Yaşlısına Bakım Veren Aile Bireylerinin Karşılaştıkları Sorunlar

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 78 - 86, 30.12.2023

Sevda Özütürker Mehmet Özütürker

https://doi.org/10.46414/yasad.1395502

Öz

Bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak yaşam koşullarının iyileşmesi, modern tıbbın ilerlemesi, etkin ve yaygın sağlık hizmetleri ile birlikte ortalama yaşam beklentisi yükselmekte ve nüfus giderek yaşlanmaktadır. Yaşlanan nüfus içerisinde kronik hastalıkların artması, fiziksel kısıtlılıkların yaşanması gibi nedenler bakıma muhtaç kişilerin sayısını arttırmaktadır. Nüfusun yaşlanmasına bağlı olarak toplumlarda bakım problemleri ortaya çıkmaktadır. Yaşlanan toplumlarda karşılaşılan en önemli problemlerden biri de bakım problemidir. Çalışmanın amacı, yaşlı bakımını üstlenmiş yaşlı yakınlarının, bakım sırasında karşılaştığı psikolojik, sosyal ve ekonomik zorlukları tespit etmek, bakım veren aile üyesinin bu zorluklara nasıl yaklaştığını anlamak ve bu zorlukların nedenlerini ortaya koymaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi uygulanmış ve daha önceden hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak bakıma muhtaç 10 yaşlı bireyin yakınları ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Çalışmada, içinde bulunduğumuz çağın özellikleri neticesinde küreselleşme, endüstrileşme, kırdan kente göç, değişen aile yapısı, kadının eğitim seviyesinin yükselmesi ve çalışma hayatında yer bulması gibi faktörler etrafında bakımın yaşlı yakınlarına yük olarak yansıdığı tespit edilmiştir. Bakım yükünü üstlenmiş yaşlı yakınlarının yaşı, cinsiyeti, bir hastalığının olup olmaması, yaşlıya olan yakınlığı, ekonomik destek ve sosyal destek alıp almadığı gibi faktörler karşılaşılan sorunlara nasıl yaklaşıldığını ortaya koymaktadır. Bu bağlamda çalışma bulgularına göre; yaşlı bakımını üstlenmiş, birtakım sağlık sorunları olan, ekonomik ve sosyal destek almayan kadınların daha çok sorun yaşadığı tespit edilmiştir. Bakım veren kadınlar tükenmişlik ve çaresizlik duyguları içinde olduklarını, kendisine ve ailesine yetemediklerini, eşleri ve çocukları ile sorun yaşadıklarını dile getirmişlerdir. Sonuç olarak bu sorunların ortadan kaldırılması için yaşlı bakımını üstlenen aile bireylerine psiko-sosyal destek sağlanması noktasında yerel ve ulusal düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı Bakımı, İnformal Bakım, Bakım Sorunları, Kadın

Problems Faced by Family Members Caring for the Elderly

Öz

Elderly individuals are the individuals most affected by the pandemic and have a high mortality rate. It is in parallel with the developments in science and technology, the average life expectancy is increasing and the population is getting older with the improvement of living conditions, the advancement of modern medicine, effective and widespread health services. Reasons such as the increase in chronic diseases and physical limitations in the aging population increase the number of people in need of care. Depending on the aging of the population, care problems arise in societies. One of the most important problems encountered in aging societies is the problem of care. The aim of the study is to identify the psychological, social and economic difficulties faced by the relatives of the elderly who have undertaken the care of the elderly, to understand how the caregiver family member approaches these difficulties and to reveal the causes of these difficulties. Qualitative research method was applied in the study and in-depth interviews were conducted with the relatives of 10 elderly individuals in need of care using a semi-structured interview form prepared in advance. In the study, it was determined that care is reflected as a burden on the relatives of the elderly around factors such as globalization, industrialization, rural-urban migration, changing family structure, increasing the level of education of women and finding a place in working life as a result of the characteristics of the age we are in. Factors such as the age and gender of the elderly relatives who undertake the burden of care, whether they have a disease or not, their closeness to the elderly, whether they receive economic support and social support or not reveal how the problems encountered are approached. In this context, according to the findings of the study, it was determined that women who undertook the care of the elderly, had some health problems, and did not receive economic and social support experienced more problems. Women caregivers expressed that they were in feelings of burnout and helplessness, that they were not enough for themselves and their families, and that they had problems with their spouses and children. As a result, in order to eliminate these problems, local and national regulations are needed to provide psycho-social support to family members who take care of the elderly.

