeler ele alınıp tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Bizans İmparatorluğu, Isaakios Dukas Komnenos, Aslan Yürekli Richard

A Despot in Cyprus: Isaac Ducas Comnenos

Öz

Cyprus has always had an important place in the Mediterranean due to its strategic location and underground riches. For this reason, the island has not been able to maintain its independence as it has been subjected to invasion by powerful states in the region since ancient times. Cyprus, which was within the borders of the Roman Empire since 58 BC, remained under the rule of Byzantium (Eastern Rome) after the division of this empire into two in 395 AD. The island, which remained partially under Byzantine rule after this date, was captured by Isaac of Comnenos, the nephew of Manuel I, in 1184. Isaac later declared his independence here, but not content with this, he also claimed legitimate claim to the Byzantine throne. In this period, the post-Comnenos Angelos era had begun on the Byzantine throne. In this context, Isaac, who, as a Comnenos, claimed his right to the throne against the Angelos, would not refrain from fighting until the end of his life to seize the Byzantine throne. In this study, the life of Isaac, his family, the administration of Cyprus and the developments that took place afterwards will be discussed on the basis of the main sources of the period.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Byzantine Empire, Isaac Ducas Comnenos, Richard the Lionheart.

Kaynakça

• Abu’l-Farac, Gregory, Abu’l-Farac Tarihi, (Çev. Ömer Rıza Doğrul) I, Ankara 1999.
• Amadi, The Chronicle of Amadi, (Trs. Nicholas Coureas; Peter Edbury) Nicosia 2015.
• Angold, Michael, The Byzantine Empire, 1025-1204. Apolitical History. London 1997.
• Bahaddin bin-Şeddad, Selahaddin-i Eyyubi, (Çev. Mehmet Selim Bilge) Diyarbakır 2015.
• Baraton, E. “Histoie D’une Imposture: Isaac Doukas Comnène "Empereur De Chypre". Collana Confronti su Bisanzio, 7, (2019), 4-27.
• Collenberg W. H. Rudt de. (1968) “L’empereur Isaac de Chypre et sa fille (1155-1207)”, Byzantion, 38, (1968), s. 123-179.
• Edbury, Peter, W. The Kingdom of Cyprus and Crusades, 1191-1373. Cambridge 1994.
• Ernoul, Haçlı Seferleri Tarihi, Selahaddin Eyyubi ve Kudüs’ün Fethi, ( Çev. Ahmet Deniz Altunbaş) İstanbul 2019.
• Ersan, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara 2007.
• Grierson, P. Byzantine Coins. Berkeley and Los Angeles 1982.
• Hill, George, A History of Cyprus. I, Cambridge 1940.
• İbnü’l-Esir, El-Kâmil Fi’t Tarih. (Çev. Ahmet Ağırakça; Abdülkerim Özaydın) XII, İstanbul 1987.
• Khoniates Niketas, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195) Komnenos Hânedanı’nın Sonu ve II. Isaakios Agelos Devri. (Çev. Işın Demirkent) İstanbul 2006.
• Khoniates Niketas, Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri. (Çev. Fikret Işıltan) Ankara 2020.
• Khoniates, Niketas, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206) İstanbul’un Haçlılar tarafından Zaptı ve Yağmalanması, (Çev. Işın demirkent.) İstanbul 2013.
• Kinnamos, Ioannes, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176). (Çev. Işın Demirkent) Ankara 2020.
• Metcalf, D. M. Byzantine Cyprus 491-1191, Nicosia 2009.
• Metin, Hüseyin, Kıbrıs Tarihine Toplu Bir Bakış, İstanbul 2021.
• Roger de Hoveden, The Annals of Roger de Hoveden. (Trs. Henry T. Riley) I, London 1964.
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, (Çev. Fikret Işıltan) II, Ankara 2008.
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, (Çev. Fikret Işıltan) III, Ankara 2008.
• Şahin, Seyhun; Üstün, Ergun, (2016) “Kıbrıs Adası’nda Haçlı Hakimiyetinin Kuruluşu”, Cappadocia Journal and History of Social Sciences, 7, 265-279. Simbat, Başkumandan Simbat Vekayinamesi (951-1334), (Çev. Hrant D. Andreasyan) İstanbul 1946.
• Süryani Mihail, Süryanî Patrik Mihailin Vakainamesi (1042-1195), (Çev. Hrant D. Andreasyan) Basılmamış eser 1944.
• Üstün, Ergun. “Lusignanlar Döneminde Kıbrıs Adası 1192-1489)” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir 2017.
• Willermus, Haçlılar Türkler Karşısında, Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği (1143-1184). (Çev. Ergin Ayan) İstanbul 2019.