OMBUDSMANLIK KURUMU, İSVEÇ VE FRANSA ÜLKE UYGULAMALARI İLE AVRUPA OMBUDSMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2017, YBHD 2017/2, 1 - 42, 31.07.2017

Selçuk Gişi

Öz

Ombudsmanlık, kısaca kötü idare uygulamalarına maruz kalan vatandaşların şikayetlerini çözüme kavuşturmayı amaçlayan bir kurumdur. Ombudsmanlık, hukuk devleti ilkesinin yerleşmesine ve kişi haklarının korunmasına katkıda bulunur. Ombudsmanlık kurumu, aynı zamanda kamu yönetim sisteminin temel sorunlarının çözülebilmesi konusunda önerilerde bulunarak daha iyi bir yönetim anlayışının getirilmesinde önemli rol oynar. Vatandaşları idareye karşı koruyabilmek için günümüzde çoğu ülkede değişik adlarla, doğrudan, esnek, hızlı ve maliyetsiz şekilde işleyen Ombudsmanlık kurumları oluşturulmuştur. Bu çerçevede çalışma ile Ombudsmanlık kurumunun tarihçesi, tanımı ve genel özellikleri açıklanarak demokratik bir hukuk sisteminde Ombudsmanlığın önemi vurgulanmıştır. Ayrıca farklı hukuk sistemlerine sahip İsveç ve Fransa Ombudsmanlık uygulamaları ile Avrupa Ombudsmanının atanması, statüsü, görevleri, yetkileri ve çalışma usulündeki benzerlikler açıklanmaya çalışılmış ve Ombudsmanlığın işleyişinde iyi uygulamalar belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ombudsmanlık, Avrupa ombudsmanı, ülke uygulamaları, hukuk devleti, iyi yönetim

AN ANALYSIS ON OMBUDSMAN INSTITUTION, SWEDISH AND FRENCH PRACTICES AND THE EUROPEAN OMBUDSMAN

Öz

The Ombudsman, briefly, is an institution aiming at solving the complaints of the citizens who have been subjected to maladministration practices. The Ombudsman contributes to the settlement of the principle of the rule of law and the protection of the rights of persons. The Ombudsman institution, also, plays an important role to better governance by proposing how will be solved the main problems of public administration system. In order to protect citizens against the administration, Ombudsman institutions operating directly, flexibly, quickly and cost-effectively have been established in most countries today with different names. In this context, this study has emphasized the importance of Ombudsman in a democratic legal system by explaining the history, definition and general characteristics of the Ombudsman institution. In addition, Swedish and French Ombudsman practices belonging to different legal systems, as well as the appointment, status, duties, authorities of the European Ombudsman, and the similarities of working procedures have been tried to be explained and good practices have been indicated in the functioning of the Ombudsman.

Anahtar Kelimeler

Ombudsman, European Ombudsman, Country Practices, The Rule Of Law, Good Governance

