Türk Dış Politikasında Karar Alma Süreci: Poliheuristik Teori ve Rusya-Ukrayna Savaşı

Yıl 2023, 100. Yıl Özel Sayısı, 225 - 244, 27.12.2023

Zeynep Paralı Özlem Demirkıran

https://doi.org/10.18657/yonveek.1373940

Öz

Poliheuristik teori karar alıcıların uluslararası ortamda nasıl karar aldığını, bir kararın alınmasındaki sebep-sonuç paradigmasını yadsımadan karar sürecinde ne gibi aşamalardan geçerek karara ulaştıklarını açıklamaya çalışan bilişsel ve rasyonel yaklaşımların bir bileşkesi olarak değerlendirilebilecek bir karar alma yaklaşımıdır. Bu yaklaşım sadece kararın sonuçlarına ve kararı ortaya çıkaran nedenlere odaklanmaz, aynı zamanda politika yapıcıların bu karara nasıl vardığını da incelemektedir. İkili bir karar alma sistemi öngören yaklaşım, temel itibari ile iç siyasetin dış siyasette asıl belirleyici olduğunu söylemekte ve ilk etapta karar vericilerin telafi edilemezlik prensibiyle, siyasal kayıplardan kaçınarak dış politikada karar aldığını belirtmektedir. Sonrasında ise alternatifler askeri, ekonomik, politik, diplomatik boyutlar açısından değerlendirilerek en rasyonel olanın seçimi gerçekleştirilmektedir. Bu çalışma Türkiye’nin Rusya-Ukrayna Savaşı’nda, Batı ve Rusya arasındaki köprü görevini, denge politikasını ve arabuluculuk rolünü analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın sonucunda Türkiye’nin mevcut oluşan alternatifler içinde siyasi olarak telafi edilemeyecek ve maliyetli olacak alternatifleri ön eleme yaparak ortadan kaldırdığı kalan alternatifleri ise rasyonel bir biçimde değerlendirerek nihai kararı aldığı anlaşılmaktadır. Bu kapsamda düşünüldüğünde çalışmada poliheuristik teori Türkiye’nin Rusya-Ukrayna Savaşı’nda belirlediği dış politika perspektifinde bir sınamaya tabi tutulmuş ve bu testi olumlu şekilde karşılayarak teori, bahsedilen dönem için Türk dış politikası karar alma sistem ve sonucunu açıklayabilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Karar Alma, Poliheuristik Teori, Türk Dış Politikası, Rusya, Ukrayna
JEL Sınıflandırması: F51

Anahtar Kelimeler

Karar Alma, Poliheuristik Teori, Türk Dış Politikası, Rusya, Ukrayna

Decision Making Process in Turkish Foreign Policy: Polyheuristic Theory and Russia- Ukraine War

Öz

The polyheuristic theory can be regarded as an approach to decision-making that combines cognitive and rational perspectives, aiming to explain how decision-makers make choices in the international arena while acknowledging the cause-effect paradigm in the decision-making process. This approach not only focuses on the outcomes of decisions and the underlying reasons but also reveals how policymakers arrive at those decisions. The approach, which envisages a dual decision-making system, basically states that domestic politics is the main determinant of foreign policy and that decision-makers make foreign policy decisions in the first place by avoiding political losses through the principle of irreversibility. Afterwards, the alternatives are evaluated in terms of military, economic, political and diplomatic dimensions and the most rational one is selected. This study aims to analyze Turkey's role as a bridge, balance policy, and mediation role between the West and Russia during the Russia-Ukraine War. The findings indicate that Turkey eliminates politically irrecoverable and costly alternatives among the available options, and then evaluates the remaining alternatives in a rational manner to make foreign policy decisions. In this context, the polyheuristic theory is applied to test Turkey's foreign policy perspective during the Russia-Ukraine War, and it successfully explains the decision-making system and outcome of Turkish foreign policy during the mentioned period.
Key Words: Decision-making, Polyheuristic theory, Turkish Foreign Policy, Russia, Ukraine
JEL Classification: F51

