XIX. Yüzyıl Sonlarında Safranbolu’nun Köyleri

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 102 - 112, 31.07.2025

Selma Turhan Sarıköse , Barış Sarıköse

An Erratum to this article was published on October 29, 2025. https://dergipark.org.tr/en/pub/abbad/issue/94093/1756240

Abstract

Safranbolu’nun Türkiye Selçukluları Dönemi’nde Türk hâkimiyetine girmesinden sonra Kastamonu ve Safranbolu çevresine birçok Türk boyu yerleşmiştir. Bu bölgeye gelen Türk boyları Bizans döneminde harabe haline gelen yerleşim yerlerine yerleştikleri gibi yeni birçok köy de kurmuşlardır. Yeni kurulan bu köylere Türk boyları kendi boy adlarını vermiştir. Oğuz boylarından Kayı, Afşar, İğdir, Bayındır ve Alayuntlu gibi köy isimlerine bölgede rastlanması bu durumu ispatlamaktadır.
Safranbolu çevresi Türkiye Selçuklularının Kösedağ Savaşı’ndan sonra zayıflamasından sonra önce Çobanoğulları ve Candaroğulları beyliğinin idaresine girmiş, Fatih Sultan Mehmet Kastamonu ve çevresini kesin olarak Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetine almıştır. Beylikler döneminden itibaren bölgede birçok yeni Türk köyü kurulmuştur. Osmanlı Dönemi’nde Safranbolu çevresi genel olarak idari yönden Kastamonu sınırları içinde yer almış, bu idari yapısını XX. yüzyıl başlarına kadar korumuştur.
Bu araştırmada Safranbolu çevresinde Osmanlı döneminde kurulan köylerin isimleri tespit edilmiş, Celali isyanları sonrasında dağılan köyler Osmanlı arşiv belgelerine göre tespit edilmiştir. Safranbolu’da XVI. yüzyılda kurulan birçok köyün günümüzde varlıklarını devam ettirdikleri, bazı köylerin isimlerinde ve idari yönden bağlı oldukları kaza ve nahiye idarelerinde meydana gelen değişimler hakkında değerlendirmeler yapılmıştır.

Keywords

Safranbolu , Osmanlı , XIX. Yüzyıl

Safranbolu’s Villages at the end of 19th Century

An Erratum to this article was published on October 29, 2025. https://dergipark.org.tr/en/pub/abbad/issue/94093/1756240

Abstract

After Safranbolu came under Turkish rule during the Seljuk period of Turkey, many Turkish tribes settled around Kastamonu and Safranbolu. The Turkish tribes who came to this region settled in the settlements that had become ruins during the Byzantine period and established many new villages. Turkish tribes gave their own tribal names to these newly established villages. The fact that village names such as Kayı, Afşar, İğdir, Bayındır and Alayuntlu from Oghuz tribes are found in the region proves this situation.
After the weakening of the Seljuks of Turkey after the Kösedağ War, Safranbolu surroundings first came under the rule of Çobanoğulları and Candaroğulları principalities, and Fatih Sultan Mehmet took Kastamonu and its surroundings under the rule of the Ottoman Empire. Since the period of the principalities, many new Turkish villages have been established in the region. During the Ottoman Period, Safranbolu surroundings were generally administratively located within the borders of Kastamonu. It maintained this administrative structure until the beginning of the XXth century.
In this research, the names of the villages established around Safranbolu during the Ottoman period were determined, and the villages that were dispersed after the Celali rebellions were identified according to Ottoman archival documents. Many villages established in Safranbolu in the 16th century continue to exist today, and evaluations have been made about the changes in the names of some villages and the district and nahiye administrations to which they are administratively connected.

Keywords

Safranbolu , Ottoman , XIX.Yüzyıl

References

• Başar, F. (1997). Osmanlı eyâlet tevcihâtı (1717–1730). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). (1994). 438 numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu defteri (937/1530), Bolu, Kastamonu, Kengırı ve Koca-ili livâları. Ankara: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Bilirli, T. (2019). Tanzimat dönemi imar meclisleri (1845–1846). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çadırcı, M. (1970). Türkiye’de muhtarlık teşkilâtının kurulması üzerine bir inceleme. Belleten, 34(135), 409–420.
• Emecen, F. M. (2003). Taraklıborlu’dan Safranbolu’ya bir müze şehrin doğuşu ve yükselişi. I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu (4–6 Mayıs 1999), 15–22. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Emecen, F. (2008). Safranbolu. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35, 481–483. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gümüşoğlu, M. Z. (2006). Safranbolu kazasının sosyo-ekonomik yapısı (1840–1841) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kara, T. (2003). Yörükler. I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu (4–6 Mayıs 1999), 153–158. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karacakaya, R., Yücedağ, İ., & Yılmaz, N. (2013). Arşiv belgelerinde Karabük. Karabük: Karabük Valiliği Yayınları, Seçil Ofset.
• Okumuş, G. (2021). XIX. yüzyılın ilk yarısında Safranbolu’nun sosyo-ekonomik yapısı (Doktora tezi). Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Sarıköse, B. (2020). Köyden şehre: Karabük’ün kuruluşu ve şehirleşme süreci. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, (5), 57–83.
• Sarıköse, S. T. (2017). Sultan II. Mahmud döneminde Safranbolu’da muhtarlık teşkilatının kurulması. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, (3), 333–357.
• Şahin, İ. (2001). Kastamonu. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24, 585–588. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şahin, İ. (2003). Anadolu’da Türk yerleşmesi sürecinde Safranbolu. I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu (4–6 Mayıs 1999), 7–14. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sümer, F. (1999). Oğuzlar (Türkmenler): Tarihleri–Boy teşkilatı–Destanları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Taş, K. Z. (1996). 16. yüzyılda Safranbolu idari yapısı ve vakıfları. Tarih Araştırmaları Dergisi, (29), 199–206.
• Tunçözgür, Ü. (2012). Dünden bugüne Safranbolu. Safranbolu: Safranbolu Belediyesi Yayınları.
• Turan, O. (1998). Selçuklular zamanında Türkiye siyasî tarih: Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye (1071–1328). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1972). Osmanlı tarihi (Cilt I). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yazıcıoğlu, H. (1982). Safranbolu. Karabük: Özer Matbaası.
• Yücel, Y. (1993). Candaroğulları. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 7, 146–149. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Cumhurbaşkanlığı Arşiv Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, BEO, 3714/278517; 3954/296503.
• BOA, İ.DH., 1490/32.
• BOA, ML.EEM., 790/28.
• BOA, ŞD., 27/45; 1686/9.
• Safranbolu Şer’iyye Sicili (SŞS), no. 2118.
• Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS), 1314.