Kaynakça

• Arslan, Süleyman (1986) “İngiltere'de Ombudsman Müessesesi”, Amme İdaresi Dergisi, C: 19, S: l.
• Arıkan, Mustafa İberya (2007) “Avrupa Birliği Ombudsmanı”, Adalet Dergisi, S:29.
• Akıncı, Müslüm (1999) Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman, Beta, İstanbul.
• Akyılmaz, Bahtiyar (2003) “İyi Yönetim ve Avrupa İyi Yönetim Yasası”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: XVII, S: I-II.
• Altuğ, Yılmaz (2002) Kamu Denetçisi (Ombudsman), Yayın No: 4343, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Rektörlük Yayını.
• Ataman, Taykan (1997) “Ombudsman ve Temiz Toplum”, Yeni Türkiye Dergisi, Y: 3, S: 14.
• Atay, Cevdet (1999) Devlet Yönetimi ve Denetimi, 2. Baskı, İstanbul, Alfa Yayınevi.
• Avşar, B. Zakir Ombudsman (Kamu Hakemi)- Türkiye İçin Bir Model Önerisi, HAK-İŞ Eğitim Yayınları, No: 38.
• Bozkurt, Enver, Özcan, Mehmet, Köktaş, Arif (2005) Avrupa Birliği Temel Mevzuatı, 1. Baskı, Ankara.
• Buck, Trevor / Kirkham, Richard / Thompson, Brian (2011) The Ombudsman Enterprise and Administrative Justice, Ashgate Publishing, England.
• Coşkun, Burak / Günaydın, Hamza (2015) “Ombudsmanlığın Kökeni Meselesi Bağlamında Türk-İslâm Devlet Geleneğinde Şikâyet Hakkının Kurumsal Tekâmülü”, Ombudsman Akademik Dergisi, Y:2, S: 3.
• Diamandouros, P. Nikiforos (2014) “Demokrasi, Hukukun Üstünlüğü ve Ombudsmanlık Kurumu”, Ombudsman Akademik Dergisi, Y:1, S: 1.
• Çakmak, Caner (2008) Kamu Denetiminde Ombudsmanlığı (Ombudsman) Kurumunun Türkiye’de Yeri ve Önemi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eklundh, Claes (2000) “Ombudsman – İsveç’te Parlamento Ombudsmanları”, Hukuk Kurultayı 2000.
• Eren, Hayrettin (2000) “Ombudsman Kurumu”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: IV, S: 1-2.
• Erhürman, Tufan (1998) “Ombudsman”, Amme İdaresi Dergisi, C: 31, S: 3.
• Erhürman, Tufan (2000) “Türkiye İçin Nasıl Bir Ombudsman Formülü?”, AÜHFD, C. 49, S: 1-4.
• Erhürman, Tufan (1995) Dünyada ve KKTC’de Ombudsman, Işık Kitabevi Yayınları, Lefkoşa.
• Esgün, İbrahim Uğur (1996) “Ombudsman Kurumunun Türkiye İçin Gerekliliği Üzerine Bir Değerlendirme”, AÜHFD, C: 45, S: 1-4.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin (2011) Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık), Yetkin Yayınları, Ankara.
• Gammeltoft-Hansen, Hans (1996) (çev. Turgay Ergun) “Ombudsman Kavramı”, Amme İdaresi Dergisi, C: 29, S: 3. Genel Gerekçe, Kamu Denetçiliği Kurumu Kanun Tasarısı.
• Gil-Robles, Alvaro (2004) “Ombudsman”, 2004 yılı İdari Yargı Sempozyumu, <http://www.danistay.gov.tr/>. Günuğur, Haluk (2007) Avrupa Birliği, Ankara.
• Işıkay, Mahir, “Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği ve Türkiye’deki Konumu”, <http://archiv.jura.uni-saarland.de/turkish/MIsikay.html>.
• Kallek, Cengiz (1998) “Hisbe”, DİA, C: 18.
• Kofler, Brigitte (2008) “European Union”, Kucsko-Stadlmayer, Gabriele (Ed.), European Ombudsman- Institutions: A Comparative Legal Analysis Regarding the Multifaceted Realisation of an Idea, Springer-Verlag/Wien, Austria.
• Köseoğlu, Özer (2010) “Avrupa Ombudsmanının Hukuki Statüsü, İşleyişi ve Kurumsal Etkinliği”, Sayıştay Dergisi, S: 79.
• Kucsko-Stadlmayer, Gabriele (2008) “The Legal Structures of Ombudsman-Institutions in Europe – Legal Comparative Analysis”, Kucsko-Stadlmayer, Gabriele(Ed.), European Ombudsman- Institutions: A Comparative Legal Analysis Regarding the Multifaceted Realisation of an Idea, Springer-Verlag/Wien, Austria.
• McMillan, John (2004) “The Ombudsman and the Rule of Law”, Reif, Linda C. (Ed.), The International Ombudsman Yearbook, The International Ombudsman Institute, Vol: 8, Martinus Nihjhoff Publishers, Boston.
• Mifsud, Ivan / Plaidy Cécile (2004) “The Roles of Administrative Courts and Ombudsmen in France and Malta: A Review of Two Contrasting Systems”, Reif, Linda C. (Ed.), The International Ombudsman Yearbook, The International Ombudsman Institute, Vol: 8, Martinus Nihjhoff Publishers, Boston.
