Ferhad Pasha’s Waqf in Bosnia and Dalmatia: Incentive for Urbanization on the Ottoman Border in the 16th century

Yıl 2023, Sayı: 60 - Aralık 2023, 41 - 51, 30.12.2023

Elma Korić

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1317863

Öz

Ferhad Pasha was one of the most prominent individuals of the branched Sokolović (Sokollu) family, whose members in the 16th century held some of the most important administrative positions in the Ottoman capital and other parts of the Ottoman Empire. As a high-ranking Ottoman official originally from the Bosnian area, Ferhad Pasha Sokolović endowed a certain part of his property for the construction of a mosque, turbe, water supply, and road communications in Banja Luka, as well as other endowment buildings in some other cities of the Bosnian Eyalet. In this way, he made a significant contribution to the urban, cultural, and economic development of the mentioned places. This paper will provide information regarding the waqf of Ferhad Pasha Sokolović, which was founded in the second half of the 16th century, and the places where his endowments were located in the area of the Bosnian eyalet. Data from his waqfiye as well as other Ottoman sources and relevant literature will be used to write the paper.

Anahtar Kelimeler

Dalmatia, waqf, Sokollu (Sokolović) Ferhad Pasha, Ottoman Empire

Ferhad Paşa’nın Bosna ve Dalmaçya’daki Vakıfları: 16. Yüzyılda Osmanlı Serhaddında Şehirleşme Teşviki

Öz

Ferhad Paşa, 16. yüzyılda mensupları Osmanlı başkentinde ve Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer bölgelerinde en önemli idari pozisyonlardan bazılarına sahip olan Sokolović (Sokollu) ailesinin en önde gelen bireylerinden biriydi. Aslen Bosna bölgesinden yüksek rütbeli bir Osmanlı memuru olan Sokullu Ferhad Paşa, mülkünün belirli bir kısmını Banaluka’da bir cami, türbe, su temini ve yol yapımının yanı sıra Bosna Eyaleti’nin diğer bazı şehirlerinde başka vakıf binalarının inşası için vakfetmiştir. Bu şekilde, söz konusu yerlerin kentsel, kültürel ve ekonomik gelişimine önemli bir katkıda bulunmuştur.
Bu çalışma, 16. yüzyılın ikinci yarısında kurulan Sokullu Ferhad Paşa’nın vakfı ve Bosna Eyaleti’ndeki vakıflarının bulunduğu yerler hakkında bilgi verecektir. Çalışmanın yazımında vakfiyesinin yanı sıra diğer Osmanlı kaynakları ve ilgili literatürden elde edilen veriler kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

