Okul Öncesi Dönem Özel Yetenek Potansiyeli Olan Çocukların Eğitim Süreçlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 3, 932 - 959, 26.12.2023

Aybüke Koçbay Ayperi Dikici Sığırtmaç

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1298748

Öz

Araştırmanın amacı, özel yetenek potansiyeli olan çocukların eğitim süreçlerinin değerlendirilmesi ve eğitim ortamlarındaki mevcut durumlarının ortaya koyulmasıdır. Araştırma durum çalışması deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim-öğretim yılı içinde Antalya ili merkez ilçelerinde bulunan resmi bağımsız anaokullarında görevli 74 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler içerik analizi ve betimsel analiz yöntemleri ile analiz edilmiştir. Araştırmada yapılan analizler sonucunda okul öncesi öğretmenlerinin özel yetenek potansiyeli olan çocukların ayırt edici özelliklerini tespit edebildikleri belirlenmiştir. Okul öncesi öğretmenlerinin özel yetenek potansiyeli olan çocukların akran ilişkileri ve sınıfa uyumlarına ilişkin mevcut durumdaki gözlemlerinin özel yetenekli çocukların akran ilişkileri ile tutarlılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada bazı okul öncesi öğretmenlerinin özel yetenek potansiyeli olan çocukların eğitim süreçleri için sınıf içi düzenlemeler yaptıkları görülmüştür. Okul öncesi öğretmenlerinin çoğunluğunun özel yetenek potansiyeli olan çocukların eğitim süreçlerine dair kendilerini yetersiz gördüklerini özel yetenek potansiyeli olan çocukların eğitim süreçlerine dair desteğe ihtiyaçları olduğunu ifade etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenekli çocuklar, okul öncesi dönem, okul öncesi öğretmenleri.

Destekleyen Kurum

Çukurova Üniversitesi BAP Komisyonu

Proje Numarası

SYL-2021-13647

Evaluation of the Educational Process of Children with the Potential for Giftedness in the Preschool Period

Öz

The aim of the research is to evaluate the educational processes of children with special talent potential and to reveal their current situation in educational environments. The research was conducted in a case study design. The study group of the research consists of 74 preschool teachers working in official independent kindergartens in the central districts of Antalya province in the 2021-2022 academic year. The data were collected through semi-structured interview forms prepared by the researcher. The data obtained from the research were analyzed by content analysis and descriptive analysis methods. As a result of the analysis, it was determined that preschool teachers were able to identify the distinguishing characteristics of children with special talent potential. It was concluded that preschool teachers' current observations on the peer relations and classroom adaptation of children with gifted potential were consistent with the peer relations of gifted children. In the study, it was observed that some preschool teachers made in-class arrangements for the educational processes of children with gifted potential. It was concluded that the majority of preschool teachers considered themselves inadequate for the educational processes of children with gifted potential. Preschool teachers stated that they need support for the educational processes of children with special talent potential.

Anahtar Kelimeler

Talented children, preschool period, preschool teachers.

