Atatürk Perıod Turkey-Syrıa and Relationships (1923-1938)

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 158 - 183, 24.01.2019

Sedat Akdeniz

https://doi.org/10.17067/asm.455978

Öz

The Syrian
territory, which was included in the Ottoman borders during the reign of Yavuz
Sultan Selim, was occupied by the British and then the French in the First
World War, and the Ottoman government lost the this territory in 1918 Mondros
ceasefire agreement. This territory was left to the
French mandate by The secret agreement between entente states Sykes-Picot. This
region remained under the influence of the French until it gained independence
in 1946. After the Liberation War, border problems with Syria was occured, such
as the Turks in Syria. The most important problem is Hatay issue. Turkey, have
kept the issue on the agenda of Hatay, Turkey has continued to struggle to be
given to Turkey.In this study, Atatürk Period Turkish-Syrian relations and the
agreements with Syria and is especially more widely discussed issue of Hatay.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Period, Turkey-Syria Relations, Hatay

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRKİYE-SURİYE İLİŞKİLERİ VE HATAY SORUNU (1920-1938)

Öz

Yavuz Sultan
Selim döneminde Osmanlı sınırları içerisine dahil edilen Suriye bölgesi, 1.
Dünya savaşında önce İngilizler, sonra da Fransızlar tarafından işgal
edilirken, 1918 Mondros ateşkes anlaşması ile Osmanlı bu bölgeyi kaybetmiştir.
İtilaf devletleri arasında yapılan gizli anlaşma Sykes-Picot ile Fransız
mandasına bırakılmıştır. 1946 yılında bağımsızlığını kazanana kadar
Fransızların himayesinde kalmıştır. Kurtuluş savaşından sonra Suriye ile Sınır
meseleleri, Suriye’de kalan Türkler gibi sorunlar meydana gelmiştir. En önemli
Sorun ise Hatay Sorunu’ dur. Türkiye, Hatay meselesini sürekli gündemde
tutmuş,  Hatay’ın Türkiye’ye verilmesi
için mücadelesini sürdürmüştür. Bu çalışmada, Atatürk Döneminde Türkiye- Suriye
ilişkileri daha çok Suriye ile yapılan anlaşmalar ve özellikle Hatay meselesi
geniş olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye- Suriye İlişkileri, Atatürk Dönemi, Hatay

