Avangart Aksesuar Tasarımında Geleneksel Kadın Başlıklarının Kullanımı: Bir Uygulama Örneği

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 56 - 70, 26.01.2024

Çisem Gürkan Zehra Doğan Sözüer

https://doi.org/10.47481/yjad.1300469

Öz

Geleneksel ürünlerin günümüz tüketimi içerisine yeniden konumlandırılmasında, zanaatkarlık ve otantik materyal gereksinimleri endüstriyel ‘çözümler’ önerilmesi gereken başlıca unsurlar olarak karşımıza çıkar. Yapılan çalışmalarda sıklıkla endüstriyel üretime uygulanabilir modernizasyon süreçleri irdelemekte ve gelenekselin görünümün sunulduğu tasarımlar önerilmektedir. Buradaki sorunsal önceliklendirilen alanın ‘endüstri için sürdürülebilir’ versiyona ulaşmak olması, bölgesel zanaatların; atık azaltma, bölgesel kaynak kullanımı, yerel üretimi güçlendirme ile döngüsel ekonomiye katkı sağlama fonksiyonlarıyla sürdürülebilir kalkınma rolünün ortadan kaldırılmasıdır. Yenilikçi bir anlayışla geleneksele bakıldığında, zanaatın bölgesel ölçekte ekonomik değer yarattığı ve bu bakımdan fonksiyonel olduğu görülmekte, bu perspektifteki çalışmaların ise yerel, düşük etkili malzemelere öncelik verdikleri ve atıkları en aza indiren teknikleri kullandıkları için sürdürülebilir tüketim adına bir model sağlayabileceğini göstermektedir. Bu bakımdan tasarımcıların yönelimi, üretim biçimlerinde ve malzeme kullanımında sürdürülebilir tasarımı benimsemek olmaktadır. Giysi ise üretildiği dönemin ve coğrafyanın yerel kültürünü, sosyo-kültürel yapısını yansıtan bir unsur olması nedeniyle geleneksel ürünler içinde sıklıkla incelenen bir konudur. Giysi ve süsleme teknikleri tasarımcıların geleneksel teknikleri geliştirerek sanatsal ürün elde ettikleri bir alandır. Bu çalışmanın amacı, kültürel değer teşkil eden Anadolu kadın başlıklarının barındırdığı kumaş, motif, bağlama gibi kendine has unsurlarına sadık kalınarak yerel tekniklerin ve otantik malzemelerin kullanıldığı sanatsal eserler ortaya koymaktadır. Öncelikle zanaatın metodolojik olarak tasarımda kullanıldığı yenilikçi sürdürülebilir çalışmalar incelenecek, Ege Bölgesi ili yörelerinden seçilen kadın başlıkları materyal, teknik ve form bakımından incelenecektir. Seçilen 3 adet başlıkta uygulanan teknik ve malzemelerden yola çıkılarak artistik çizimler yapılmış ve zanaatın özüne uygun üretim anlayışıyla avangart tasarımların ortaya konması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

aksesuar, başlık, geneleksel, avangart, tasarım

Destekleyen Kurum

Haliç Üniversitesi İMSAM (İslam Mimarisi ve Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi)

The Use of Traditional Women's Headwear in Avant-garde Accessory Design: An Application Example

