ANATOLIAN THERMAL SPRINGS (HEALING WATERS) IN THE TRAVEL BOOK OF EVLIYA ÇELEBI AND TODAY’S THERMAL TOURISMTHERMAL TOURISM

Yıl 2014, Cilt: 173 Sayı: 173, 287 - 306, 01.03.2014

Abdullah Balcıoğulları

Öz

In recent years, there is progress in benefitting thermal resources in a scientific manner in line with the development in medical science. Thermal resources have significance in the developed countries in the scope of tourism. Especially in the recent years, these resorts are considered as supportive and preventive health care and became attraction centers where they have various touristic activities. Thermalism is a kind of health tourism which includes the application of healing waters in the form of spa, mud and drinks which have beneficial and sometimes curing effects on the human health. In line with the developments in science and medicine, benefitting from healing waters has gained importance in the recent years. Our country, where tectonic movements are intense, has substantial amount of thermal resources. There have been several springs and spas with various specifications and degrees of heat in all around Turkey. The healing waters which have an important role for people, who are seeking for health, comprise a significant section in the travel book of Evliya Çelebi. In the book, the methods, purpose and reasons in use of these resources for the people of that era were explained in detail. In this research which is restricted in the Anatolian region, the information provided by Evliya Çelebi about spas is studied in comparison of the characteristics of that era and today’s thermal tourism were similar to the results that were obtained today’s scientific analyzes.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Thermal Springs, Thermal Tourism, Healing Waters

EVLİYA ÇELEBİ’NİN SEYAHATNAMESİ’NDE ANADOLU ŞİFALI SULARI VE GÜNÜMÜZÜN TERMAL TURİZMİ

Öz

Son yıllarda tıptaki gelişmelere paralel olarak termal kaynaklardan bilimsel temele dayalı faydalanma amaçlı gelişmeler meydana gelmiştir. Turizm kapsamında ele alınan termal kaynaklar gelişmiş ülkelerde ayrı bir öneme sahiptir. Özellikle son yıllarda destekleyici ve önleyici sağlık tedavisi kapsamında değerlendirilen bu mekânlar, turistik faaliyetlerin çeşitlendiği yeni turistik çekim alanları haline gelmiştir. Günümüzde termalizm olarak da adlandırılan bu faaliyet; kimyasal-fiziksel bileşiminde insan sağlına yararlı ve bazı rahatsızlıklarına iyileştirici etkiler yapan şifalı suların kaplıca, çamur ve içme kürleri şeklinde uygulanmasıyla ortaya çıkan bir sağlık turizmi tipidir. Bilim ve tıp alanındaki gelişmelere paralel olarak şifalı sulardan faydalanma son yıllarda biraz daha önem kazanmaya başlamıştır. Tektonik faaliyetlerin yoğun olduğu ülkemiz termal kaynaklar bakımından zengindir. Türkiye’nin her köşesinde birbirinden farklı özelliklere ve derecelere sahip içme, kaplıca, ılıca gibi isimlerle anılan termal kaynaklar bulunmaktadır. Bu kaynakları yerinde kullanabilmek için bilim ve tıptaki gelişmelerden yararlanmak gerekmektedir. Her dönemde hastalıklara çare arama yoluna giden insanlar için çok önemli bir yeri olan şifalı sular, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde de önemli bir yer tutar. Eserde, o dönemin insanları tarafından bu kaynakların ne şekilde, ne amaçla ve nasıl kullanıldığı ayrıntılı bir şekilde ele alınır. Bu çalışmada ise Evliya Çelebi’nin şifalı sularla ilgili aktardıkları Anadolu coğrafyası ile sınırlandırılarak hem o dönem özellikleri, hem de günümüz termal turizmi çerçevesinde karşılaştırılmalı olarak ele alınmıştır. Çalışma sonucunda Evliya Çelebi’nin gözlemlerinde saptadığı şifalı suların tedavi edici özelliklerinin günümüz bilimsel analizler ile elde edilen sonuçlarla benzerlik taşıdığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Termal Kaynaklar, Termal Turizm, Şifalı Sular

