15. YY. AVRUPA VE OSMANLI EL YAZMA KİTAPLARINDA YAZI, SÜSLEME VE TASARIM ANLAYIŞI

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 104 - 127, 30.12.2017

Yusuf Keş Kamile Akın

Öz

Yazı, toplumların ve insanların kendini ifade
etmesinde önemli ve etkili bir iletişim aracıdır. Yazılı belgeler tarihi
aydınlatan kaynak olmanın yanı sıra birer sanat eseridirler. Belgesel,
kültürel ve estetik açıdan insanlık tarihinin vazgeçilmez hazineleridir. Bilim
ve sanat dünyasının ilk elden kaynaklarını oluşturan, aynı zamanda
kültürel mirasın önemli unsurlarından olan el
yazmaları yazıldığı dönem ve coğrafyaya ait bilgiler içerir.
Dolayısıyla coğrafi konum, kültürel geçmiş, sanatçının eğitimi gibi faktörler
Avrupa da ve Osmanlı da üretilen el yazmalarındaki farklılıkları meydana
getirmiştir.

 

El yazma kitaplar, günümüz gözüyle bakıldığında içerik
ve içinde kullanılan tasarım elemanları  (illüstrasyon, minyatürler
ve yazı) ve tasarım anlayışı açısından bazı farklılıklar olsa da günümüz
kitaplarındaki işleve sahiptir, ve hepsi bir grafik tasarım ürünüdür. 

 

Bu araştırmada 15.yüzyıla ait grafik
tasarım ürünü olarak düşünülen iki el yazması eser seçilmiştir.
Bunlar, Hours of Catherine of Cleves adlı el yazması ve Şerafeddin
Sabuncuoğlu’nun Kitabü’l Cerrahiyet-ül Haniyye adlı eseridir. Yazma eserler
başlıklar, sayfa numaraları, kenar boşlukları, minyatür/illüstrasyon,
yazı süslemeleri ve tasarım unsurları açısından incelenerek
karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

El yazmalar, İllüstrasyon, Grafik Tasarım, Minyatür, Sayfa düzeni

Kaynakça

• KAYNAKÇA Acar, Volkan. “Yazılışının 550. Yılında Cerrahiyetü’l-Haniyye Hakkında Scı-E Kapsamındaki Dergilerde Yayınlanan Türkiye Kaynaklı Makaleler”. Lokman Hekim Dergisi 5(2), 2015: 37-44. Becer, Emre. İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 1997. Bilgin, Orhan. “Yazma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, Cilt 43, 2013:369-373. Bouamrane, Chikh. “Ortaçağ İslam Dünyasında Bilim ve Gelişmesi”. (Çev. Hüseyin Şimşek) İstem Dergisi 7(14), 2009:383-396. Çevik, Savaş. “Klasik Osmanlı Hat Sanatında Grafik Değerler”. Osmanlı Kültür ve Sanat, Yeni Türkiye Yayınları, hzl. Güler Eren, (Cilt 11):84-92, Ankara:1999. Erdal, Gültekin. İletişim ve Tipografi. İstanbul: Hayalperest Yayınları, 2015. Erol, Hacı Mehmet. “Minyatür Sanatı”. <http://hmerol.blogcu.com/minyatur-sanati/6118825> İskender, Hakan. “Matbaanın İcadından Sonra Okuma Kültürünün Değişimi”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9(8) 2014:551-567. Dereköy, Sefa. “Rönesans Aslında Bir Reendülüsans Mı?”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6(26), 2013:144-160. Dündar, Burcu. “Matbaanın Bulunuşundan Bu Yana Batıda ve 1970 Sonrası Türkiye’de Grafik Tasarımda Tipografik Dil”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2005. Kara, Nizar. “Türkiye’de Yazma Eser Kataloglama Çalışmaları: Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu Projesi (Tüyatok) Örneği”. Uzmanlık Tezi. Ankara: 2009. Keskinbora, Kadircan. “Şerafeddin Sabuncuoğlu’nun Cerrahiyet-ül Haniyye Kitabında Göz Hastalıkları Konuları”. Lokman Hekim Dergisi, 3(2), 2003:16. Odabaş, Hüseyin. “Osmanlı Yazma Esreleri ve Türkiye’de Yazma Eser Kütüphaneciliği”. Bilig, sayı 56. 2011:143-164. Öztürk, Meriç. “Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı’na Bağlı İstanbul Bölgesi Kütüphanelerinde Yer Alan Minyatürlü Eserlerin Kataloğu”. Uzmanlık Tezi. İstanbul: 2012. Özkeçeci, İlhan ve Şule Bilge Özkeçeci. Türk Sanatında Tezhip. İstanbul: Seçil Ofset, 2007. Özkeçeci, İlhan.“Harflerle İnşa Edilen Sanatımız: Hat” 2010. <http://www.yagmurdergisi.com.tr/archives/yazdir/harflerle-insaedilen sanatımız-hat> Paşa, Ziya. Endülüs Tarihi. İstanbul: Selis Kitaplar, 2004. Sarıkavak, Namık Kemal. Görsel İletişim ve Grafik Tasarımda Çağdaş Tipografinin Temelleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2014. Selamet, Sevim. “Grafik Tasarım ve Tipografide Gotik Yazılar”. Sosyal Bilimler Dergisi 5(2), 2015:1-15. Serin, Muhittin. Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı, 1999. Şeyban, Lütfi. “Endülüs’te Murabıtlar ve Muhahhidler Dönemlerinde Müslüman-Hıristiyan ilişkileri”. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2002. Uzel, İlter ve Kenan Süveren. Mücerreb-name. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1999. Watt, Montgomery ve Pierre Cachia. Endülüs Tarihi. (Çev. Cumhur Ersin Adıgüzel ve Qiyas Şükürov). İstanbul: Küre Yayınları, 2012. http://grafiktasarimhakkindahersey.blogspot.com.tr/2013/11/tipografi-yazlar.html https://tendimag.com/2013/09/08/galeria-de-imagens-de-salvacao/#jp-carousel-7415 https://tr.pinterest.com/pin/365776800964271804/ https://tr.pinterest.com/pin/365776800964818578/ https://tr.pinterest.com/pin/475059460666050620/ http://abbeystyle.blogspot.com.tr/2011/02/words-to-live-by-calendar-of-days.html https://kocaelikitabeleri.wordpress.com/yazinin-tarihcesi/ http://poeticvoicesofthemuslimworld.org/# https://ipfs.io/ipns/tr.wikipedia-on-ipfs.org/wiki/%C4%B0slam_hat_sanat%C4%B1.html https://www.uludagsozluk.com/r/osmanl%C4%B1%20t%C3%BCrk%C3%A7esinin%20yaz%C4%B1%20tipleri-560266/ https://tr.pinterest.com/pin/453948837423869516/ http://www.muslimheritage.com/article/15th-century-turkish-physician-serefeddin-sabuncuoglu-author-cerrahiyetu-%E2%80%98l-haniyye Fonts, 2017. https://www.fonts.com/content/learning/fontology/level-1/type-anatomy/initial-letters Paradiseandperdition, 2017. http://paradiseandperdition.weebly.com/blog/june-19th-2015 Themorgan, 2017. http://www.themorgan.org/collection/Hours-of-Catherine-of-Cleves