Abstract
Tercüme-i Tefsîr-i Hâzin XIX. yüzyılın başlarında kaleme alınmış bir eserdir. Eserin müellifi Ebu't-Tevfîk es-Seyyid Şeyh İbrahim Sırrî isimli bir Nakşibendi şeyhidir. Tercüme-i Tefsîr-i Hâzin, Hâzin el-Bağdâdî'nin Lübâbü’t-Te’vil fî Me‘âni’t-Tenzil isimli Kur'ân-ı Kerîm tefsirinin Türkçeye aktarılmasıyla oluşturulmuştur. Lübâbü’t-Te’vil fî Me‘âni’t-Tenzil'in XV. yüzyılda Musa b. Hacı Hüseyin el-İznikî tarafından Tefsîri'l-Lübâb adıyla Türkçeye tercüme edildiği bilinmektedir. Yani Hâzin el-Bağdâdî'nin tefsiri farklı yüzyıllarda farklı müellifler tarafından Türkçeye aktarılmıştır. Ebu't-Tevfîk es-Seyyid Şeyh İbrahim Sırrî tarafından XIX. yüzyılda Türkçeye çevrilen Lübâbü’t-Te’vil, Tefsîri'l-Lübâ'ın bir nüshası zannedilerek sehven Süleymaniye Kütüphanesi yazma eser kataloğuna Musa b. Hacı Hüseyin el-İznikî adına kaydedilmiştir. Tercüme-i Tefsîr-i Hâzin incelendiğinde eserin İznik'î'ye değil Şeyh İbrahim'e ait olduğu açıkça görülmektedir. Bu yanlışlık ilk olarak Tefsîri'l-Lübâb üzerinde doktora çalışması bulunan İsmail Taş tarafından tespit edilerek dile getirilmiştir. Bu makalede Tercüme-i Tefsîr-i Hâzin'in kısa bir değerlendirilmesi yapıldıktan sonra eserin asıl müellifine dair yaptığımız tespitlere yer verilerek konu izah edilmeye çalışılacaktır.
Keywords
Tercüme-i Tefsîr-i Hâzin Ebu Lübâbü’t-Te’vil fî Me‘âni’t-Tenzil Hâzin el-Bağdâdî Musa b. Hacı Hüseyin el-İznikî.
References
- ABAY, Muhammed, Osmanlı Döneminde Tefsir Haşiyeleri, Başlangıçtan Günümüze Türkler'in Kur'an Tefsirine Hizmetleri- Tebliğler ve Müzakereler, Tartışmalı İlmi Toplantı 21-22 Ekim 2011, İstanbul 2012, s. 174.
- AYDAR, Hidayet, 17. Asır Osmanlı Tefsir Hareketine Panoramik Bakış, “Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası, Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler XVII. Yüzyıl Sempozyum Tebliğleri, İstanbul 2017, s. 59-206.
- Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifîn, 1951-5, İstanbul, C. I-II.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TS.MA.e, 885-67.
- ESKİ, Zeynep, Hâzin Tefsîri'nin Ebu't-Tevfîk Eş-Şeyh İbrahim Tercümesi (Metin-İnceleme) (1.Cüz) (Fatiha Suresi-Bakara Suresi 1-141), İstanbul Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.
- KARAMAN, Hayrettin, Kur'ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/86, Ankara 1997.
- KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., "Dârü'l-Hilâfeti'l-ʿAliyye Medresesi ve kuruluş arefesinde İstanbul Medreseleri", İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, ed. Salih Tuğ, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1978, C. VII: cüz.1-2 s. 10.
- MEVLÂNÂ, Mesnevî, Haz.: Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu, Akçağ Yay. Ankara 2004.
- Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu (1870-1890), (1987),Dâru'l-Kütüb el-Kavmiye Kısm'ul-Feharis el-Şarkiye, The General Egyption Book Organization, , C.II, s. 262, nr.1000.
- ÖZCAN, Tahsin, Ömer Hulûsi Efendi, Sâmânîzâde, DİA, İstanbul 2007, C.XXXIV, s. 72-73.
- SÂMİ, Şemseddin, Kâmusü'l-Âlam, ed. Mihran, İstanbul 1889, C. I-II-III-IV.
- SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, yay.haz. Nuri Akbayar, Eski yazıdan aktaran: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996, C. III, s. 784.
- TAHİR, Bursalı Mehmed, Osmanlı Müellifleri, haz. Yekta Saraç, Türkiye Bilimler Akademisi, C. I.
- TAŞ, İsmail, “Eskı̇ Anadolu Türkçesı̇ Dönemı̇ Eserlerı̇nden “Tefsı̇rü’l-Lübâb Tercümesı̇” Üzerı̇ne Dı̇l İncelemesı̇ (Gı̇rı̇ş-İnceleme-Metı̇n-Sözlük), İstanbul Üniversitesi SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Dili Bilim Dalı, (Basılmamış doktora tezi), İstanbul, 2016, s. 71,72.