Anahtar Kelimeler

Decision-making, Polyheuristic theory, Turkish Foreign Policy, Russia, Ukraine

Kaynakça

• Allison G. T. (1971). Essence Of Decision: Explaining the Cuban Missile Crisis. Boston: Little, Brown and Company.
• Altun, A. (2021). Dış Politikada Karar Verme: 1957 Suriye Krizi'nin Poliheuristic Bir Değerlendirmesi. International Social Sciences Studies Journal, Vol. 7, Iss. 82, 2088-2102.
• Anadolu Ajansı. (2022). Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Yerhov, Türkiye’nin Montrö’ye Uymasını Taktir Ettiklerini Söyledi, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/rusyanin-ankara-buyukelcisi-yerhov-turkiyenin-montroye-uymasini-takdir-ettiklerini-soyledi/2521527, (e.t. 29.11.2023).
• Anadolu Ajansı. (2023) Türkiye, Kırım'ın yasa dışı ilhakını tanımadığını yineledi, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiye-kirimin-yasa-disi-ilhakini-tanimadigini-yineledi/2847086 (e.t. 30.11.2023).
• Baltacı, A. (2022). Rusya Ukrayna Savaşı Kapsamında Türkiye'nin Siyasi ve Ekonomik Rolü. M. G. Açıkgöz & Z. Alimgerey (Ed.), In Proceedings Book of International Congress on Social Sciences, China to Adriatic-XIV, 517-526.
• BBC News. (2022). Montrö Boğazlar Sözleşmesi: Türkiye’nin Hamlesi Ne Anlama Geliyor, Rusya-Ukrayna Krizinin Seyri Değişebilir Mi?, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-60571805, (e.t. 29.11.2023)
• Campbell, S. (2019). The Utility of Poliheuristic Theory for Predicting Leaders’ Policies: President Carter & the Iran Hostage Crisis. IOSR Journal of Humanities and Social Science, Vol. 24, Iss. 12, 79-89.
• Christensen, E. J., & Redd, S. B. (2004). Bureaucrats versus the Ballot Box in Foreign Policy Decision Making. Journal of Conflict Resolution, Vol. 48, Iss. 1, 69-90.
• Decay, R., & Carlson, L. J. (2014). Traditional Decision Analysis and the Poliheuristic Theory of Foreign Policy Decision Making. Journal of Conflict Resolution, Vol. 48, Iss. 1, 38-55.
• Fakahany, T. (October 2022). Analysis: The ripples of the war Russia says isn’t a war. The Associated Press. https://apnews.com/article/analysis-ripples-of-russian-war-in-ukraine-f07f976de967ca248f79d32739757ee9 (e.t. 08.07.2023)
• Foster, M. J. (2023). Poliheuristic Decision-Making Analysis: President George W. Bush and the Decision to Invade Iraq. Wild Blue Yonder. https://www.airuniversity.af.edu/Wild-Blue-Yonder/Article-Display/Article/3534259/poliheuristic-decision-making-analysis-president-george-w-bush-and-the-decision/ (29.11.2023).
• Gökçelik, Ş. B. (2022). Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Türkiye’nin Arabulucu Rolü. Avrasya İncelemeleri Merkezi, No:2022/21.
• Gözkaman, A. (2022). Türkiye’s Foreign Policy vis-à-vis the War in Ukraine: A New Version of Active Neutrality. Perceptions, Vol. XXVII, No:2, 159-176.
• Hoşab, H. Y. (2022). Soğuk Savaş Sonrası Türkiye'nin Karadeniz Politikaları Bağlamında Türkiye- Ukrayna İlişkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kahramanmaraş.
• Kaddorah, E. (2022). Türkiye and the Debate on Neutrality in the Ukraine War. Arab Center for Research and Policy Studies, Research Paper.
• Kahneman, D. & Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk, Econometrica, 47(2), 263-291.
• Kinne, B. J. (2005). Decision Making in Autocratic Regimes: A Poliheuristic Perspective. International Studies Perspectives. Vol. 6, No.1, 114-128.
• Lepeska, D. (April 2022). Why don’t Turkey’s people want their government to back Ukraine? The National News, https://www.thenationalnews.com/opinion/comment/2022/04/18/why-dont-turkeys-people-want-their-government-to-back-ukraine/ (e.t. 09.07.2023).
