ENDE ODER WENDE? STAND UND PERSPEKTIVEN DES EU-INTEGRATIONSPROZESSES DER TÜRKEI

Year 2012, Volume: 11 Issue: 2, 25 - 52, 01.10.2012

Erol Esen

https://doi.org/10.1501/Avraras_0000000178

Abstract

Wie schon der Titel des Beitrages unterstreicht ist das Ziel dieser Untersuchung, die jüngsten Entwicklungen in den EU-Türkei-Beziehungen auszuwerten. In dieser mit der Geschichte der Assoziation beginnenden kurzen Darstellung werden zunächst die Assoziationsbedingungen erläutert, die zu erheblichen Problemen führten und somit auch in verschiedenen Kreisen in der Türkei heftige Kontroversen auslösten. Anschliessend werden die Beschlüsse von Helsinki als ersten Wendepunkt besprochen, insbesondere wie dieser die lang anhaltenden heftigen Assoziationsdikussionen innerhalb einer kurzen Zeit in einen EU-Konsens verwandelte. Neben den Reformen in der Türkei war der Start der Beitrittsverhandlungen die wichtigsten Ergebnisse dieser Annäherung zwischen der EU und der Türkei. Was bedeuten dann aus Sicht der EUTürkei-Beziehungen die seit langem von der EU-Kommission geäusserten Sorgen darum, dass die Reformen in der Türkei fast zum Stehen gekommen sind, sowie die bereits seit Mitte 2010 de facto gestoppten Beitrittsverhandlungen? In der Untersuchung werden die neuen EU-Politiken der Türkei erläutert und die Frage diskutiert, wie wirksam diese bei der Aufrechterhaltung der Beziehungen mit der Gemeinschaft sein können.

Keywords

Assoziation der Türkei, Kontroversen um die Assoziation, eitrittsverhandlungen, Rahmenvertrag

Ende oder Wende? Stand und Perspektiven des EU-integrationsprozesses der Türkei

Abstract

Makalenin başlığından da görüleceği gibi bu araştırmanın amacı, Türkiye-AB ilişkilerinde gözlemlenen son gelişmeleri değerlendirmektir. Ortaklığın tarihçesi ile başlayan bu kısa değerlendirmede önce, ilişkilerde sorunlara neden olan ve Türkiye’de çeşitli kesimler arasında şiddetli tartışmaları beraberinde getiren Ortaklık koşulları anlatılacaktır. Bunu takiben, uzun yıllar devam eden şiddetli Ortaklık tartışmalarını kısa sürede bir AB uzlaşısına dönüştüren ilk dönüm noktası konumundaki Helsinki kararları değerlendirilecektir. Türkiye’deki reformlarla birlikte AB’ye üyelik müzakerelerinin başlatılması Türkiye-AB arasındaki yakınlaşmanın en önemli sonuçlarıdır. O halde, AB Komisyonu’nun uzun zamandır Türkiye’deki reformların yavaşladığını dile getirdiği kaygılar ve 2010 yılı ortalarından bu yana fiilen durmuş olan katılım müzakereleri Türkiye-AB ilişkileri açısından ne anlama geliyor? Araştırmada, Türkiye’nin yeni AB politikaları anlatılacak ve bunun Topluluk ile ilişkileri canlı tutmada ne kadar etkili olabileceği tartışılacaktır

Keywords

Türkiye’nin AB Ortaklığı, Ortaklık üzerine tartışmalar, üyelik müzakereleri, çerçeve anlaşması

