YAŞLI VE ENGELLİ KULLANICILAR İÇİN SOSYAL YAŞAM : SİNEMA SALONLARI ÜZERİNDE BİR ANALİZ

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 2, 48 - 63, 28.12.2016

İMRAN Kavaz Tülay Zorlu

Öz

İç mimarlık; tüm kullanıcı gruplarının mekânla olan ilişkilerini her yönüyle ele alıp, mekânı kullanıcıların gereksinme ve isteklerine uygun, estetik ve işlevsel olarak tasarlamayı hedef edinen bir disiplindir. Bu nedenle, gerek özel gerek kamusal mekânların çocuk, yaşlı, engelli tüm kullanıcıları kapsayan herkes için ulaşılabilir ve evrensel tasarım kriterlerine uygun şekilde tasarlanması her iç mimarın yükümlü olduğu sorumluluklardandır. Evrensel tasarım anlayışında amaç yapılan tasarımlarla, toplumda mümkün olabildiğince fazla kullanıcı kitlesine ulaşabilmektir. Bunun için de evrensel tasarım ilkeleri geliştirilmiştir. Kamu binalarında, ulaşımda, bilgilendirme ve iletişimde karşılaşılan engellerin ortadan kaldırılması, kamusal mekânları niteliksel ve niceliksel olarak geliştirilmesi, tecrit ve bağımlılığı azaltarak yaşlı ve engelli bireylerin eğitim, istihdam ve sosyal yaşama katılımına olanak tanıyacaktır. Yaşlı ve engelli kullanıcıların toplumsal yaşama dahil olarak sosyalleştikleri kamu yapılarından biri de sinema ve tiyatro salonlarıdır.
Bu çalışmanın amacı; sinema salonlarının yaşlı ve engelli bireyler açısından ulaşılabilirliği ve kullanılabilirliğini zorlaştıran ve onlara engel teşkil eden sorunları gün ışığına çıkarmak ve bundan sonra tasarlanacak sinema salonlarının evrensel tasarım ilkelerine uygun tasarlanmasında dikkat edilmesi gereken tasarım prensiplerini ortaya koyarak bir farkındalık yaratmaktır.
Çalışma kapsamında yapılan alan çalışması Trabzon ili merkezinde iki sinema salonu ve yakın çevresinde gerçekleştirilmiştir. Sinema salonlarının yakın çevreleriyle birlikte erişilebilirliğine değinilmiş ve iç mekanda seyir salonu, kafeterya, tuvaletler, bekleme koridorları vb. mekanlar evrensel tasarım esaslarından; eşitlikçi kullanım, kullanımda esneklik, kolay ve sezgisel kullanım, algılanabilir bilgi, hata için tolerans, düşük fiziksel güç, yaklaşma ve kullanım için hacim ve mesafe parametreleri göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir. Yöntem olarak yerinde tespit ve gözlem tekniği kullanılarak elde edilen bulgular kuramsal bilgilerin ışığında irdelenmiştir.

Kaynakça

• Balaram, Singanapalli. (2001). Universal Design and the Majority World. Preiser F.E. Wolfgang ve Smith H. Korydon (Ed.). Universal Design Handbook, s. 3.1-4.3, USA: McGraw-Hill.
• Brewer, Judy. (2001). Access to the World Wide Web: Technical policy and perspectives. Preiser F.E. Wolfgang ve Smith H. Korydon (Ed.). Universal Design Handbook, s. 33.1-34.1, USA: McGraw-Hill.
• Covington, George. ve Hannah, Bruce. 1997. Access by Design. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Dostoğlu N., Şahin E. ve Taneli Y. (2009). Evrensel Tasarım: Tanımlar, Hedefler, İlkeler, Mimarlık Dergisi (347).
• Eregenoğlu S., A., Mimarlıkta Kapsayıcılık: ‘Herkes İçin Tasarım’, YTÜ, Mimarlık Fakültesi, 2013, İstanbul.
• Hacıhasanoğlu, Işıl. 2003. Evrensel Tasarım. Tasarım Kuram, 3: 93-101
• Kalınkara V., Tezel H. E., Zorlu, T., (2016). YAŞLILIK Disiplinlerarası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler - 2, V. Kalınkara (Ed.)., Nobel Yayıncılık, s.509-540, Ankara.
• Koca, Duygu. (2015). Kentsel Adalet Bağlamında Sanat Merkezlerinin Ulaşılabilirliği Üzerine Bir Eylem Araştırması. Hacettepe Üniversitesi, 11. Ulusal Sanat Sempozyumu, s. 137 – 150, Ankara.
• Köse, N., Erkan, N. (2014). Kentsel Mekân Örgütlenmesinin Yaşlıların Kentsel Etkinlikleri Üzerindeki Etkisi, İstanbul ve Viyana Örneği (1), ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, (31:1) 39-66.
• Mace, Ron. (1985). Universal Design, Barrier free environments for everyone. Los Angeles, CA: Designers West.
• O’Connell, T., Goldberg, L. (2001). Universal design in media. Preiser F.E. Wolfgang ve Smith H. Korydon (Ed.). Universal Design Handbook, s. 34.1-35.1, USA: McGraw-Hill.
• Olguntürk N., Demirkan H., (2009). Ergonomıcs and Unıversal Desıgn ın Interıor Archıtecture Educatıon, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, (26:2) 123-138.
• Robinette, Gary. 1985. Barrier Free Exterior Design: Anyone Can Go Anywhere. New York: Van Nostrand Reinhold
• Steinfield, Edward. (2001). Universal Design in Mass transportation. Preiser F.E. Wolfgang ve Smith H. Korydon (Ed.). Universal Design Handbook, s. 19.1-20.1, USA: McGraw-Hill.
• Story, Molly Follette, Mueller, James ve Mace, Ronald. 1998. The Universal Design File. NC State University: The Center for Universal Design.
• T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ‘Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, Temel İstatistikler-Yıllara, Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus, Genel Nüfus Sayımları, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, 2012 (ulaşım: 15.08.2016)
• The Center for Universal Design, The Principles of Universal Design (Evrensel Tasarım İlkeleri), çeviren: Hacıhasanoğlu I., Version 2.0. Raleigh, Nc: North Carolina State University, 1997
• Yılmaz, T., Gökçe, D., Kentsel Açık ve Yeşil Alanların Engelli Bireylerin Sosyal Yaşamı Açısından Önemi, Engelsiz Turizm Sempozyumu, 2012, Antalya.