İSLÂM COĞRAFYACILARINDA ÜÇ KUTSAL KENT ROMA, İSTANBUL VE KUDÜS

Year 2021, , 21 - 72, 31.12.2021

Murat Ağarı

https://doi.org/10.7596/abbad.31122021.002

Abstract

Bilindiği üzere Müslüman coğrafyacılar tarafından kaleme alınan Kitâbü’l-Buldân, el-Mesâlik vel-Memâlik, Mesâlikü’l-Memâlik ve Suretü’l-Ard tarzı eserler içerdikleri bilgiler açısından çok geniş bir alana hizmet etmektedirler. Başta tarih olmak üzere, coğrafya, sosyoloji, arkeoloji, halk bilimi gibi alanlarda çalışan akademisyenlerin kullanabilecekleri bilgiler içermektedirler. Yazarların bizzat görerek elde ettikleri bilgilerden oluşmaları sebebiyle, tarihi açıdan kıymetli bilgiler içermektedirler. Bu bilgiler sayesinde tarihsel, sosyolojik ve coğrafî değerlendirmeler yapmak mümkün olmaktadır.
Müslüman coğrafyacılar, pek çok kent hakkında olduğu gibi, başta Kudüs olmak üzere, Roma ve İstanbul hakkında da önemli bilgiler vermektedirler. Her ne kadar başta Bağdat olmak üzere pek çok tarihî şehir hakkında müstakil eserler yazılmış ise de Müslüman coğrafyacıların Ortaçağ şehirleri hakkında verdikleri bilgiler hayli yekün tutmaktadır. Bu bağlamda başta İbn Hurdazbih ve Ya’kûbî gibi erken dönem İslâm coğrafyacıları olmak üzere, çalışmamızda İbnü’l-Fakîh, Mühellebî, İbn Rüsteh, İbn Havkal, İstahrî, Kazvinî, Makdisî ve Ebü’l-Fidâ’nın eserlerinde bulunan bilgileri derledik.

Keywords

Müslüman Coğrafyacılar, Roma, İstanbul, Kudüs, İbn Hurdazbih, Ya’kûbî

References

• Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib, çev: A. Duman-M. Ağarı, İstanbul, Ayışığı Kitapları, 2020
• İbn Havkal, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, çev: R. Şeşen, İstanbul, Yeditepe yay. 2. Bsk. 2017
• İbn Hurdazbih, Ülkeler ve Yollar Kitabı, çev: M. Ağarı, 2. Bsk., İst. 2019
• İbn Rüsteh, el-A’lâku’n-Nefîse-Dünya Coğrafyası-, çev: A. F. Eker, Ankara, Ankara Okulu Yay., 2017
• İbnü’l-Fakîh, Kitâbü’l-Buldân, tah.: Yusuf Hadi, Beyrut, 1996
• İstahri, Ülkelerin Yolları-Değerlendirme-Metin-, çev: M. Ağarı, İstanbul, Ayışığı Kitapları, 2020
• İzgi, Cevat, “Herevî, Ali b. Ebû Bekir”, DİA, C: 17, s. 221
• Kallek, Cengiz, “Feddân”, DİA, C: 12, s. 293
• Kallek, Cengiz, “Kantar”, DİA, C: 24, s. 317
• Kallek, Cengiz, “Kıst”, DİA, C: 25, s. 502
• Kandemir, M. Yaşar, “Ka’b el-Ahbâr”, DİA, C: 24, s. 1
• Kazvînî, Zekeriya b. Muhammed, Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd, tah.: F. Sezgin, Göttingen, 1848
• Kurt, Ali Osman, “Tâlût”, DİA, C: 39, s. 552
• Kurt, Hasan, “Mesleme b. Abdülmelik”, DİA, C: 29, s. 318
• Kut, Günay, “Acâibü’l-Mahlûkât”, DİA, C: 1, s. 316
• Küçük, Abdurrahman, “Beytülahm”, DİA, C: 6, s. 86 vd.
• el-Mukaddesî, Muhammed b. Ahmed “İslam Coğrafyası (Ahsenü’t-Tekâsim), çev: D. A. Batur, İstanbul, Selenge yay. 2015
• Naskali, Esko, “Şâpûr”, DİA, C: 38, s. 346
• Mühellebî, Kitâbü’l-Azîzî-el-Mesâlik ve’l-Memâlik, tah: T. Halef, Dımaşk 2006
• Önkal, Ahmet, “Cübeyr b. Mu’tim”, DİA, C: 8, s. 104
• Öz, Mustafa, “Meşhed”, DİA, C: 29, s. 362
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C:2, s. 161
• Uzun, Mustafa İsmet, “Hilye”, DİA, C: 18, s. 44
• Ya’kûbî, Ülkeler Kitabı, çev: M. Ağarı, İst., 2021
• Yıldız, Hakkı Dursun, “Avâsım”; DİA, C: 4, s. 112