References

• Metin Aksoy, „Der Zypernkonflikt und die Türkei“, Metin Aksoy (der.), Die Türkischeuropäischen Beziehungen – Eine unendliche Geschichte, Frankfurt a.M., 2009
• Antalya Valiliği Avrupa Birliği Projeleri Koordinasyon Merkezi (ABM) Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönergesi, http://www.ceupa.gov.tr/yukleme/6b7a52acacd639afa2bfb3857d975a6f.pdf, (26 September 2011)
• A. Füsun Arsava, Zypernkonflikt unter Berücksichtigung des Völkerrechts, http://www.bmlv.gv.at/pdf_pool/publikationen/03_jb99_27.pdf, (1 August 2011)
• “Avrupa Birliği Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”, KHK/634, 3.6.2011, Resmi Gazete, 8.6.2011, Nr. 27968
• “Avrupa Birliği Genel Sekreterliği İç Koordinasyon ve Uyum Komitesinin Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik”, Resmi Gazete, 25.8.2000, Nr. 24152
• Avrupa Birliği Genel Sekreterliği–ABGS, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Uyum Programı (2007-2013), 10 Ocak 2007a, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=6&l=1, (1 August 2011)
• Avrupa Birliği Genel Sekreterliği–ABGS, Avrupa Birliği ve Müzakere Süreci, Ankara, 2007, http://www.abgs.gov.tr/files/pub/abms.pdf, 2007b, (3. August 2011)
• Avrupa Birliği Genel Sekreterliği–ABGS, Türkiye’nin Katılım Süreci İçin Avrupa Birliği Stratejisi, Ocak 2010a, http://www.abgs.gov.tr/files/strateji/yabs_tr1.pdf, (3 August 2011)
• Avrupa Birliği Genel Sekreterliği–ABGS, Türkiye’nin AB İletişim Stratejisi (ABIS), Ocak 2010, http://www.abgs.gov.tr/abis/index.php?p=29&l=1, 2010b, (1. August 2011)
• Hüseyin Bağcı, Türkische Außenpolitik nach dem Luxemburger EU-Gipfel vom Dezember 1997: Europäisch ohne Europa?, http://www.bmlv.gv.at/pdf_pool/publikationen/03_jb99_26.pdf, (1 August 2011)
• Balıkesir Valiliği Projeler Koordinasyon Merkezi Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönergesi, http://www.bal-pkm.gov.tr/dosyalar/yonerge.pdf, (8 August 2011)
• Canan Balkır, “The Road to the Negotiations”, Erol Esen ve Necati İyikan (der.), Türkiye-AB İlişkileri Nereye Gidiyor? (Turkey-EU Relations: Going Where?), Ankara, Phönix, 2009
• Abdülhamit Bilici, „Ankara Kriterleri“, Zaman, 27.3.2010
• Mehmet Ali Birand, Türkiye’nin Büyük Avrupa Kavgası, 1959-2004, İstanbul, 2005
• Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, EU-Ius-News, 12/2006, http://www.integration-indeutschland.de/cln_162/SharedDocs/Anlagen/DE/Migration/Downloads/EU-IusNews/2006/eu-ius-news-12-2006,templateId=raw,property= publicationFile.pdf/eu-ius-news-12-2006.pdf>, (10 August 2011)
• Commission of the European Community, Turkey 2009 Progress Report, Communication from the Commission to the European Parliament and to the Council, Enlargement Strategies and Main Challenges, 2009-2010, COM 2009, 533, 14.10.2009
• Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye için Müzakere Çerçeve Belgesi ve İlgili Diğer Belgeler, Ekim 2005, www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/MuzakereCercevesi/Muzaker_ Cercevesi_2005.pdf, (1. August 2011)
• Şaban Çalış, Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri: Kimlik Arayışı, Politik Aktörler ve Değişim, Ankara, 2006
• Ali Erdem, “AB Süreci ve Türkiye’nin Kurumsal Dönüşümü–Avrupa Birliği Genel Sekreterliği’nin Yapısı ve İşleyişi”, H. Engin Şener und Erol Esen (der.), Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinin Örgütlenmesi: Türkiye, Macaristan ve Polonya, Ankara, Phönix, 2010
• Erol Esen, Die Beziehungen zwischen der Türkei und der Europäischen Gemeinschaft, Pfaffenweiler, Centaurus, 1990
• Erol Esen, “Die Europäische Union und die Türkei: Annäherung in einer schwierigen Partnerschaft”, Harun Gümrükçü, Rolf Gutmann, Manfred Zuleeg (der.), Europarecht für Türkische Staatsangehörige: 20 Jahre Assoziationsratsbeschlüsse, İstanbul 2001, 189-195
• Erol Esen, “Turkey-EU Debates from Assoziation to Membership”, Erol Esen und Necati İyikan (der.): Türkiye-AB İlişkileri Nereye Gidiyor? (Turkey-EU Relations: Going Where?), Ankara, Phönix, 2009
• Erol Esen und H. Engin Şener: “Evolution of the instutitonal Architecture of the Turkey-EU Relations”, H. Engin Şener und Erol Esen (Ed.), Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinin Örgütlenmesi: Türkiye, Macaristan ve Polonya, Ankara, Phönix, 2010a
• Erol Esen, “Türk Halkı AB Konusunda Ümidini Yitirmeye Başladı”, AB Haber, 7.11.2010b
• Europäische Kommission, „Erweiterungsstrategie und wichtigste Herausforderungen 2010-2011“, Mitteilungen der Kommission, 9.11.2010, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/strategy_paper _2010_de.pdf, (10. August 2011)