Proje Numarası

SYL-2021-13647

Kaynakça

• Akar, I. (2015). Üstün yetenekli öğrencileri genel eğitim sınıfında destekleyecek sınıf öğretmeninin sahip olması gereken yeterlikler. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Alemdar, M. (2009). Erken çocuklar dönemindeki üstün yetenekli çocukların belirlenmesinde ebeveyn, öğretmen ve uzman görüşlerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Alma, S. (2015). Üstün yetenekliliği derecelendirme ölçekleri-Okulöncesi/Anaokulu Formu (GRS-P)'nun Türkçeye uyarlanması. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Aşık, M. (2020). Erken çocukluk döneminde özel yetenekli bireyleri tanıma ve eğitim ile ilgili ebeveyn ve okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlilik algılarının incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] İnönü Üniversitesi.
• Ataman, A. (1982). Üstün zekâlı çocuklara ana-babaları ve öğretmenleri nasıl yardımcı olabilir. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(1), 335-344. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000832
• Ataman, A. (2004). Üstün yetenekli/zekalı çocuk ile yaşamak. Şirin M.R., Kulaksızoğlu A., Bilgili A.E. (Ed.), Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi, Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı içinde (ss. 417-438) Çocuk Vakfı Yayınları.
• Ataman, A. (2018). Giriş. A. Ataman (Ed.), Üstün zekalılar ve üstün yetenekliler konusunda bilinmesi gerekenler içinde (ss. 1-33). Vize Yayıncılık.
• Avcı, A. (2005). Anne babaların üstün yetenekli çocuklarını farkındalıklarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Aydın, S., Şentürk, Ş. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin özel yetenekli çocuklara yönelik algıları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 413- 432.
• Bapoğlu Dümenci, S. B., Gürsoy, F. & Aral, N. (2017). Türkiye’de okul öncesi dönemdeki üstün potansiyalli ve üstün zekâlı olan çocukların eğitimleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2469-2480.
• Bildiren, A. & Öznacar, M.D. (2016). Üstün zekalı öğrencilerin eğitimi ve eğitsel bilim etkinlikleri. Anı Yayıncılık.
• Bildiren, A. (2018). Developmental characteristics of gifted children aged 0–6 years: Prental observations. Early Child Development and Care, 188(8), 997-1011. https://doi.org/10.1080/03004430.2017.1389919
• Bildiren, A., Sağkal, A. S., Gür, G., & Özdemir, Y. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocukların tanılanması ve eğitimlerine ilişkin algıları. Özel Egitim Dergisi, 21(2), 351-356.
• Brody, L. E., & Mills, C. J. (1997). Gifted children with learning disabilities: A review of the issues. Journal of learning disabilities, 30(3), 282-296.
• Clark, B. (2001). Some principles of brain research for challenging gifted learners. Gifted Education International, 16(1), 4-10.
• Clifford-Poston, A. (2018). A Playworker's Guide to Understanding Children's Behaviour: Working with the 8-12 Age Group. Routledge.
• Coates, D., Thompson, W., & Shimmin, A. (2008). Using learning journeys to develop a challenging curriculum for gifted children in a nursery (Kindergarten) setting. Gifted and Talented International, 23(1), 97-104. https://doi.org/10.1080/15332276.2008.11673516
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Qualitative research. Techniques and procedures for developing grounded theory, 3.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative ınquıry & research design: choosing among five approaches (2nd ed.). SAGE Publications, Inc.
• Çağlar, D. (2004). Üstün zekâlı çocukların özellikleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(3), 95-110. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000389
• Dağlıoğlu, H, E. (2018). Erken çocuklukta üstün zekâ/üstün yetenek. A. Ataman (Ed.), Üstün zekalılar ve üstün yetenekliler konusunda bilinmesi gerekenler içinde (ss. 33-69). Vize Yayıncılık
• Dağlıoğlu, H. E. (2010). Üstün yetenekli çocukların eğitiminde öğretmen yeterlikleri ve özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 40(186), 72-84. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36198/407059
• Daştan, Ş. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlik düzeyleri ile üstün yeteneklilerin eğitimine yönelik tutumlarının karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, Gazi üniversitesi, Ankara.
• Davaslıgil, Ü. (1990). Üstün çocuklar. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, (13), Ekim/Kasım/Aralık. 17-22. Sayı 13 (1990): Yaşadıkça Eğitim | Yaşadıkça Eğitim (iku.edu.tr)
• Davaslıgil, Ü., & Leana, M. Z. (2004). Üstün zekâlıların eğitimi projesi. M.R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, A. E. Bilgili (Eds.). I. Türkiye üstün yetenekli çocuklar kongresi, üstün yetenekli çocuklar bildiriler kitabı içinde (ss. 85-100). Çocuk Vakfı Yayınları.
• Gökdere, M., & Ayvacı, H. Ş. (2004). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar ve özellikleri ile ilgili bilgi seviyelerinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2004), 17-26. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000181
• Gülkaya, Ş. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar hakkındaki algı görüş ve eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Gündüzalp, S., & Şener, G. (2019). Y kuşağı öğretmen adayları ve sosyal medya. Turkish Studies-Information Technologies and Applied Sciences, 14(2), 213-226. http: //dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.22356
• Harrison, C. (2004). Giftedness in early childhood: The search for complexity and connection. Roeper Review, 26(2), 78-84. https://doi.org/10.1080/02783190409554246
• Kanak, M., Ersoy, M., & Yerliyurt, N.S. (2018). Okul öncesinde rehberlik hizmetlerinin gerekliliğinin rehber öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. EKEV Akademi Dergisi, (76), 187-208. https://dergipark.org.tr/en/pub/sosekev/issue/71466/1149877
• Karadağ, F. (2015). Okul öncesi dönemde potansiyel üstün zekâlı çocukların belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ege Üniversitesi, İzmir.
