İstanbul’da Kentsel Hafızanın Devamlılığı: Pantokrator Manastırı ile Süleymaniye Külliyesi’nin Karşılaştırması

Yıl 2020, Sayı: 53, 199 - 219, 30.06.2020

İlknur Türkoğlu

https://doi.org/10.16971/vakiflar.611727

Öz

Kültür mirası yönetimi, dünyada ve ülkemizde son
yıllarda giderek önem kazanan bir kavramdır. Bir kentin kültür mirası, kentin
geçmişini oluşturan tüm kültürel katmanlardan oluşur ve bu katmanlar birbirini
besler. İstanbul gibi, iki imparatorluğa başkentlik yapmış bir kentte, kültür
mirası yönetimi farklı zorluklar ve avantajlar taşımaktadır.

İstanbul’un tarihi geçmişinde önemli yer tutan iki
yapı olan, Orta Bizans Dönemi’ne tarihlenen Pantokrator Manastırı ve Osmanlı
Dönemi’nde inşa edilen Süleymaniye Külliyesi’nin kuruluşunun ve işleyiş
yapısının incelendiği bu çalışmada, iki yapının birer kamusal kurum olarak
karşılaştırılması yapılmış ve benzerlikleri üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda,
bu iki kurum örneği ışığında kültürel devamlılık ve kentsel arkeolojinin önemi
vurgulanarak, kentsel hafıza kavramı açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kültür mirası yönetimi, kentsel arkeoloji, Süleymaniye Külliyesi,, Pantokrator Manastırı,, kentsel hafıza

Continuity of Urban Memory in Istanbul: Comparison of Pantocrator Monastery and Suleymaniye Complex

Öz

Cultural heritage management is an increasingly important concept in the world and in our country. The cultural heritage of a city consists of all the cultural layers that make up the city's past, and these layers feed each other. In a city like Istanbul that has been the capital of two empires, cultural heritage management has different challenges and advantages. In this study, the establishment and functioning structure of the Pantokrator Monastery dated back to Middle Byzantine Period and the Suleymaniye Complex built during the Ottoman Period, which are two structures that have an important place in the historical past of Istanbul, were compared as two public institutions and the similarities were made. In this context, in the light of these two institutions, the concept of urban memory was tried to be explained by emphasizing the importance of cultural continuity and urban archeology.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage Management, Urban Archaeology, Urban Memory, Istanbul