Öz

Craftsmanship and the need for authentic materials emerge as crucial factors that need industrial "solutions" in the repositioning of traditional items within modern consumption. Studies frequently look at appropriate modernisation techniques for industrial production and recommend traditional-looking designs. The issue with this is that the priority is on creating a "sustainable version for industry," which eliminates the function of local crafts in sustainable development with functions like waste reduction, utilizing local resources, boosting local production, and contributing to a circular economy.
By adopting a modern perspective on tradition, craftsmanship is understood as producing economic value on a local level and has a practical component. Studies that take this angle highlight regional, low-impact materials and use waste-reduction strategies offer a role model for sustainable consumption. As a result, the emerging trend for designers is to use sustainable production techniques and materials. Clothing is commonly studied within traditional items because it is a component that represents the regional culture and socio-cultural structure of the time and place in which it was made. Garments and decorative techniques form an area where designers develop traditional techniques to create artistic products. The aim of this study is to present artistic works that incorporate local techniques and authentic materials, while staying true to the distinctive elements of Anatolian women's headdresses, such as fabric, motifs, and binding, which represent cultural value. Firstly, innovative sustainable studies that utilize craftsmanship as a methodology in design will be examined, and women's headdresses selected from various regions in the Aegean region will be analyzed in terms of material, technique, and form. Based on the techniques and materials applied to three selected headdresses, artistic drawings will be produced, aiming to present avant-garde designs in line with the essence of craftsmanship.