- TAŞ, İsmail, "Tercüme-i Tefsı̇rı̇’l-Lübâb Eserı̇nı̇n (Hâzı̇n Tercümesı̇) Musa Bı̇n Hacı Hüseyı̇n El-İznı̇kı̂ Ve Başka Müellı̇fler Tarafından Telı̇f Edı̇lmesı̇", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt/Sayı: 53 (2015-2), İstanbul 2016, s. 91-110.
- TAŞ, İsmail, Eski Anadolu Türkçesi Dönemi Eserlerinden “Tefsîrü’l-Lübâb Tercümesi” ve Dil Özellikleri, Karabük Türkoloji Dergisi, Cilt/Sayı: I (2019-1), Karabük 2019, s., 103-150.
- VASSÂF Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, (Yay. Haz. Prof. Dr. Mehmet Akkuş-Prof. Dr. Ali Yılmaz), Kitabevi, İstanbul 2006, C. I-V.
Abstract
References
- ABAY, Muhammed, Osmanlı Döneminde Tefsir Haşiyeleri, Başlangıçtan Günümüze Türkler'in Kur'an Tefsirine Hizmetleri- Tebliğler ve Müzakereler, Tartışmalı İlmi Toplantı 21-22 Ekim 2011, İstanbul 2012, s. 174.
- AYDAR, Hidayet, 17. Asır Osmanlı Tefsir Hareketine Panoramik Bakış, “Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası, Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler XVII. Yüzyıl Sempozyum Tebliğleri, İstanbul 2017, s. 59-206.
- Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifîn, 1951-5, İstanbul, C. I-II.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi, TS.MA.e, 885-67.
- ESKİ, Zeynep, Hâzin Tefsîri'nin Ebu't-Tevfîk Eş-Şeyh İbrahim Tercümesi (Metin-İnceleme) (1.Cüz) (Fatiha Suresi-Bakara Suresi 1-141), İstanbul Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.
- KARAMAN, Hayrettin, Kur'ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/86, Ankara 1997.
- KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., "Dârü'l-Hilâfeti'l-ʿAliyye Medresesi ve kuruluş arefesinde İstanbul Medreseleri", İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, ed. Salih Tuğ, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1978, C. VII: cüz.1-2 s. 10.
- MEVLÂNÂ, Mesnevî, Haz.: Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu, Akçağ Yay. Ankara 2004.
- Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu (1870-1890), (1987),Dâru'l-Kütüb el-Kavmiye Kısm'ul-Feharis el-Şarkiye, The General Egyption Book Organization, , C.II, s. 262, nr.1000.
- ÖZCAN, Tahsin, Ömer Hulûsi Efendi, Sâmânîzâde, DİA, İstanbul 2007, C.XXXIV, s. 72-73.
- SÂMİ, Şemseddin, Kâmusü'l-Âlam, ed. Mihran, İstanbul 1889, C. I-II-III-IV.
- SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, yay.haz. Nuri Akbayar, Eski yazıdan aktaran: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996, C. III, s. 784.
- TAHİR, Bursalı Mehmed, Osmanlı Müellifleri, haz. Yekta Saraç, Türkiye Bilimler Akademisi, C. I.
- TAŞ, İsmail, “Eskı̇ Anadolu Türkçesı̇ Dönemı̇ Eserlerı̇nden “Tefsı̇rü’l-Lübâb Tercümesı̇” Üzerı̇ne Dı̇l İncelemesı̇ (Gı̇rı̇ş-İnceleme-Metı̇n-Sözlük), İstanbul Üniversitesi SBE., Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Dili Bilim Dalı, (Basılmamış doktora tezi), İstanbul, 2016, s. 71,72.
- TAŞ, İsmail, "Tercüme-i Tefsı̇rı̇’l-Lübâb Eserı̇nı̇n (Hâzı̇n Tercümesı̇) Musa Bı̇n Hacı Hüseyı̇n El-İznı̇kı̂ Ve Başka Müellı̇fler Tarafından Telı̇f Edı̇lmesı̇", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt/Sayı: 53 (2015-2), İstanbul 2016, s. 91-110.
- TAŞ, İsmail, Eski Anadolu Türkçesi Dönemi Eserlerinden “Tefsîrü’l-Lübâb Tercümesi” ve Dil Özellikleri, Karabük Türkoloji Dergisi, Cilt/Sayı: I (2019-1), Karabük 2019, s., 103-150.
- VASSÂF Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, (Yay. Haz. Prof. Dr. Mehmet Akkuş-Prof. Dr. Ali Yılmaz), Kitabevi, İstanbul 2006, C. I-V.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Language Studies, Literary Studies, Creative Arts and Writing |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2021 |
| Published in Issue | Year 2021 |