SELF SOUL DISTINCTION IN THE MORAL TEACHING OF MEVLANA CELALEDDIN RUMI

Yıl 2019, Sayı: 7, 61 - 82, 27.06.2019

Muzaffer Ayvaz

Öz

In this research, we tried to deal with the self soul
distinction in the moral teaching
of Mevlana Celaleddin Rumi and the effects of this distinction on human character.
Firstly, we made a literature review. Then we tried to
detect the ethical meanings the thinker gave to these concept and show the
moral conseguences. At the end of the research, we concluded that Mevlana
developed a moral teaching whose religious mystic side is predominant, rather
than philosophical moral teaching and whereas he accepted the soul as positive
side of human, he accepted self as bad side of human. And we have come to a
conclusion that whereas he considered the soul as the fundamental source of
nice feeling, thought, nature and virtue, he considered the self as the
fundamental source of bad feeling, thought, nature and virtuelessness.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Moral, Human, Self, Soul

MEVLÂNÂ CELÂLEDDÎN RÛMÎ’NİN AHLAK ÖĞRETİSİNDE NEFS-RUH AYRIMI

Öz

Biz bu araştırmada, Mevlânâ Celâleddîn
Rumî’nin ahlak öğretisinde nefs-ruh ayrımını ve bu ayrımın insan karakteri
üzerindeki etkilerini ele almaya çalıştık. Önce bir literatür taraması yaptık.
Sonra düşünürün bu kavramlara yüklediği etik anlamları tespit etmeye ve ahlakî
sonuçlarını göstermeye gayret ettik. Araştırma sonunda Mevlânâ’nın felsefî bir
ahlak öğretisinden ziyade dinî-tasavvufî yönü ağır basan bir ahlak öğretisi
geliştirdiği ve ruhu, insanın olumlu yanı kabul ederken nefsi, insanın olumsuz
yanı kabul ettiğini gördük. Yine onun, ruhu güzel duygu, düşünce, huy ve
erdemlerin temel kaynağı olarak görürken nefsi, kötü duygu, düşünce, huy ve
erdemsizliklerin temel kaynağı olarak gördüğü sonucuna ulaştık.  

