Abdülkerim Efendi Waqf in Štip

Yıl 2023, Sayı: 60 - Aralık 2023, 53 - 72, 30.12.2023

Abdullah Zararsız

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1317294

Öz

The city of Štip, which is located in the territory of North Macedonia today, was annexed to the Ottoman
lands by Bayezid I in 1395. After the Ottoman rule, the city entered the process of urkification/Islamisation with the effect of the settlement policy and conversion. Some endowments established in Štip also had an impact on this process. In this study, the endowments established by Abdülkerim bin Hüsameddin, who was born in Štip and worked as a preacher in the Süleymaniye and Hagia Sophia mosques in Istanbul and became famous for his sermons, and was known as Emir Sultan, Preacher Emir, Sheikh Seyyid Abdülkerim in the sources, is discussed. Then, the text of the endowments deed is evaluated.

Anahtar Kelimeler

Štip, Emir Sultan, Preacher Abdülkerim Efendi, Balkan waqfs

İştip’te Abdülkerim Efendi Vakfı

Öz

Günümüzde Kuzey Makedonya topraklarında bulunan İştip şehri, 1395 yılında I. Bayezid tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra şehir, uygulanan iskân politikasının ve ihtida olaylarının da tesiriyle Türkleşme/İslamlaşma sürecine girmiştir. İştip’te kurulan bazı vakıfların da bölgenin girdiği bu süreçte etkisi bulunmaktadır. Bu çalışmada, İştip’te doğan ve İstanbul’da Süleymaniye ve Ayasofya camilerinde vaiz olarak görev yapan ve vaazlarıyla ünlenen, kaynaklarda Emir Sultan, Vaiz Emir, Şeyh Seyyid Abdülkerim gibi isimlerle anılan Abdülkerim bin Hüsameddin’in vakıfları ele alınacak, ardından vakfiye metni değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İştip, Emir Sultan, Vaiz Abdülkerim Efendi, Balkan vakıfları

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, A.DVNSMHM.d., nr. 61, 78, 79.
• BOA, C.BLD. 9/432.
• BOA, YB.021, 79/178.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)
• VGMA, d.629, s. 612-615.
• Âşık Mehmed (2007). Menâzırü’l-Avâlim. (C. 3). Haz. Mahmut Ak. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bostan, İdris (2001). “Kahve”. İslam Ansiklopedisi, (C. 24). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 202-205.
• Bursalı Mehmed Tahir (2009). Osmanlı Müellifleri. (C. I). Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Büyükaşçı, Mustafa Sabri. “Şeyhülharem”. İslam Ansiklopedisi. (C. 39). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 90-91.
• Cvetkova, Bistra (1997). “Ishtib”. Encyclopaedia of Islam 3th Edt, (Vol. 4). Leiden Brill. 121-122.
• Emecen, Feridun (2000). “İshak Bey”. İslam Ansiklopedisi. (C. 22). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 524-525.
• Evliya Çelebi (2013). Seyâhatnâme (İndeksli Tıpkıbasım). (C. 1, 6). Haz. Seyit Ali Kahraman. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Eyice, Semavi (1998). “Hüsâmeddin Paşa Camii”. İslam Ansiklopedisi. (C. 18). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 514-515.
• Hartmuth, Maximilian (2011). “Le Patronage Architectural de Koca Sinân Pacha dans les Balkans: un Ensemble de Bâtıments Inconnus de la fin du XVIe Siècle à Štip (Macédoine)”. Turcica. (43), 345-362.
• Hasanov, Sefer (2010). “Kurd Efendi”. İslam Ansiklopedisi. (C. EK-2). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 93-94.
• Hoca Sadettin Efendi (1999). Tacü’t-tevarih. (C. 1). Haz. İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İnbaşı, Mehmet (1995). “İshak Beğ’in Üsküb’deki Vakıfları”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. (S. 1), 65-74.
• Katip Çelebi (2016). Fezleke [Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655)]. Haz. Zeynep Aycibin. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Kiel, Machiel (2001). “İştip”. İslam Ansiklopedisi. (C. 23). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 440-442.
• Kiel, Machiel (1990). “Some Little-Known Monuments of Ottoman Turkish Architecture in the Macedonian Province”. Studies on the Ottoman Architecture of the Balkans. Aldershot. 153-178.
• Kiel, Machiel (2014). “The Town of Štip (İştip) in the Republic of Macedonia and the Mosque of Husameddin Pasha”. IRCICA Journal. (Vol. 2 / No. 3), 89-105.
• Köse, Fatih (2010). İstanbul Halveti Tekkeleri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Naima Mustafa Efendi (2014). Tarih-i Naima. (C. 1). Haz. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Nevʻîzâde Atâyî (2017). Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. (C. 2). Haz. Suat Donuk. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Omerov, Mumin (2020). Tanzimat'tan Osmanlı Hâkimiyeti’nin Sonuna Kadar Makedonya'da Vakıflar. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Oruç, Hatice (2009). “Gazi Hüsrev Bey’in Saraybosna’daki Vakıfları”. Belleten. (C. 73/ S. 268), 645-670.
• Peçevi İbrahim Efendi (1283). Tarih-i Peçevi. (C. 2). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Ruşid, Bilal (2018). “İştip’te Dini Hayat (Osmanlı Dönemi)”. Temel İslam Bilimleri Araştırmaları. İstanbul. 555-568.
• Ruşid, Bilal (2016). Salnamelere Göre XIX. Asırda İştip’te Sosyo-Ekonomik ve İdari Durum, Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Yılmaz, Necdet (2007). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (Sufiler, Devlet ve Ulema). İstanbul: OSAV Yayınları.
• Yurdagür, Metin (1993). “Cefr”. İslam Ansiklopedisi. (C. 7). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 215-218.