smanlı İmparatorluğu, Bosna, Dalmaçya, vakıf, Sokollu Ferhad Paşa

Kaynakça

• İstanbul, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, Cevdet Evkaf (C. Ev.), dosya no. 352, göm. no. 17895.
• Sarajevo, Gazi Husrev Bey library, Sidžil vakufnama, I, no. 209 (166).
• (Muftić, 1941) Asim Muftić, Moschee und Stiftung Ferhad paša`s in Banja Luka, Leipzig, 1941.
• (Cviko, 1985) “Vakufnama Ferhad-paše Sokolovića”, translated by Fazileta Cviko in: Vakufname iz Bo¬sne i Hercegovine (XV i XVI vijek), Monumenta Turcica Historiam Slavorum Meridionalium Illustrantia, Tomus quintus, Serija III, Vakufname, knjiga 1, Sarajevo: Orijentalni institut, 217-232.
• (Hafizović, 2016) Popis sela i zemlje sandžaka Krka, Klis i Hercegovina, oslobođenih od Mletačke republike 1701. godine, translation ot tahrir defter to Bosnian: Fazileta Hafizović, Zagreb-Sarajevo. (Original: İstanbul, BOA TD No. 861).
• (Hafizović, 2001) Sandžak Požega 1579. godine, translated by Fazileta Hafizović, Osijek: Državni arhiv u Osijeku (Original: İstanbul, BOA TD No. 672).
• (Kupusović, 2000) Opširni popis Bosanskog sandžaka iz 1604. godine, vol III, translated to Bosnian by Amina Kupusović, Sarajevo: Bošnjački institut Zürich, Odjel Sarajevo, and Orijentalni institut. (Original: Ankara, Tapu ve Kadastro, Kuyûd-ı Kadîme Arşivi, TD 479).
• (Pečevi, 2000) Pečevi, Ibrahim Alajbegović, Historija 1 (1520-1576). Translated to Bosnian by Fehim Nametak. Sarajevo: El-Kalem and Orijentalni institut.
• (Selânikî, 1999) Selânikî, Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî I (971.-1003/1563.-1595.)/ haz. prof. dr. Mehmet Ipşirli, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• (Čelebi, 1979) Čelebi, Evlija, Putopis: Odlomci o jugoslovenskim zemljama, translated to Bosnian by Hazim Šabanović, Sarajevo: Veselin Masleša.
• (Çelebi, 2001) Evliyâ Çelebi bin Derviş Mehemmed Zillî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu – Dizini (haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin), cild: V, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Andrejević, Andrej (1984). Islamska monumentalna umetnost XVI veka u Jugoslaviji: Kupolne džamije. Beograd: SANU Balkanološki institut, Posebna izdanja knj. 24 – Filozofski fakultet u Beogradu Institut za istoriju umetnosti, Studije 6. (cyrillic)
• Bašagić, Safvet-beg (1931). Znameniti Hrvati, Bošnjaci i Hercegovci u Turskoj carevini. Zagreb: Matica Hrvatska. Bejtić, Alija (1953). “Banjaluka pod turskom vladavinom”. Naše starine, (1), 91-115.
• Bejtić, Alija (1953a). “Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini”. Prilozi za orijentalnu filologiju, (3-4), 229-297.
• Čelić, Džemal (1968). Ferhadija u Banjaluci. Sarajevo: Društvo konzervatora Bosne i Hercegovine.
• Čelić, Džemal; Mujezinović, Mehmed (1998). Stari mostovi u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Sarajevo-Publishing. Handžić, Adem, (1977). “O formiranju nekih gradskih naselja u Bosni u 16. stoljeću, Uloga države i vakufa“. Prilozi za orijentalnu filologiju, (25), 133-169.
• Husić, Aladin (2011).“Novčani vakufi u Bosni u drugoj polovini 16. stoljeća”. Anali Gazi Husrev-begove biblioteke, (32), 35-59.
• Jurin Starčević, Kornelija (2006). “Islamsko-osmanski gradovi dalmatinskog zaleđa: prilog istraživanju urbanog razvoja u 16. i 17. stoljeću“. Radovi - Zavod za hrvatsku povijest, (vol. 38), 113-154.
• Korić, Elma (2007). “Fortifikacijski kompleks Banje Luke u XVI stoljeću”. Prilozi za orijentalnu filologiju, (56), 145-158.
• Korić, Elma (2015). Životni put prvog beglerbega Bosne: Ferhad-paša Sokolović (1530-1590). Posebna izdanja XLIV, Sarajevo: Orijentalni institut.
• Kreševljaković, Hamdija (1957). Hanovi i karavan-saraji u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: naučno društvo NR Bosne i Hercegovine, Djela knjiga VIII, Odjeljenje istorisko-filoloških nauka knjiga 7.
• Kul, Muhittin (2019). “Çatma Ağaçtan Taş Kaleye: Kala-i Bana Luka (1703-1715)“. Journal of International Eastern European Studies/Uluslararası Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (Vol./Yıl. 1, No/Sayı. 2, Winter/Kış), 315-350.
• Mujezinović, Mehmed (1953). “Turski natpisi iz nekoliko mjesta BiH”. Prilozi za orijentalnu filologiju, (3-4), 455-484.
• Oruç, Hatice (2015). “Bosna Vilâyetinin Evkāf Nezâreti Hazînesi Muhâsebe Kayıtları ve Vakıflarıé“. Prilozi za orijentalnu filologiju, (64), 279-324.
• Pelidija, Enes (2003). Banjalučki boj iz 1737: uzroci i posljedice. Sarajevo: El Kalem.
• Spaho, Fehim Dž. (1978).“Džamije i njihovi vakufi u grado¬vima Kliškog sandžaka početkom XVII vijeka”. Anali Gazi Husrev-begove biblioteke, (5-6), 217-230.
• Spaho, Fehim Dž. (1984).“Livno u ranim turskim izvorima”. Prilozi za orijentalnu filologiju, (32-33), 147-162.
• Spaho, Fehim Dž. (1985). “Jedan turski popis Sinja i Vrlike iz 1604. godine”. Acta historico-oeconomica Iugo¬slaviae, (12), 21-120.
• Spaho, Fehim Dž. (1987). “Arhivska građa na turskom jezi¬ku za područje sjeverne Dalmacije s posebnim osvrtom na benkovački kraj”. Benkovački kraj kroz vijekove, Zbornik 1, Radovi sa Naučnog skupa “Benkovački kraj kroz vijekove”, 133-142.
• Šabanović, Hazim (1982). Bosanski pašaluk: postanak i upravna podjela. Sarajevo: Svjetlost. URL 1: http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=1326 accessed: 19.9.2023.