• Metropoll (2022). Türkiye’nin Nabzı Mart 2022 Anketi. https://www.metropoll.com.tr/arastirmalar/turkiyenin-nabzi-17/1919 (e.t. 07.07.2023).
• Mintz, A. (2004). How Do Leaders Make Decisions?: A Poliheuristic Perspective. Journal of Conflict Resolution, Vol. 48, Iss. 3, 3-13.
• Mintz, A. (2005). Applied Decision Analysis: Utilizing Poliheuristic Theory to Explain and Predict Foreign Policy and National Security Decisions. International Studies Perspectives, 6, 94-98.
• Mintz, A., & DeRouen, K. (2010). Understanding Foreign Policy Decison Making. New York: Cambridge University Press.
• NATO (2023). Defence Expenditure of NATO Countries (2014-2023). Bruxelles, https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2023/7/pdf/230707-def-exp-2023-en.pdf (e.t. 19.09.2023).
• Özel, M. S. (2015). Rus Dış Politikasında Ukrayna Krizi ve Türkiye’ye Etkileri. IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı II. Kütahya, 73-88.
• Redd, S., B. (2003). The Poliheuristic Theory of Foreign Policy Decision Making: Experimental Evidence. M. Alex. Integrating Cognitive and Rational Theories of Foreign Policy Decision Making. New York: Palgrave Macmillan, 101-126.
• Redd, S. B. (2005). The Influence of Advisers and Decision Strategies on Foreign Policy Choices: President Clinton’s Decision to Use Force in Kosovo. International Studies Perspectives. Vol. 6, Iss. 1, 129-150.
• Redd, S. B., & Mintz, A. (2013). Policy Perspectives on National Security and Foreign Policy Decision Making. Policy Studies Journal (PSJ), Vol. 41, Iss. 1, 11-37.
• Ridgwell, H. (June 2023). Russian Trade Rises Despite Sanctions, as NATO Member Turkey Offers ‘Critical Lifeline’. Voanews. https://www.voanews.com/a/russian-trade-rises-despite-sanctions-as-nato-member-turkey-offers-critical-lifeline-/7128651.html (e.t. 21.09.2023).
• Sandal, N. A., Zhang, E., James, C. C., ve James, P. (2011). Poliheuristic Theory and Crisis Decision Making: A Comparative Analysis of Turkey with China. Canadian Journal of Political Science, Vol. 44, Iss. 1, 27-57.
• Şimşek, N., Şimşek, H. A. ve Zhanaltay, Z. (2017). Analysis of Bilateral Trade Relations between Turkey and Russia Federation. Bilig. No: 83. T.C. Dışişleri Bakanlığı. Türkiye-Ukrayna Siyasi İlişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ukrayna-siyasi-iliskileri_.tr.mfa (e.t. 30.11.2023).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2022). Türkiye-Rusya-Ukrayna Üçlü Dışişleri Bakanları Toplantısı, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-rusya-ukrayna-uclu-disisleri-bakanlari-toplantisi--10-mart-2022.tr.mfa, (e.t. 29.11.2023).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2023). NATO Genel Bilgi Notu, https://www.mfa.gov.tr/data/nato-bilgi--notu.pdf (e.t. 21.09.2023).
• T.C. Milli Savunma Bakanlığı Kara Kuvvetleri Komutanlığı (2023). Barışı Destekleme Harekâtı. https://www.kkk.tsk.tr/bdh.aspx (e.t. 21.09.2023).
• T.C. Ticaret Bakanlığı Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği. (2023). Rusya Federasyonu Ülke Raporu, https://ticaret.gov.tr/data/5bcc5d4813b876034cfece26/RF%20%C3%9CLKE%20RAPORU%20%20-%202023.pdf (e.t. 19.09.2023).
• TUİK (Haziran 2023). Dış Ticaret İstatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Haziran-2023-49625 (e.t. 20.09.2023).
• Varol, E. (2017). Polihöristik Karar Verme Teorisi Çerçevesinde İsrail'in 2006 Lübnan Müdahalesi Kararı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yumuşak, T. (2023). Türkiye’nin Rusya-Ukrayna Savaşı’ndaki Arabuluculuk Rolünün Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, 165-194.