• European Commission– EC, “EU closes accession negotiations with Croatia”, Pres Release, 30.6.2011, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/11/824 &format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en, (10 August 2011)
• European Union, Summary: EU Enlargement: Turkey - Declaration by European Community and Member States, Brussels, 21 September 2005, http://www.europa-eu-un.org/articles/en/article_5045_en.htm, (3. August 2011)
• Glossar, Europa, http://europa.eu/legislation_summaries/glossary/index_de.htm, (3 August 2011)
• Ertuğrul Güreşçi, “Türkiye-Avrupa Birliği (AB) İlişkileri Sürecinde Kamuoyunun Tutumu ve Değerlendirmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, 2006
• Peter Kapern und Freia Peters, “Österreich schürt Zweifel am EU-Beitritt der Türkei”, Welt Online, 2.10.2005, http://www.welt.de/printwams/article132944/Oesterreich_schuert_Zweifel_an_EU_Beitritt_der_Tuerkei.ht ml, (1 August 2011)
• Rıdvan Karluk, Avrupa Birliği ve Türkiye, İstanbul, Betaş, 2007
• Panos Kasakos, “Die Türkei-Diskurs in Griechenland: Vom Primat der Aussenpolitik zum erneuten Interesse an der Innendynamik der Türkei”, Angelos Giannakopoulos, und Konstadinos Maras (der.), Die Türkei-Debatte in Europa – Ein Vergleich, Wiesbaden, 2005
• Kastamonu Valiliği Avrupa Birliği Valilik Proje ve Koordinasyon Merkezi Kuruluş ve Çalışma Yönergesi, http://www.kastamonuproje.gov.tr/hakkimizda.asp?ContentId=42, (8 August 2011) “Kuruluşun (ABGS) Bağlı Bulunduğu Bakanlığın Değiştirilmesi ile ilgili İşlem”, 9.1.2009, Resmi Gazete, 10.1.2009, Nr. 27106
• Österreichische Volkspartei (ÖVP), EU-Verhandlungen – Beitritt der Türkei?, 2004, http://www.esiweb.org/pdf/esi_turkey_austriadebate_11.pdf, (1 August 2011)
• Onur Öymen, “AB’de Kimse Menfaatlerini Korurken Rumların Arkasına Saklanmasın”, AB Haber, 8.8.2011, http://www.abhaber.com/haber.php?id=35847, (9 August 2011)
• M. Özcan; F.Y. Elmas; M. Kutlay; C. Mutuş, Bundan Sonrası? Senaryo Analizleriyle Türkiye-AB İlişkileri, Ankara, 2009
• Rat der Europäischen Union, Mitteilungen an die Presse, 17217/09 (Presse 270), 7. Dezember, 2009, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=PRES/09/ 370&format=HTML&aged=1&language=DE&guiLanguage=en, (10 August 2011)
• Rede von Walter Hallstein anlässlich der Unterzeichnung des Assoziationsabkommens zwischen der EWG und der Türkei, Ankara, 12. September 1963, http://www.ena.lu, (1 August 2011)
• Kamuran Reçber, Tam Üyelik Müzakere Çerçeve Belgesi’nin Analizi, İstanbul, 2006 Armin Rockinger, Die rechtlichen und politischen Reformen in der Türkei auf dem Weg zu einer möglichen Mitgliedschaft in der Europaeischen Union unter Berücksichtigung der Machtkonstellationen im Nahen Osten, Berlin, 2006
• Christian Rumpf, „Die türkische Verfassungsentwicklung auf dem Weg zur EUMitgliedschaft“, Wulfdiether Zippel (der.), Spezifika einer Südost-Erweiterung der EU: Die Türkei und die EU-Türkei-Beziehungen, , Baden Baden, 2003 Süddeutsche Zeitung, 20.12.2004
• Stefan Taubenheim, Die Aufnahme der Beitrittsverhandlungen zwischen der Europäischen Union (EU) und der Türkei – Eine Konstellationsanalyse zwischen 1999-2005, Passau, 2011
• T. C. Avrupa Birliği Bakanlığı, Tarama Süreci, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=38&l=1, (10 August 2011)
• T. C. Avrupa Birliği Bakanlığı, Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Sayın Egemen Bağış'ın Göreve Gelişinin İkinci Yıldönümüne İlişkin Basın Bilgi Notu, 10 Ocak 2011, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=45502&l=1, (1. August 2011)
• T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, İl AB Birimleri, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=45513&l=1, (1. August 2011)
• T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, Katılım Müzakerelerinde Mevcut Durum, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=65&l=1, (10. August 2011)
• T.C. İçişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Dairesi Başkanlığı (DİAB), Genelge No. 115, Tarih 26.01.2010
• İlhan Tekeli ve Selim İlkin, Türkiye ve Avrupa Topluluğu II, Ulus Devletini Aşma Çabasındaki Avrupa’ya Türkiye’nin Yaklaşımı, Ankara, Ümit, 1993
• Ingo Wetter, “Beitrittskandidat Türkei: Entwicklung und Stand der Verhandlungen-Eine Kritische Darstellung”, Ingo Wetter (der.), Die Europäische Union und die Türkei, Hamburg, 2006
• Ümit Yazıcıoğlu, Die Türkei-Politik der Europäischen Union, Osnabrück, 2004.