Kaynakça

• Akşam, 1 Haziran 1938.
• Akşam, 2 Haziran 1938.
• Akşam, 3 Haziran 1938.
• Akşam, 5 Haziran 1938.
• Akşam, 6 Haziran 1938.
• Akşam, 11 Haziran 1938.
• Akşam, 13 Haziran 1938.
• Akşam, 14 Haziran 1938.
• Akşam, 18 Haziran 1938.
• Akşam, 19 Haziran 1938.
• Akşam, 21 Haziran 1938.
• Akşam, 27 Haziran 1938.
• Cumhuriyet, 2 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 2 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 4 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 4 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 10 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 16 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 18 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 18 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 20 Ekim 1936.
• Cumhuriyet, 4 Kasım 1936.
• Cumhuriyet,15 Kasım 1936.
• Cumhuriyet, 15 Kasım 1936.
• Cumhuriyet,19 Kasım 1936.
• Cumhuriyet,19 Kasım 1936.
• Cumhuriyet,19 Kasım 1936.
• Cumhuriyet,28 Kasım 1936.
• Cumhuriyet, 4 Aralık 1936.
• Cumhuriyet,7 Aralık 1936.
• Cumhuriyet,13 Aralık 1936.
• Cumhuriyet,13 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 13 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 15 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 18 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 23 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 23 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 24 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 25 Aralık 1936.
• Cumhuriyet, 4 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 4 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 10 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 10 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 25 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 25 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 30 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 30 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 31 Ocak 1937.
• Cumhuriyet, 1 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 2 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 3 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 5 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 6 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 8 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 8 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 9 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 10 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 11 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 12 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 13 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 14 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 15 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 16 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 17 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 17 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 18 Şubat 1397.
• Cumhuriyet, 19 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 21 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 21 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 22 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 26 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 27 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 28 Şubat 1937.
• Cumhuriyet, 21 Mart 1937.
• Cumhuriyet, 24 Mart 1937.
• Cumhuriyet, 25 Mart 1937.
• Cumhuriyet, 29 Mart 1397.
• Cumhuriyet, 31 Mart 1937.
• Ulus, 13 Ocak 1937.
• Ulus, 13 Ocak 1937.
• Ulus, 27 Ocak 1937.
• Ulus, 27 Ocak 1937.
• Ulus, 28 Ocak 1937.
• Ulus, 30 Ocak 1937.
• Ulus, 31 Ocak 1937.
• Ulus, 14 Şubat 1937.
• Ulus, 15 Şubat 1937.
• Ulus, 16 Şubat 1937.
• Ulus, 27 Şubat 1937.
• Ulus, 28 Şubat 1937.
• Resmi Gazete, Sayı: 2994, Kararname No: 2293, 5 Mayıs 1935.
• Resmi Gazete, Kararname No: 6987, Sayı: 3650, 7 Temmuz 1937.
• Akçora, E. (1995). Hatay’ın ilhakının Türk dış politikasındaki yeri. Atatürk araştırma merkezi dergisi, 11(32), Temmuz-1995, ss.379-405.
• Akın, N. (2016). Celal Bayar’ n başbakanlığı döneminde Türk dış politikası. Tarih ve gelecek dergisi, 2(1), Yıl:2
• Armaoğlu F. (1992). Siyasi tarih (1914-1980), c.1, Türkiye iş bankası kültür yayınları, 8. Baskı, Ankara