Anahtar Kelimeler

accesories, headwear, avant-garde, design

Kaynakça

• Ak, M. (2017). The Yoruk woman. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(58), 307–336. [Turkish] [CrossRef]
• Altınay, M. (2013). Denizli’nin Kızılcabölük ilçesi evlerinde ve müzesinde bulunan geleneksel türk kadın kiyafetleri [yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı. [Turkish]
• Barstow, A. (1978). The uses of archeology for women’s history: James Mellart’s the Neolithic at Çatal Hüyük. Feminist Studies, 4(3):7. [CrossRef]
• Bekkerman, S., & Kovalyov, M. (2019). Private us collections. The National Arts Club Grand Gallery. https:// www.ktb.gov.tr/EN-100171/the-national-arts-club-the-grand-gallery.html
• Cline, K. W. (1984). The lost art of the anatolian headdress. Institute of Current World Affairs.
• Çetin, Ö. H. (2017). Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi’nde teşhirde bulunan kadın takılarının değerlendirilmesi. İzmir Araştırmaları Dergisi, (5), 115–131. [Turkish]
• Eğri, Ş. (2017). Ödemiş Müzesi’ndeki kadın giysileri üzerine inceleme. İzmir Araştırmaları Dergisi, (5), 139–149. [Turkish]
• Gargi, Z. (2007). Ege Bölgesi geleneksel kadın giyiminde bel aksesuarları (İzmir, Aydın, Manisa Örneğinde) [sanatta yeterlik tezi]. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı. [Turkish]
• Gürcüm, B. H., & Arslan, P. (2016). Ethnographic research and textile design. The Journal of International Social Research, 9(43), 1047–1057.
• Halaç, H. H., & Baran, H. Decorating motifs in traditional dresses and historical buildings: Eskişehir example. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(7), 2813–2832. [Turkish]
• Koca, E., Koç, F., & Çoruk, S. (2009). The contribution of tradiotional garments’components in clothing design as an inspiritional resource. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(3), 88−103. [Turkish]
• Koç, F., & Koca, E. (2011). The clothing culture of the turks, and the entari (part 1:history). Folk Life, 49(1), 10−29. [CrossRef]
• Koç, F., & Koca, E. (2016). Typological approach of ornaments used in Turkish folk clothes. İdil Dergi, 5(19), 237−262. [Turkish] [CrossRef]
• Koçkar, T. (2008). Halk kültüründe giyim-kuşam ve süslenme uluslararası sempozyumu bildirileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, pp. 91−116. [Turkish]
• Nas, E. (2012). Cultural values in traditional Turkish women’s headdresses. Folk Life: Journal of Ethnological Studies, 50(1), 27–50. [CrossRef]
• Özdemir, B. (2021). Aydın city traditional women’s headlines and pattern design applications. Social Sciences Studies Journal, 7(85), 3107–3125. [Turkish] [CrossRef]
• Özkan, Y. (2010). Ethnographic jewellery in Aydın museum [master thesis]. Science Gazi University Department of the Traditional Turkish Handcraft. [Turkish]
• Pendergast, S., & Pendergast, T. (2004). Fashion costume and culture, clothing, footwear, hairstyles and body decorations through the ages. In: S. Hermsen (Ed.), Ancient world. Thomson Gale.
• Quataert, D. (1997). Clothing laws state, and society in the Ottoman Empire, 1720-1829. International Journal Middle East Studies, 29, 403–425. [CrossRef]
• Şahin, A. (2019). Osmanlı Devleti’nde başlık olarak fes’in kullanımı ve feshane-i amire [yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. [Turkish]
• Yıldız, D. (2022). An overview of the historical process of clothing. The Journal of Social Science, 6(6), 170−190. [Turkish] [CrossRef]
• Tezcan, M. (1983). Giyim olgusuna sosyo-kültürel bakış ve Türklerde giyim. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 16(1), 255−276. [Turkish] [CrossRef]
• Türkoğlu, S. (2002). Tarih boyunca Anadolu’da giyim-kuşam: Tarih öncesi çağlardan, Osmanlı Devleti’ne kadar. Atılım Kağıt Ürünleri ve Basım San. [Turkish]
• Şekil Kaynakça
• Şekil 1: Teracy, P.Avangard başlık tasarımları. Philip Treacy. https://www.pinterest.com Accessed on May 10, 2023.
• Şekil 2: Jones, S. Avangard başlık tasarımı. https://www.pinterest.com. Accessed on May 10, 2023.
• Şekil 3: Avangard başlık tasarımları. https://www.pinterest.com. Accessed on May 10, 2023.
• Şekil 4: Gargi, Z. (2007). İzmir, Manisa, Aydın illerine ait kadın başlıkları, 2007, Ege Bölgesi Geleneksel Kadın Giyiminde Bel Aksesuarları (İzmir, Aydın, Manisa Örneğinde) [Sanatta Yeterlik Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil Anasanat Dalı.
• Şekil 5: İzmir Olgunlaşma Enstitüsü. Ege Bölgesi yöresel kadın başlıkları, Ege Bölgesi Kadın Başlıkları Sergisi https://izmirolgunlasma.meb.k12.tr/icerikler/ege-bolgesi-kadin-basliklari-sergisi-sanal-sergi_9697928.html Accessed on May 03, 2023.