Kaynakça

• Almaç, U. (2011) Zeyrek Camii (Pantokrator Kilisesi) Kuzey Bölüm Strüktür Analizi ve Sağlamlaştırma Önerileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Anabilim Dalı, Restorasyon Programı.
• Batur, A. (2015) İstanbul Mimarlık Rehberi. Tarihi Yarımada, TMMOB, İstanbul.
• Cormack, R. (2014) “The Art of Komnenian Byzantium” Byzantine Culture, Paper from Conference ‘Byzantine Days of İstanbul May 21- 23 2010, ed. Dean Sakel, Türk Tarih Kurumu Yayınları VIII. Dizi, sayı 12, s. 133-14.Erzen, J. (2014) “Ottoman Architecture in the Light of Byzantine Examples” Byzantine Culture, Paper from Conference ‘Byzantine Days of İstanbul May 21- 23 2010, ed. Dean Sakel, Türk Tarih Kurumu yayınları VIII. Dizi, sa. 12, s. 293-300.Freely, J. – Çakmak, A.S. (2017) İstanbul’un Bizans Anıtları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Littlewood, A.R. (2017) “Saray Bahçeleri” Bizans Saray Kültürü. 829- 1204, ed. H. Maguire, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. s. 27- 61.
• Loukaki, M. (2013) “Empress Piroska- Eirene’s Collabrators in the Foundation of the Pantokrator Monastry: The Testimony of Nicolaos Katophloron” The Pantokrator Monastry in Constantinople, S. Kotzabassi (ed.), De Gruyter, Berlin, s. 191- 202.Kaplan, M. (2016) “Büyük Bir İmparatorluk Vakfı: Pantokrator (Zeyrek Camii)” Bizans, Yapılar, Meydanlar, Yaşamlar, ed. B. Kitapçı Bayır, Kitap yayınevi, İstanbul, s. 118- 134.
• Kaplan, Z., İpekoğlu, B., Böke, H. (2017) Roma Dönemi Döşeme Mozaiklerinin Yapim Tekniği Ve Malzeme Özellikleri, Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu / 2-3-4 Kasım 2017, s. 238- 245 Kartal, Ş. (2012) Haseki Hürrem Sultan Yapıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık A.B.D., Mimarlık Tarihi Programı, İstanbul. Müller- Wiener, W. (2002) İstanbul’un Tarihsel Topografyası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Şehsuvaroğlu, H. (2005) Asırlar Boyunca İstanbul, Cumhuriyet Gazetesi Yayını, İstanbul. Stankovic, V. - Berger, A. (2013) “The Komnenoi and Constantinople before the Building of the Pantokrator Complex” The Pantokrator Monastry in Constantinople, S. Kotzabassi (ed.), De Gruyter, Berlin, s. 3-22.Talbot A. (1999) “Bizans Manastır Sistemine Giriş” cogito, sayı:17, s.161- 176.Türkoğlu, İ. (2016) "Bakırköy Akıl Hastanesi'nde Kültür Katmanları" Toplumsal Tarih Dergisi, Ağustos, s.12-17.Wely Carr, A. (2017) “Orta Bizans Dönemi’nde Konstantinopolis’te Saray Kültürü ve Kült İkonlar” Bizans Saray Kültürü. 829- 1204, ed. H. Maguire, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s. 139- 178.Van Millingen, A. (1912) Byzantine Churches in Constantinople, MacMillan an co., limited, London.Varol, Ç. (2015) Süleymaniye Camii ve Çevresi Dünya Miras Alanı Rekonstrüksiyon Uygulamaların Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi
• Yaraş, A. (2012) “Türkiye’de Kentsel Arkeoloji” 2. Koruma ve Peysaj Mimarlığı Sempozyumu, 27- 28 Eylül 2012, Ankara, s. 152-165.
• Yılmaz, Y. (2008) Kanûnî Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.ELEKTRONİK KAYNAKÇAKoç, A. (2017) “Kanûnî Vakfiyesi’ne Göre Süleymaniye Camii Ve Görevlileri” http://www.diyanetdergi.com/ilmi/item/1440-kanuni-vakfiyesi-ne-gore-suleymaniye-camii-ve-gorevlileriYılmaz, Y. (2013) “Kanûnî Vakfiyesi, Süleymaniye Külliyesi Ve Süleymaniye Camii” Din-Hayat, Ekim sayısı, s. 82-91. (http://isamveri.org/pdfdrg/D03292/2013/2013_20/2013_20_YILMAZY.pdf (erişim tarihi 13 Haziran 2019)http://www.diyanetdergi.com/ilmi/item/1440-kanuni-vakfiyesi-ne-gore-suleymaniye-camii-ve-gorevlilerihttp://www.tarihiistanbul.com/zeyrek-camii-pantokrator-kilisesi/ (14. May.2019)https://islamansiklopedisi.org.tr/zeyrek-kilise-camii (14. May 2019)https://docplayer.biz.tr/4320145-Zeyrek-453-pafta-2419-ada-13-parsel.html (14 may)https://tr.wikipedia.org/wiki/II._%C4%B0oannis#Ailesi (10 may 2019)https://islamansiklopedisi.org.tr/hurrem-sultan (10 mayıs 2019)https://www.thebyzantinelegacy.com/hodegon (18 may 2019)http://www.istanbulmiraskomitesi.org/suleymaniye.html (30. 05. 2019)(http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/17936_05_13.pdf) (erişim tarihi: 30. 05. 2019)(https://www.akg-images.co.uk/archive/-2UMDHUH8UXK8.html) (erişim tarihi 02. 06. 2019)https://islamansiklopedisi.org.tr/suleymaniye-camii-ve-kulliyesi (erişim tarihi 10 haziran 2019)https://twitter.com/thehiddenfaceof/status/1080883215857012736 (erişim tarihi 10 Haziran 2019)https://www.istanbul.net.tr/istanbul-rehberi/dosyalar/bolumler/kanuni-sultan-suleyman-donemi/3/48) (erişim tarihi 1. Haziran 2019)https://islamansiklopedisi.org.tr/suleymaniye-camii-ve-kulliyesi (erişim tarihi 1. Haziran 2019)