• Atabey, F. (2015). Türk-İngiliz siyasi ilişkileri (1936-1939). History studies, 7(1).
• Ateş S. (2018a). Türkiye’de din politikaları ve din-siyaset ilişkisi-cumhuriyet döneminde din politikaları ve din-siyaset ilişkisi (1946-1960), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ateş, S. (2018b). 12 Eylül 1980 darbesi ile 28 Şubat 1997 Darbesi arasında din-siyaset ilişkileri ve din eğitimi politikaları. Avrasya uluslararası araştırmalar dergisi, 6(13).
• Aydoğan, E. (2007). Kliment Yefromoviç Voroşilov'un Türkiye'yi ziyareti ve Türkiye-Sovyet Rusya ilişkilerine katkısı. Ankara üniversitesi Türk inkılâp tarihi enstitüsü Atatürk yolu dergisi, 39, Ankara
• Ayrancı, Z. Ş. (2006) Türkiye-Suriye ilişkileri. (Basılmamış yüksek lisans tezi), Eskişehir: Anadolu üniversitesi,
• Bıyıklı M. (2006). Batı işgalleri karşısında Türkiye’nin Ortadoğu politikaları: Atatürk Dönemi, Gökkubbe yay, İstanbul
• Bıyıklı M. (2008). Türk dış politikası; Cumhuriyet dönemi-2, Gökkubbe yayınları, İstanbul
• Bıyıklı, M. (2008). Kemal Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti devletinin Ortadoğu’ya yönelik siyasi ve askeri yaklaşımları ve politikaları (1917-1938). Türk dış politikası: cumhuriyet dönemi-2, Editör: Mustafa Bıyıklı, Gökkubbe yay, İstanbul
• Birlik, G. K. (2010). Celal Bayar’ın başbakanlığı İsmet İnönü’den devralması ve bunun siyasi müsteşarlık üzerine etkisi. Ankara üniversitesi Türk İnkılâp tarihi enstitüsü Atatürk yolu dergisi, 12(46), Ankara
• Birsel, Haktan & Özkaya Duman, O. (2012). Le Sandjak Est Turc (Sancak Türk’tür) broşüründe İskenderun sancağı sorunsalı. Ankara üniversitesi Türk inkılâp tarihi enstitüsü Atatürk yolu dergisi, 50, Ankara
• Bozkurt, G. (2013). Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası(Türkiye cumhuriyetinin 80. Yılı Özel Sayısı). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt:19, sayı:56, Ankara
• Budak M. (2003). İdealden gerçeğe: Misak-ı milliden Lozan’a dış politika, Küre yay, 2.Baskı, İstanbul.
• Çağdaş Türkiye tarihi, Mersin üniversitesi yayınları, Mersin, 2002.
• Çelenk S. (1997). Hatay’ın kurtuluş mücadelesi Anıları, yay. Haz: Günay Çelenk, Antakya gazeteciler cemiyeti yay, Antakya
• Çelik, M. E. (2017) İngiliz Büyükelçilik Raporlarında Türk dış Politikası(1933-1937). Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt:3, Sayı:2
• Çelik, M. E. (2018). Türkiye’nin Sadabad Paktı ekseninde şekillenen Ortadoğu politikası. History studıes, 10(8).
• Çeliker, İ. (2018). Atatürk’ün Ortadoğu politikası. Tarih okulu dergisi (TOD), XXXIV
• Çoker F. (1996). Türk parlamento tarihi (1931-1935) 5. Dönem, c.1, TBMM Vakfı yayınları, Ankara
• Dağıstan A. & Sofuoğlu, A. (2008). İşgalden katılıma Hatay, Phoenix yayınevi, Ankara
• Dağıstan, A. &Sofuoğlu, A. (2005). Arşiv belgeleri ışığında sancak (Hatay)’ın bağımsızlık sürecinin ilk aşaması ve Türkiye. Atatürk araştırma merkezi dergisi, 21(61), Ankara.
• Eroğlu, H. (1982). Türk inkılap tarihi, MEB basımevi, İstanbul
• Gönlübo, L, M. & Sar, C. (1997). Atatürk ve Türkiye’nin dış politikası, Atatürk araştırma merkezi yayınları, Ankara
• Gönlübol, M. & Kürkçüoğlu, Ö. (2000). Atatürk Dönemi Türk dış politikasına genel bir bakış. Atatürk dönemi Türk dış politikası(makaleler), yay. Haz: Berna Türkdoğan, Ankara
• Güneş, İ. (2003). Türk parlamento tarihi 5. dönem (1935-1939), c. 1, TBMM Vakfı yayınları, Eskişehir.
• Hatipoğlu, S. (2001). Türk-Fransız mücadelesi (orta Toros geçitleri, 1915-1921), AAM yayınları, Ankara
• Hatipoğlu, S. (2001b). Hatay’ın kurtuluşunun fikri temelleri. Anavatana katılışının 60.yıldönümünde Hatay, Atatürk araştırma merkezi yayınları, Ankara
• İleri, İ. (2005). Türkiye'nin dış politikası. Ankara üniversitesi Türk inkılâp tarihi enstitüsü Atatürk yolu dergisi, s:35-36, Ankara
• İnan, A. (1998). Türkiye cumhuriyeti ve Türk devrimi, TTK, 4.Baskı, Ankara
• İnönü'nün Söylev ve Demeçleri 1919–1946, TİTE Yayınları, İstanbul, 1946.
• Kınross, L. (1973). Atatürk; bir milletin yeniden doğuşu. (Çev. Ayhan Tezel) 5.Baskı, Sander yay, İstanbul
• Kızılırmak, A. (2012). Askeri ve siyasi yönleriyle Kazım Özalp, TBMM Kültür, Sanat ve yayın kurulu yayınları, Ankara
• Kocabaş, S. (2007). Atatürk dönemi (1932-1938), c. 2, İstanbul
• Konuralp, N. A. (1996) Hatay’ın kurtuluş ve kurtarılış mücadelesi tarihi, İskenderun, 1996.