• Şekil 6: Criel, J.-M. Geleneksel gelin başlığı, Merkez Kapıkaya Köyü, Kozak Alevi Türkmen, Bergama, İzmir 20.yy. ortaları. Kavak Costume Collection-Antwerp/Belgium, https://pinterest.com Accessed on May 03, 2023.
• Şekil 7: Criel, J.-M. Nakışlı yazma, tel kırma tekniği, 20.yy başları, Aydın. https://pinterest.com Accessed on May 03, 2023.70 Yıldız J Art Desg, Vol. 10, No. 2, pp. 56−70, December, 2023
• Şekil 8: Criel, J.-M. Soma municipality Ethnographic Collection. https://pinterest.com Accessed on May 08, 2023.
• Şekil 9: Criel, J.-M. Aydın Kuşadası gelin başlığı, 1920’ler, Costume Collection- Antwerp/Belgium https://tr.pinterest.com/jeancriel/ Accessed on May 10, 2023. Kütahya, Sabiha Tansuğ Koleksiyonu. https://tr.pinterest.com/jeancriel/ Accessed on May 10, 2023.
• Şekil 10: İzmir Olgunlaşma Enstitüsü. Fes, Aydın bölgesi kadın başlığı, Ege Bölgesi kadın başlıkları sergisi. https://izmirolgunlasma.meb.k12.tr/icerikler/ege-bolgesi-kadin-basliklari-sergisi-sanal-sergi_9697928.html Accessed on May 03, 2023.
• Şekil 11: İzmir Olgunlaşma Enstitüsü. Aydın bölgesi kadın başlığı Ege Bölgesi kadın başlıkları sergisi. https://izmirolgunlasma.meb.k12.tr/icerikler/ege-bolgesi-kadin-basliklari-sergisi-sanal-sergi_9697928.html Accessed on May 03, 2023.
• Şekil 12: Alınlık, ÖYKAM 2011/356E, Çetin, Ö. H. (2017). Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi’nde teşhirde bulunan kadın takılarının değerlendirilmesi. İzmir Araştırmaları Dergisi, (5), 115–131.
• Şekil 13: Gümüş Tepelik, ÖYKAM, 2011/351, Çetin, Ö. H. (2017). Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi’nde teşhirde bulunan kadın takılarının değerlendirilmesi. İzmir Araştırmaları Dergisi, (5), 115–131.
• Şekil 14: Gelin Başlığı, İzmir Ödemiş. Criel, J.-M. 1900-1925, Kavak Costume Collection- Antwerp/Belgium https://www.pinterest.com Accessed on May 03, 2023.
• Şekil 15: Gelin Başlığı, İzmir, Ödemiş. İzmir Olgunlaşma Enstitüsü. Ege Bölgesi yöresel kadın başlıkları, Ege Bölgesi Kadın Başlıkları Sergisi, https://izmirolgunlasma.meb.k12.tr/icerikler/ege-bolgesi-kadin-basliklari-sergisi-sanal-sergi_9697928.html Accessed on May 03, 2023.
• Şekil 16: Kacar, N. Pullu kadife fes, Denizli Çal yöresi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. Milletlerarası 9. Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür.
• Şekil 17: Kacar, N. Tepesi güllü ipek markizet pürgü ve kenarı tığ oyalı dikdörtgen yazma, Denizli Çal yöresi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Milletlerarası 9. Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür,
• Şekil 18: Kacar, N. Gümüş pullu çingil fes, Denizli Çal yöresi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Milletlerarası 9. Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür, Nesrin Kacar. Şekil 19: Gürkan, Ç. (2023). Aydın ili Kuşadası yöresinden esinlenerek tasarlanan gelin başlığı, dijital illüstrasyon.
• Şekil 20: Gürkan, Ç. (2023). Teknik Çizim: Aydın Kuşadası gelin başlığından esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait teknik çizim. Procreate. Gürkan, Ç. (2023). Aydın Kuşadası bölgesine ait gelin başlığı ve bu başlıktan esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait uygulama görselleri,
• Şekil 21: Gürkan, Ç. (2023). Aydın Kuşadası bölgesine ait gelin başlığı ve bu başlıktan esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait uygulama görselleri.
• Şekil 22: Criel, J.-M. İzmir Ödemiş Gelin Başlığı, 1900-1925, Kavak Costume Collection- Antwerp/Belgium https://www.pinterest.com Accessed on May 10, 2023.
• Şekil 23: Gürkan, Ç. (2023). İzmir Ödemiş yöresine ait gelin başlığından esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait uygulama görselleri.
• Şekil 24: Gürkan, Ç. (2023). Teknik Çizim: İzmir Ödemiş yöresine ait gelin başlığından esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait teknik çizim. Procreate.
• Şekil 25: Gürkan, Ç. (2023). Denizli Çal yöresine ait gelin başlığından esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait uygulama görselleri.
• Şekil 26: Kacar, N. Denizli Çal yöresi gelin başlığı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Milletlerarası 9. Türk Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür.
• Şekil 27: Gürkan, Ç. (2023). Denizli ili Çal yöresine ait gelin başlığından esinlenerek uygulanan başlığa ait dijital illüstrasyon. Procreate.
• Şekil 28. Gürkan, Ç. (2023). Denizli ili Çal yöresine ait gelin başlığından esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait teknik çizim. Procreate.
• Şekil 29. Gürkan, Ç. (2023). Denizli Çal yöresine ait gelin başlığından esinlenerek uygulanan kadın başlığına ait uygulama görseller