Sherif Ahmed Bey Mektep and Madrasahs in Bitola and Ohrid Cities of North Macedonia

Yıl 2023, Sayı: 60 - Aralık 2023, 107 - 122, 30.12.2023

Mumin Omerov

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1374400

Öz

Foundations are undoubtedly one of the most established institutions of Islamic civilization. Especially during the Ottoman rule, the reconstruction and revival of Anatolia and the Balkans were shaped around the foundation ideal. It is possible to find traces of foundations in every corner of North Macedonia. In this study, the foundations established in the cities of Bitola and Ohrid by Ohrid District Governor Sherif Ahmed Bey, who adopted the principle of establishing foundations in addition to his state affairs, will be discussed. In 1846, Ohrid District Governor Sherif Ahmed Bey had a madrasah built in the region where he was on duty. Sherif Bey donated many real estate properties to cover the maintenance and repair expenses of the madrasah, which consists of nine rooms, the teachers’ salaries, and the accommodation and subsistence expenses of the students. In 1849, the foundation founder built a school, madrasah and mosque in Bitola. We can clearly see the value Ahmed Bey placed on science from the madrasahs he built. Foundation madrasahs continued their activities uninterruptedly until the Balkan War. There are various documents revealing in which institutions, in which years, in which positions, and what kind of duties the students who received permission from these madrasahs later performed. In the study; in the light of the data in the foundation charter and other archive documents, detailed information will be presented about the founder of the foundation, madrasah, hodja and students.

Anahtar Kelimeler

Bitola, Ohrid, Foundation Founder, Teacher, Student, Waqfiyah

Kuzey Makedonya’nın Manastır ve Ohri Şehirlerinde Şerif Ahmed Bey Mektep ve Medreseleri

Öz

İslam medeniyetinin en köklü müesseslerinin başında kuşkusuz ki vakıflar gelmektedir. Özellikle Osmanlı egemenliği boyunca Anadolu ve Balkanlar’ın imar ve ihyası vakıf mefkuresi etrafında şekillenmiştir. Kuzey Makedonya’nın her köşesinde vakıf izlerine rastlamak mümkündür. Bu çalışmada devlet işlerinin yanı sıra vakıf kurmayı kendine şiar edinen Ohri Kaymakamı Şerif Ahmed Bey’in Manastır ve Ohri şehirlerinde tesis ettiği vakıflar ele alınacaktır. 1846 yılında Ohri Kaymakamı Şerif Ahmed Bey vazifeli olduğu sancakta bir medrese inşa ettirmiştir. Dokuz odadan oluşan medresenin bakım ve onarım giderleri, müderris maaşları ile talebelerin ibâte ve iâşe masraflarının karşılanması için Şerif Bey pek çok gayrimenkul vakfetmiştir. Vâkıf, 1849 senesinde Manastır’da yaşamış olan vâkıf belirtip burada da mektep, medrese cami yaptırmıştır. inşa ettirmiş olduğu medreselerden Ahmet Bey'in ilme verdiği değeri açıkça görmekteyiz.Vakıf medreseleri Balkan Savaşı’na kadar kesintisiz olarak faaliyetlerini sürdürmüştür. Bu Medreselerden icazet alan öğrencilerin daha sonra hangi kurumlarda, hangi yıllarda, hangi pozisyonlarda, ne tür görevler icra ettiğini ortaya koyan çeşitli vesikalar bulunmaktadır. Vakfiye ve diğer arşiv dokümanlarındaki veriler ışığında, vakıf kurucusu, medrese, müderris ve talebeler hakkında detaylı bilgi sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

manastır, ohri, vâkıf, müderris, talebe, vakfiye

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA):
• BOA, Cevdet Evkaf (C. Ev.), 540 27269-01-01.
• BOA, MKT. 170.173; BOA, MKT.UM. 140.15; BOA, MKT.UM. 141.66; BOA, MKT.UM. 158.87; BOA, MKT.UM. 164.86.
• BOA: A) DVN. MHM. 6.65; BOA: A) DVN. MHM.6.63.
• Kuzey Makedonya İslam Dini Birliği Arşivi (KMİDBA):
• KMİDBA, Belge no 2907; KMİDBA, Belge no 12569/36; KMİDBA, Belge no 2273/35; KMİDBA, Belge no 8662/32.
• Makedonya Üsküp Devlet Arşivi (MÜDA):
• MÜDA, 25 Numaralı Vakfiye.
• Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye 1312/1895.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA):
• VGMA, D. 581/2, s. 214-215, sıra 440; VGMA, D. 581/2, s. 280-282, sıra 282.
• Albayrak, Sadık (1996). Son Devir Osmanlı Uleması. (C. II). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Asani, Eljesa (2010). Makedonya’daki Medreseler ve İsa Bey Medresesi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı (1981). Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri Yugoslavya, (C. III-3 Kitap). İstanbul: Bilmen Basımevi.
• Baki, Süleyman (2014). “Manastırlı İsmail Hakkı Efendi: Hayatı ve Eserleri”. Osmanlı İlim, Düşünce ve Sanat Dünyasında Balkanlar-Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı, 07-09 Mayıs 2014, Edirne. İstanbul : Ensar Neşriyat : İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV). 83-106.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi (2001). (C. VII). Haz. Yücel Dağılı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin. Yapı ve Kredi Bankası Yayınları, İstanbul.
• Eyice, Semavi (1964). “Ohri’nin Türk Devrine Ait Eserleri”. Vakıflar Dergisi, (6), 137-145.
• Eyüp, Salih (2022). “Makedonya’da Osmanlı Döneminde Kurulan Vakıflar ve Ohrizade Sinanuddin Yusuf Çelebi Vakfiyesi”. XVIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1-5 Eylül 2018. (Cilt 5). Ankara: Türk Tarih Kurumu. 637-657.
• Gorgiev, Dragi İlinka Yaneva (2010). Semejstvoto Ohrizade–İstoriya Dolga 600 Godini. Dırzaven Arhiv na Republika Makedoniya, Skopye.
• Omerov, Mumin (2023). XIX. Asırda Osmanlı Dönemi Makedonya Vakıfları. Bursa: Emin Yayınları.
• Pakalın, Mehmet Zeki (1971). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (I-III), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Hoca Sadettin (1992). Tacü’t-Tevârih. (C.1). Haz. İsmet Parmaksızoğlu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şemseddin Sami (1891). Kâmûsu’l-A‘lâm, (C. 5). İstanbul: Mehran Matbaası.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (Basım yılı yok). Büyük Osmanlı Tarihi. (C. I). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.