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Ahlak, İnsan, Nefs, Ruh

Kaynakça

• Abdulhakim, H. (1991). Mevlânâ Celâleddin Rûmî. İslâm düşüncesi tarihi, (C. 3), ss. 43-61, Yusuf Ziya Cömert (Çev.), M. M. Şerif (Ed.), İstanbul: İnsan.
• Aydın, H. (1999). Kusta B. Luka ve ruh ile nefs arasındaki ayırım adlı kitabı. AÜİFD XL, 387-402.
• Aydın, M. S. (1996). Din felsefesi. Ankara: Selçuk.
• Ayvaz, M. (2017). Mevlânâ Celâleddîn Rumî’nin Ahlâk Öğretisi, İbrahim Emiroğlu (Dnş.), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ayvaz, M. (Ocak-Haziran 2018). Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin ahlak öğretisinde mutluluk. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi. Cilt: II, Sayı:1, ss. 87-108.
• Banarlı, N. S. (1984). Tarih ve tasavvuf sohbetleri. İstanbul: Kubbealtı.
• Can, Ş. (1965). Mevlânâ ve Eflâtun. Konya: İleri.
• Ceyhan, S. (2001). Mesnevî, rûhun hikayesi: Ankaravî’ye göre Mesnevî’de tahkiyenin metafizik delâleti. Kubbealtı Akademi Mecmuası, Hz. Mevlânâ Özel Sayısı, 144, 94-113.
• Chittick, W. (2011). Tasavvuf-Kısa bir giriş. Turan Koç (Çev.), (5. bs.), İstanbul: İz.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
• Çağrıcı, M. (2009). Anahatlarıyla islâm ahlâkı. (5. bs.), İstanbul: Ensar.
• Çamdibi, M. (1994). Şahsiyet terbiyesi ve Gazali. (2. bs.), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• Dalkılıç, M. (2004). İslâm mezheplerinde ruh. İstanbul: İz.
• El-Cevziyye, İbn Kayyim (1993). Kitâbu’r-Rûh. Şabah Haklı (Çev.), İstanbul: İz.
• El-Gazâlî, Ebu Hâmid (1993). İhyâu ulûmi’d-Dîn, Mehmed A. Müftüoğlu (Çev.), A. Fikri Yavuz (Tah.), Cilt: 1-6, İstanbul: Tuğra.
• el-Yunânî, Kutsa b. Luka, (2009/1). Ruh ve nefs arasındaki fark hakkında. İbrahim Halil Üçer (Çev.), Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 195-208.
• Emiroğlu, İ. (2000). Mevlânâ’ya göre yanlışlara düşmemek için nefsi eğitme. Felsefe Dünyası, 1(31), 15-23.
• Emre, Y. (2006). Yunus Emre divanı. Burhan Toprak (Der.), (3. bs.), İstanbul: Odunpazarı Belediyesi.
• Fahri, M. (2004). İslâm ahlâk teorileri (Ethical theories in Islâm). Muammer İskenderoğlu ve Atilla Arkan (Çev.), İstanbul: Litera.
• Fârâbî, Ebû Nasr (1990). El-medînetü’l-fâzıla. Ahmet Arslan (Çev.), Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Hucvirî, Ali b. Osman Cüllâbî (1982). Keşfu’l-mahcûb (Hakikat bilgisi), Süleyman Uludağ (Çev.), (1. bs.), İstanbul: Dergah.
• Göztepe, Y. (Ocak-Haziran 2005). Mevlânâ Celâleddin Rumî’nin akla eleştirel bakışı. (14) Tasavvuf Dergisi, 417-438.
• İbn Miskeveyh (2013). Tehzîbu’l-ahlâk (Ahlâk eğitimi). Abdulkadir Şener, İsmet Kayaoğlu, Cihat Tunç (Çev.), (2. bs.), İstanbul: Büyüyenay.
• Kayıklık, H. (2011). Tasavvuf psikolojisi. (2. bs.), Ankara: Akçağ.
• Köse, Zeynep (2007). Hz. Mevlânâ’da nefs ile ilgili semboller. Uluslararası Mevlânâ ve Mevlevîlik Sempozyumu, Bildiriler I, 169-171, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Kuşeyrî, A. (1991). Kuşeyrî risalesi. Süleyman Uludağ (Haz.), (3. bs.), İstanbul: Dergah.
• Küçük, O. N. (2009). Mevlânâ’ya göre manevî gelişim (Benliğin dönüşümü ve mi’râcı). (2. bs.), İstanbul: İnsan.
• Lewis, F. (Şubat 2010). Mevlânâ – Geçmiş ve şimdi, doğu ve batı. Gül Çağalı Güven ve Hamide Koyukan (Çev.), (1. bs.), İstanbul: Kabalcı.
• Mevlânâ, C. R. (2007a). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C. 1, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Mevlânâ, C. R. (2007b). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C.2, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Mevlânâ, C. R. (2007c). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C.3, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Mevlânâ, C. R. (2007d). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C.4, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Mevlânâ, C. R. (2007e). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C.5, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Mevlânâ, C. R. (2007f). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C.6, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür. Mevlânâ, C. R. (2007g). Dîvân-ı kebîr. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), (1. bs.), C.7, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Mevlânâ C. R. (2008). Fîhi mâ-fîh. Abdulbâki Gölpınarlı (Çev.), İstanbul: İnkılâp.
• Mevlânâ C. R. (1991a). Mesnevî. Veled İzbudak (Çev.), Abdülbâki Gölpınarlı (Gözden Geçiren), C.1, İstanbul: M.E.B.
• Mevlânâ C. R. (1991b). Mesnevî. Veled İzbudak (Çev.), Abdülbâki Gölpınarlı (Gözden Geçiren), C.2, İstanbul: M.E.B.
• Mevlânâ C. R. (1991c). Mesnevî. Veled İzbudak (Çev.), Abdülbâki Gölpınarlı (Gözden Geçiren), C.3, İstanbul: M.E.B.
• Mevlânâ C. R. (1991d). Mesnevî. Veled İzbudak (Çev.), Abdülbâki Gölpınarlı (Gözden Geçiren), C.4, İstanbul: M.E.B.
• Mevlânâ C. R. (1991e). Mesnevî. Veled İzbudak (Çev.), Abdülbâki Gölpınarlı (Gözden Geçiren), C.5, İstanbul: M.E.B.
• Mevlânâ C. R. (1991f). Mesnevî. Veled İzbudak (Çev.), Abdülbâki Gölpınarlı (Gözden Geçiren), C.6, İstanbul: M.E.B.
• Nesterova, S. (2012). Mesnevî’de örtülü anlamlar. (1. bs.), İstanbul: İnsan.
• Özlem, D. (2004). Etik-ahlâk felsefesi. İstanbul: İnkılâp.
• Platon (Eflatun) (1999). Devlet. Selahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz (Çev.), (5. bs.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Soysaldı, İ. (2007). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde nefis kavramı. Uluslar Arası Mevlânâ Ve Mevlevîlik Sempozyumu, Bildiriler I, 163-167, Şanlıurfa: Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Tirmizî, H. (2013). Metafizik mutluluk. Hacı Bayram Başer (Çev.), (1. bs.), İstanbul: Hayykitap.
• Turgut, A. K. (2013/Bahar). İşrâkî felsefede nefs (ruh) meselesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 568-579.
• Türker, Ö. (2008). Nefis. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 32), 529-531, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Türkeri, M. (2006). Elmalılı’nın Ahlâk Felsefesi. (2. bs.), İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yay.
• Uludağ, S. (2008a). Nefis. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 32), 526-529, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Uludağ, S. (2008b). Ruh. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 35), 192-193, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Usta, M. (1995). Divan-ı kebir’de Mevlânâ’nın eğitim görüşü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• Yakıt, İ. (2000). Batı düşüncesi ve Mevlânâ. İstanbul: Ötüken.
• Yakıt, İ. (2010). Mevlâna’da aşk felsefesi. İstanbul: Ötüken.
• Yakışan, N. (2008), Mevlânâ’nın Felsefeye Bakışı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul.
• Yardım, A. (2008). Mesnevî hadîsleri. İstanbul: Damla.
• Yavuz, Y. Ş. (2008). Ruh. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 35), 187-192, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yeniterzi, E. (2008). Sevginin evrensel mühendisi Mevlâna. (10. bs.), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.