• Kettler, T., Oveross, M. E., & Bishop, J. C. (2017). Gifted education in preschool: Perceived barriers and benefits of program development. Journal of Research in Childhood Education, 31(3), 342-359. https://doi.org/10.1080/02568543.2017.1319443
• Marland, S. P. (1972). Education of the Gifted and Talented: Report to the Congress of the United States by the U.S. Commissioner of Education. Washington: U.S. Government Printing Office.
• MEB. (1991). Üstün Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri Komisyonu Raporu. Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2013). Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı 2013-2017. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2017). Beni Anlayın Özel Yetenekli Çocuğum Var. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2017). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi, Üstün Zekalılar ve Özel Yetenekliler. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (Yayın no. 30471). Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEBB (2019). Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi. (Yayın no. 2747). Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEGEP. (2009). Üstün Zekâ ve Özel Yetenekli Çocuklar. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Nobel yayıncılık. Ankara.
• Metin, N., & Dağlıoğlu, E. (2003). A Comparison of the Views Parents and Teachers Concerning the Performance of Some Certain Skill Areas of Gifted and Non-Gifted Children. In OMEP World Council and Conference. Proceeding-I. İstanbul: Kelebek Matbaası (pp. 352-370).
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Sage.
• Miller, R. C. (1990). Discovering Mathematical Talent. ERIC Digest
• Mindivanlı Akdoğan, E., Koçak, G., & Subaşı, M. (2017). Özel yetenekli çocukların belirlenmesinde okul öncesi öğretmenlerinin görüşleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 8(16), 1-22. https: //dergipark.org.tr/tr/pub/eibd/issue/33396/371594
• Moore, M. (2005). Meeting the educational needs of young gifted readers in the regular classroom. Gifted Child Today, 28(4), 40-65. https://doi.org/10.1177/1076217505028004
• National Association for Gifted Children. (2011). Frequently asked questions about the Common Core state standards and gifted education. Retrieved from http://www.nagc.org/index2 .aspx?id=8980
• Öz, H. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar hakkındaki bilgi düzeylerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özbay, Y. (2013) Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Patton, M.Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Pegem Akademi yayıncılık. Ankara.
• Pilavcı, B. N. (2021). 4-5 yaş grubu özel yetenekli öğrencilerin tanılanması üzerine bir model çalışması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Rakap, A. P. (2021). Okul Öncesi Çağındaki Üstün Yetenekli Çocuklar: Neredeyiz? Nereye Gitmeliyiz?. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 3(1), 94-112.
• Renzulli, J. S. (2002). Emerging conceptions of giftedness: Building a bridge to the new century. Exceptionality, 10(2), 67-75.
• Richert, E. S. (1997). Excellence with equity in identification and programming. In N. Colangelo & G. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (2nd ed.; pp. 75–88). Boston: Allyn and Bacon.
• Sak, U., Bal Sezerel, B., Ayas, B., Tokmak, F., Özdemir, N. N., Demirel Gürbüz, Ş., & Öpengin, E. (2016). Anadolu Sak zekâ ölçeği (ASİS) uygulayıcı kitabı. Anadolu Üniversitesi ÜYEP Merkezi.
• Saranlı, A. G. (2017). Okul öncesi dönemdeki erken müdahale uygulamalarına farklı bir bakış: Üstün yetenekli çocuklar için erken zenginleştirme. Eğitim ve Bilim, 42(190), 343-359. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.7062
• Sarar, M. (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Üstün Yetenekliler Eğitimine İlişkin Öz Yeterlik Düzeyleri ile Üstün Yeteneklilerin Eğitimine Yönelik Algı ve Bilgisi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Selçuk Bozkurt, Ö. (2007). Okul öncesi dönemde öğretmenleri tarafından yaşıtlarına göre üstün ve özel yetenekli olarak aday gösterilen çocukların gelişim özelliklerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Seyhan, B. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklara yönelik algıları ile tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Silverman, L. K. (1981). Early indications of superior ability as reported by 40 parents. (Unpublished raw data). Denver, CO: Gifted Child Development Center.
• Silverman, L. K. (2003). Characteristics of Giftedness Scale: Research and review of the literature. Available from the Gifted Development Center, 1452(9).
• Sisk, D. A. (2012). A catalyst for charting a path to research validity in the field of gifted education. Gifted and Talented International, 27(1), 67-70.
• Smutny, J. F., Walker, S. Y., & Meckstroth, E. A. (2000). Teaching young gifted children in the regular classroom. ERIC Clearinghouse on Disabilities and Gifted Education.
• Sousa, D. A. (2010). Exploring the gifted brain. Gifted, (156), 23-26.
• Suveren, S. (2006). Anasınıfına devam eden çocuklar arasında üstün yetenekli olanların belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Tezcan, F. (2012). Perceptions of early childhood teachers towards young gifted children and their Education. Master's thesis, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Wagner, G. (2021). How group composition affects gifted students: Theory and evidence from school effectiveness studies. Gifted and Talented International, 37(1), 1-13.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
• Yılmaz, E. (2018). Erken çocukluk döneminde üstün yetenekliler ile ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaların incelenmesi. Uluslararası erken çocukluk eğitimi çalışmaları dergisi, 3(1), 1-16.
• Yin, R. (1984). Case study research: desing and methods. (3. Basım). California: Sage Publications.
• Yoleri, S., Tetik, G., & Çetken, H. Ş. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi (Uşak ili örneği). Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi (GEFAD), 38(1), 159-183. https://dergipark.org.tr/en/pub/gefad/issue/36713/329431.