• Korkmaz, S. (2015). Türkiye-Suriye ilişkileri (1946-1960). (Basılmamış doktora tezi) Kahramanmaraş: Sütçü İmam üniversitesi,
• Köni, H. (1989). Hatay sorununa yeni bir bakış. Atatürk Yolu, 3, Ankara
• Melek, A. (1991). Hatay nasıl kurtuldu, TTK, Ankara
• Meriç, Ö. (2009). Türkiye’nin doğu politikası ve Bağdat Paktı, (Basılmamış yüksek lisans tezi), Ankara: Ankara üniversitesi.
• Mursaloğlu, M. (2001). “Misak-ı Milli ve bağımsızlığa doğru Hatay tarihi”, Anavatana katılışının 60.yıldönümünde Hatay, Atatürk araştırma merkezi yayınları, Ankara
• Pehlivanlı, H. (1998). Atatürk dönemi milli emniyet hizmetleri teşkilatı istihbarat raporlarında Hatay meselesi. Atatürk araştırma merkezi dergisi, 14(40), Ankara
• Sandıklı, A. (2008). Atatürk’ün dış politika stratejisi ve Avrupa birliği, Beta yay, 1.Baskı, İstanbul
• Sarınay, Y. (1996). Atatürk’ün Hatay politikası-1 (1936-1938). Atatürk araştırma merkezi dergisi, 12(34), Ankara
• Sarınay, Y. (2001). Atatürk dönemi Türk dış politikası ve Hatay. Anavatana katılışının 60.yıldönümünde Hatay, Atatürk araştırma merkezi yayınları, Ankara
• Saygı, T. (2015). Lozan Antlaşması’nda Musul sorunu ve Hatay meselesi. Yalova üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 10, Yalova
• Serhan, A. (2013). Türk-Fransız ilişkilerinde Hatay sorunu (1918-1939), İstanbul bilgi üniversitesi yayınları, 2.Baskı, İstanbul
• Sonyel, S. (1995). Türk kurtuluş savaş ve dış politika, c.1, TTK, Ankara
• Soylu, P. Ü. (2017). Kaostan barışa köprü: balkan Paktı’nın inşası(1928-1934). Tarih okulu dergisi (TOD), XXIX.
• Soysal, İ. (1985). Hatay sorunu ve Türk-Fransız ilişkileri. Belleten, XLX(193).
• Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin siyasal andlaşmaları, c.1 (1920-1945), TTK, 3.Baskı, Ankara
• Sökmen, T. (1992). Hatay’ın kurtuluşu için harcanan çabalar, TTK, Ankara
• Şimşir, B. N. (1981) “Atatürk’ün Yabancı Devlet Adamlarıyla Görüşmeleri”, Belleten, Cilt: XLVII, Sayı:177
• Tekin, M. (2000) Hatay tarihi (Osmanlı dönemi), Atatürk kültür merkezi yayınları, 1.Baskı, Ankara.
• Tekin, M. (2009). Hatay devleti millet meclisi zabıtları, Atatürk araştırma merkezi yayınları, Ankara.
• Tunçay, M. (1976). Hatay Sorunu ve TBMM. Türk Parlamentoculuğunun ilk Yüzyılı (1876-1976), Haz: Siyasi İlimler derneği, Ankara
• Turan, Ş. (1996). Türk devrim tarihi-3: yeni Türkiye’nin oluşumu (1932-1938), Bilgi yay, 1.Baskı, Ankara.
• Turan, Tufan-Turan, Esin Tüylü. (2011). Cumhuriyet Ve Ulus Gazetelerinde Saadâbad Paktı’nın İmzalanmasının Yansımaları. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume:6/3
• Türkiye Cumhuriyeti tarihi-2, AAM yayınları, Sekreterya: Hüseyin Tosun, Ankara, 2005.
• Türkmen, İ. (2014). Türkiye Cumhuriyeti’nin Ortadoğu Politikası. Editörler: Atilla Sandıklı-Erdem Kaya, Ortadoğu’da değişim ve Türkiye, Bilgesam Yayınları, İstanbul
• Ulusan, Ş. (2008). Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne (cemiyet-i akvam) Girişi -Öncesi Ve Sonrası. Çağdaş Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16-17
• Umar, Ö. O. (2004). Osmanlı yönetiminde ve Fransız mandası döneminde Suriye’de Arap bağımsızlık hareketleri (1908-1938), ATAM yayınları, Ankara.
• Umar, Ö. O. (2010). Cumhuriyet Döneminde Atatürk’ün Ortadoğu Politikası (1923-1938). FÜ Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, cilt:6, sayı:2, Elazığ
• Ünal, T. (2001) Türk siyasi tarihi, c.2, yay. Haz: Ali Güler- Suat Akgül, Berikan yay, 1.Baskı, Ankara
• Yavuz, C. (2005). Geçmişten geleceğe Türkiye-Suriye ilişkileri, Ankara ticaret odası yayınları, Ankara
• Yerasimos, S. (1994). Milliyetler ve sınırlar; Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu. (Çev. Şirin Tekeli) İletişim yay, 1.Baskı, İstanbul.
• Yorulmaz, Ş. (1999). Fransız manda yönetimi döneminde İskenderun sancağı (Hatay)'nın sosyo-ekonomik ve siyasal durumuna ilişkin bazı kayıtları (1918-1939). Ankara üniversitesi Türk inkılap tarihi enstitüsü Atatürk yolu dergisi,6(22), Ankara
• Atatürk Araştırma Merkezi, Atatürk dönemi Türk Dış Politikası, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-56/ataturk-donemi-turk-dis-politikasi, 30.04.2018.
• Sofuoğlu, Adnan. Belgeler Işığında Bağımsız Hatay Devleti’nin Kuruluşu ve Türkiye, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-62/belgeler-isiginda-bagimsiz- hatay-devletinin-kurulusu-ve-turkiye, 27.02.2018.