• Parlak, Bekir / Doğan, Kadir Caner (2016) “Ombudsman Kavramı ve Seçilmiş Ülkelerde Ombudsmanlık Uygulamaları: Temel Yön, Nitelik ve Özellikler Üzerine Bir Değerlendirme”, Türk İdare Dergisi, S: 480.
• Pickl, Victor J. (1986) (çev. Turgay Ergun) “Ombudsman ve Yönetimde Reform”, Amme İdaresi Dergisi, C: 19, S: 4.
• Pino, Ana María Moure (2011) “The European Ombudsman in the Framework of the European Union”, Revista Chilena de Derecho, vol. 38(3).
• Reif, Linda C. (2004) The Ombudsman, Good Governance and the International Human Rights Systems, Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands. Rowat, Donald C. (1968) The Ombudsman (Citizen’s Defender), Published in Canada By University of Toronto Press, Second Edition.
• Stern, Joachim (2008), “Sweden”, Kucsko-Stadlmayer, Gabriele (Ed.), European Ombudsman- Institutions: A Comparative Legal Analysis Regarding the Multifaceted Realisation of an Idea, Springer-Verlag/Wien, Austria.
• Stern, Joachim (2008), “France”, Kucsko-Stadlmayer, Gabriele (Ed.), European Ombudsman- Institutions: A Comparative Legal Analysis Regarding the Multifaceted Realisation of an Idea, Springer-Verlag/Wien, Austria.
• Şengül, Ramazan (2003) “Fransa’da Kamu Yönetiminin Denetlenmesinde Kamu Arabulucusunun (Médiateur de la République) Rolü”, Danıştay Dergisi, Y: 33, S: 105.
• Şahin, Ramazan (2004) “Ombudsman ya da Kamu Denetçiliği ve Avrupa Birliği”, Türk İdare Dergisi, Y: 76, S: 444, Ankara. Odyakmaz, Zehra (2000) “Türk Hukuk Kurultayına Sunulan İsveç Parlamento Ombudsmanlığı ile İlgili Bildiri Üzerine Düşünceler”, Hukuk Kurultayı 2000.
• Oytan, Muammer (1977) “Ombudsman Eli ile İdarenin Denetimi Konusunda Kıyaslamalı Bir İnceleme”, Prof. Dr. Osman F. Berki’ye Armağan, AÜHF Yayınları, No: 411, Ankara.
• Özen, Şükrü (2001) “Kâdılkudât”, DİA, C: 24.
• Temizel, Zekeriya (1997) Ombudsman (Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı), Yerel Yönetim Dünyası IULA, Kent Basımevi, İstanbul.
• Temizel, Zekeriya (1997) “Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bir Denetim Organı: Ombudsman”, Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, Yeni Türkiye Dergisi, C: II, S: 14.
• Tortop, Nuri (1998) “Ombudsman Sistemi ve Çeşitli Ülkelerde Uygulaması”, Amme İdaresi Dergisi, C:31, S:1. Tortop, Nuri, İsbir, Eyüp Günay Yönetim Bilimi, Bilim Yayınları.
• Tortop, Nuri (1974) “Yönetimin Denetlenmesi ve Denetleme Biçimleri”, Amme İdaresi Dergisi, Ankara, C. 7, S. 1. Victor J., Pickl (1997) (çev. Taykan Ataman) “Ombudsman Sisteminin İslami Temelleri”, Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, Yeni Türkiye Dergisi, C: II, S: 14.
• Uler, Yıldırım (1990) “Ombudsman (Kamu Denetçisi)”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, Üçüncü Kitap, Çeşitli İdare Hukuku Konuları, Ankara.
• Yağmurlu, Aslı (2009) “Ombudsman as a Public Relations Mechanism”, Review of Public Administration, S: 3/1. Yeniçeri, Celal (2004) “Mezâlim”, DİA, C: 29.
• Wade, H.W.R. (1974) “The Ombudsman in Britain”, Prof. Dr. Tahsin Bekir Balta’ya Armağan, AÜSBF, TODAİE, Sevinç Matbaası, Ankara.
• What can the European Ombudsman do for you? (2008) European Communities, Belgium.
• The European Ombudsman Annual Report (2009).
• The European Ombudsman Annual Report (2012).
• The European Ombudsman Annual Report (2013).
• The European Ombudsman Annual Report (2014).
• The European Ombudsman Annual Report (2015).
• <http://www.jo.se/en/About-JO/History/> <http://www.defenseurdesdroits.fr/> <http://www.defenseurdesdroits.fr/en/institution/introduction> <https://www.ombudsman.europa.eu/en/resources/historicaldocuments.faces> <https://www.ombudsman.europa.eu/en/resources/statute.faces> <https://www.ombudsman.europa.eu/en/cases/decision.faces/en/2447/html.bookmark;jsessionid= BDAB98545E90C4F20B30342B9DEAEA53>