Anahtar Kelimeler

Elderly Care, Informal Care, Care Problems, Women

Kaynakça

• Adak, N. (2003). Yaşlıların gayri resmi bakıcıları: Kadınlar. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2(6), 1-9.
• Arslan, G. (2016). Epilepsi Hastalarının Yakınlarında Anksiyete Depresyon ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkileri. Tıpta Uzmanlık Tezi, Düzce.
• Brewin, A. (2004). The quality of life of carers of patients with severe lung disease. Br J Nurs. 13(15), 906–912.
• Coface-Eu. (2021). Sustainable solutions to help families and the economy bounce back, 2021 Annual Report, 23.10.2023 tarihinde https://coface-eu.org/wp-ontent/uploads/2022/06/Annual-Report-2021.pdf adresinden erişildi.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel Araştırma Yöntemleri. (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çakır, G., & Yaman, Ö.M. (2021). Yaşlılara evde bakım veren aile üyelerinin yaşadıkları zorluklar ve etkileyen unsurlar. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 18, 104-124, doi:10.46218/tshd.983990
• Danış, M. Z. (2005). Toplum temelli bakım anlayışı. Özveri Dergisi. 2(1), 445-459.
• Değer, T. B., & Ordu, Y. (2021). Eldivan ilçesinde yaşayan yaşlılara informal bakım verenlerin bakım yükleri. OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(43), 6764-6789. doi:10.26466/opus.926095.
• Gözübüyük Tamer, M. (2017). Yaşlı hastalarına bakım veren kadınların deneyimleri ışığında “evde bakım hizmetinin” değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 157-186.
• Işıkhan, V. (2018). Kurumda çalışan yaşlı bakım elemanlarının bakım yükünü etkileyen faktörlerin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 1-26.
• İnci, H. F. (2006). Bakım Verme Yükü Ölçeği'nin Türkçe'ye Uyarlanması, Geçerlik ve Güvenirliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.
• Küçükgüçlü, Ö., Gönen Şentürk, S., & Akpınar Söylemez, B. (2017). Alzheimer hastalığı olan bireye bakım veren aile üyelerinin bakım verme sürecindeki deneyimleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 68-78.
• Macionis, J. J. (2012). Sosyoloji (V. Alkan, Çeviri Editörü, 13. Basımdan Çeviri). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Özateş, Ö. S. (2015). Malumun İlanı Kadın Emeğinin Saklı Yüzü: Ev İçi Bakım Emeği. (1. Baskı). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Özer, M. M. (2016). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkiye’de Ücretli Evde Bakım Uygulamasının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Özhan, E. (2019). Kanser Hastalarının Yakınlarının Psiko-Sosyal Durumlarının Değerlendirilmesi: Eyüpsultan Devlet Hastanesi Palyatif Bakım Merkezi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Öztop, H., Şener, A., & Güven, S. (2008). Evde bakımın yaşlı ve aile açısından olumlu ve olumsuz yönleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1(1), 39-49.
• Schulz, R., & Sherwood, P.R. (2008). Physical and mental health effects of family caregiving. Am J Nurs. 108(9), 23–27.
• Taşdelen, P., & Ateş, M. (2012). Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 22-29.
• Turgut, A. Ş., & Soylu, G. (2020). Palyatif bakım hasta yakınları ile nitel bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 460-476. doi:10.33417/tsh.662982.
• United Nations (2019). World population prospects 2019. Department of Economic and Social Affairs. highlights, 07.10.2023 tarihinde https://population.un.org/wpp/publications/files/wpp2019_highlights.pdf adresinden erişildi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.