Kaynakça

• CONNELL, J. (2006) “Medical tourism: Sea, sun, sand and … surgery” Tourism Management, 27, 1093–1100 COOK, P.S. (2008) “What is health and medical tourism?” http://eprints.qut.edu.au/16804/2/c16804.pdf
• BARUT, İ. – ERDOĞAN, N. (2011) “Marmara Bölgesi Termal Mineralli Kaynak Suları: Hidrokimyasal Özellikleri Ve Zamana Bağlı Değişimi”, İstanbul Yerbilimleri Dergisi, 24(1), 19-64
• BULUT, İ. - GİRGİN, M. (2001) “Bingöl Kös Kaplıcalarının Coğrafi Etüdü”, Doğu Coğrafya Dergisi, 7(5), 69
• ÇİÇEK, R. - Avderen, S. (2013) “Sağlık Turizmi Açısından İç Anadolu Bölgesi’ndeki Kaplıca ve Termal Tesislerin Mevcut Yapısının ve Potansiyelinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 15 (25), 25-35
• DEMİRBEY, Ş. (1992) Turizmde Termalizm ve Bursa Termal Turizmi, (Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DEMİRCAN, A. (2013) “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ndeki Simav Kaplıcaları ve Hamamları”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35(1), 81-96
• DOĞANAY, H. (1995) Türkiye Ekonomik Coğrafyası, Öz Eğitim Yayınevi: Konya
• DOĞANAY, H. (2001) Türkiye Turizm Coğrafyası, Çizgi Kitapevi: Konya.
• DOĞANER, S, (2001) Türkiye Turizm Coğrafyası, Çantay Kitapevi: İstanbul
• ERTAŞ, M.Y. - EĞNİM, K. (2011) “Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Hastalıklar”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 83-108
• ERENTÖZ, C ve TERNEK, Z (1968) “Türkiye'de Termomineral Kaynaklar ve Jeotermik Enerji Etüdleri” MTA Enstitüsü Dergisi. mta.gov.tr
• EVLİYA ÇELEBİ (2008) Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Haz: Dağlı, Y. - Kahraman, A.) Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul
• FİLİK, Ü. B. - KURBAN, M. - AYDIN, G- HOCAOĞLU, F. O. (2007) Eskişehir’deki Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Potansiyel Analizi, IV. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu Bildiri Kitapçığı, 41- 46
• GÖNEY, S. (2009) Atatürk ve Armutlu Kaplıcaları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay; İstanbul
• GÜLTEKİN, F. – HATİPOĞLU, E . ve ERSOY, F.A. (2010) “Ladik- Sıcak Hamamayağı Hidrojeokimyası Ve Kökensel Yorumu”, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi, 31 (2), 111–126
• HALL, M.C. (2011) “Health and medical tourism: a kill or cure for global public health?”, Tourism Review, 66 (1/2), 4-15
• HİZMETLİ, S. (2009) “Yaşlılara Yönelik Hidroklimatoloji Balneoterapi Uygulamaları – Eğitim”, Türk Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 55 (2), 100-3
• KAPLANOĞLU, R. - ELBAS, A.(2007) Hamamları, Bursa, (Les hammams des eaux thermales de Çekirge), (BURSAV Bursa. Araştırmaları Vakfı).(http://www.revues- plurielles.org/_uploads/pdf/12/112/112raif.pdf)
• KARAGÜLLE, Z. (2002) Balneoloji ve Kaplıca Tıbbı, Nobel Yay: İstanbul
• KARAGÜLLE, Z.- KARAGÜLLE, M. - DOĞAN, M.B. (2011) Türkiye Termal SPA Sağlık Rehberi, Nobel Yayınları: İstanbul
• KILIÇ, Ö. ve KILIÇ, A.M. (2009) “Jeotermal Enerjinin Ülkemiz Açısından Önemi ve Çevresel
• Etkilerinin İncelenmesi”, TMMOB Jeotermal Kongresi Kitapçığı, Ankara, 93 - 104
• KOÇAN, N. (2011) “Mudurnu (Bolu) ve Yakın Çevresi Peyzaj Özelliklerinin Ekoturizm Kapsamında İrdelenmesi”. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1 (1) 67-78
• KÖKSAL, A. (1982) Türkiye’nin Genel ve Turizm Coğrafyası, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: Ankara
• LENG, H. C. (2010) “Medical tourism and the state in Malaysia and Singapore”. Global Social Policy, 10(3), 336–357
• ÖZTÜRK, Y. - YAZICIOĞLU İ. (2002) “Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir Çalışma”, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 183-195
• SAYILI, M. - AKÇA, H. - DUMAN, T. - ESENGÜN, K. (2007) “Psoriasis treatment via doctor fishes as part of health tourism: A case study of Kangal Fish Spring, Turkey”, Tourism Management, 28(2), 625 - 629
• SERPEN, U. – AKSOY, N - ÖNGÜR, T. (2009) “Türkiye’de Jeotermal Enerji Endüstrisinin 2009 Güncel Durumu”, TMMOB Jeotermal Kongresi Kitapçığı, Ankara, 57 -62
• ŞAHİN, İ. F. (2007) “Sağlık Turizmi Açısından Erzin İçmeleri ve Çevresel Etkileri”, Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Çeşme- İzmir, 393-401
• TURHAN, Ç. (2011) “Termal Turizm Potansiyeli Açısından Kozaklı (Nevşehir) Kaplıcaları”, Turkish Studies, 6 (1), 899-924
• TUNCEL, M.- DOĞANER, S. (1992) “Kütahya’da Kaplıca Turizmi”, Ege Coğrafya Dergisi, 6, 47-60
• ULUSAN, Y. – BATMAN, O. (2010) “Alternatif Turizm Çeşitlerinin”Konya Turizmine Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 244-260
• USTA, Ö. (2002) Genel Turizm, Anadolu Matbaacılık: İzmir