Fonksiyonel bir gıda olan propolisin beslenme ve sağlık üzerine etkileri

Year 2025, Volume: 20 Issue: 72, 125 - 140, 12.12.2025

Dilara Eren , Halit Tanju Besler

Abstract

Günümüzde fonksiyonel besinlere olan ilginin artmasıyla sağlık üzerine yararlı etkiler sağlayan propolis, bal arıları tarafından üretilen reçinemsi bir yapıdır. Bu yapı kovanı dış faktörlere karşı korumaktadır. Propolisin; Alecrim, Akdeniz, Huş Ağacı, Pasifik, Kırmızı, Kavak, Clusia. huş ve kavak ağaçlarının yapılarından oluşan çeşitleri bulunmaktadır. Propolisin yapımında Brezilya ilk sıradadır. Propolis beslenmede doğal koruyucu yapı olarak yer alarak besinlerin raf ömrünü uzatma, mikroorganizmaların çoğalmasını önlemede yer almaktadır. Propolisin içeriğinde; reçineler, organik maddeler, polenler, balzamlar, yağ asitleri gibi maddeler yer almaktadır. İçeriğinde en çok reçineler bulunmaktadır. Propolisin içeriğine bağlı olarak inorganik bileşikler, kumarinler, steroidler, kinonlar ve polifenoller bulunmaktadır. Polifenoller, propolisin tadı, kokusu, renginin belirtilmesinde öne çıkmaktadır. Propolis magnezyum, kalsiyum, bakır, demir minaralleri C, A, E, B1 vitaminleri, amino asitler, yağ asitleri açısından zengin bir besindir. Bireyler için güvenli doz miktarı 70mg/gün’dür. Güvenli aralıklarda propolis tüketiminin toksik etki yaratmayacağı belirtilmiştir. Hamileler ve emziren anneler için güvenilir dozu tam olarak açıklanmamıştır. Propolisin yapısında en çok polifenol grubu olan flavonoidler bulunmaktadır. Bu yapılar propolisin antiinflamatuvar, antifungal, antibakteriyel, antiviral, antimikrobiyel, antiparaziter vb. biyolojik aktivite göstermelerini sağlamaktadır. Propolisin biyolojik aktivitelerinin insan sağlığı üzerinde antikanser, antidiyabetojenik etkileri vardır. Ayrıca nörolojik hastalıklar üzerine, sindirim sistemi hastalıkları, yara iyileşmesinde, dolaşım sistemi hastalıkları, bağışıklık sistemi vb. birçok sağlık sorunları üzerine etkilerinden bahsedilmektedir.

Keywords

Propolis, , Bileşim, , Beslenme, , Sağlık

Effects of propolis, a functional food, on nutrition and health

Abstract

Propolis, which provides beneficial effects on health with the increasing interest in functional foods today, is a resinous structure produced by honey bees. This structure protects the hive against external factors. Propolis; Alecrim, Mediterranean, Birch, Pacific, Red, Poplar, Clusia. There are varieties consisting of the structures of birch and poplar trees. Brazil ranks first in the production of propolis. Propolis takes place as a natural protective structure in nutrition, extending the shelf life of foods and preventing the growth of microorganisms. Propolis contains substances such as resins, organic substances, pollen, balsams, fatty acids. It contains mostly resins. Depending on the content of propolis, there are inorganic compounds, coumarins, steroids, quinones and polyphenols. Polyphenols stand out in the taste, smell and color of propolis. Propolis is rich in magnesium, calcium, copper, iron minerals, vitamins C, A, E, B1, amino acids, fatty acids. The safe dose for individuals is 70mg/day. It has been stated that propolis consumption within safe ranges will not cause toxic effects. The safe dose for pregnant women and nursing mothers has not been fully explained. Propolis contains flavonoids, the most polyphenol group in its structure. These structures enable propolis to show biological activities such as anti-inflammatory, antifungal, antibacterial, antiviral, antimicrobial, antiparasitic, etc. Biological activities of propolis have anticancer, antidiabetogenic effects on human health. In addition, its effects on neurological diseases, digestive system diseases, wound healing, circulatory system diseases, immune system, etc. are mentioned on many health problems.

Keywords

Propolis, , Composition, , Nutrition, , Health

References

• Abdelrazeg, S., Hussin, H., Salih, M., & Shaharuddin, B. (2020). Propolis composition and applications in medicine and health. Int. Med. J, 25, 1505-1542.
• Acun, S., & Gül, H. (2020). Fonksiyonel bir ürün olan propolisin sağlık üzerine etkisi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 20(2), 189-208.
• Anjum, S. I., Ullah, A., Khan, K. A., Attaullah, M., Khan, H., Ali, H., Bashir, M. A., Tahir, M., Ansari, M. J., Ghramh, H. A., Adgaba, N., & Dash, C. K. (2019). Composition and functional properties of propolis (bee glue): A review. Saudi Journal of Biological Sciences, 26(7), 1695- 1703
• Araba, S., & Özparlak, H. (2022). Propolis. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 48(1), 1-9.
• Bankova, V., Dyulgerov, A., Popov, S., Evstatieva, L., Kuleva, L., Pureb, O., Zamjansan, Z. (1992). Propolis produced in Bulgaria and Mongolia: phenolic compounds and plant origin. Apidologie, 23(1), 79-85.
• Bayram, R., Benek, B. S., Gümüştekin, K., Yavuz, M. Z., Benek, Ü., & Kaya, E. (2015). Propolis tıbbi tedaviye destek olabilir mi? European Journal of Health Sciences, 1(3), 92-95.
• Baysa, M. (2018). Propolisin antipiretik etkisinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Boyracı, G. M., Değirmenci, A., Yıldız, O., & Çelebi, Z. B. (2023). Propolis ve arı sütü içeren cilt kremi: antioksidan, anti-hyalüronidaz ve antimikrobiyel aktivitelerin değerlendirmesi. Uludağ Arıcılık Dergisi, 23(2), 224-238.
• Cao, X. P., Chen, Y. F., Zhang, J. L., You, M. M., Wang, K., & Hu, F. L. (2017). Mechanisms underlying the wound healing potential of propolis based on its in vitro antioxidant activity. Phytomedicine, 34, 76-84.
• Cornara, L., Biagi, M., Xiao, J., & Burlando, B. (2017). Therapeutic properties of bioactive compounds from different honeybee products. Frontiers in Pharmacology, 8, 261216.
• Correa, L., de Carvalho Meirelles, G., Balestrin, L., de Souza, PO., Moreira, JCF., Schuh, RS., & Teixeira, HF. (2020). In vitro protective effect of topical nanoemulgels containing Brazilian red propolis benzophenones against UV-induced skin damage. Photochem Photobiol Sci, 19(10), 1460- 1469.
• Coşkun, P., & Hakan, İ., (2020). Propolisin kimyasal içeriği ile antibakteriyel, antiviral ve antioksidan aktivitesi. ISPEC Journal of Agricultural Sciences, 4(4), 1053-1070.
• Cui, J., Duan, X., Ke, L., Pan, X., Liu, J., Song, X., Ma, W, Zhang W, Liu Y, & Fan Y (2021). Extraction, purification, structural character and biological properties of propolis flavonoids: a review. Fitoterapia, 105106.
• Demir, C. (2022). Propolis ve polen içeriği etken bileşiklerin crohn hastalığı üzerinde etkilerinin araştırılması (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• El-Guendouz, S., Lyoussi, B., & Miguel, M. G. (2019). Insight on propolis from mediterranean countries: Chemical composition, biological activities and application fields. Chemistry and Biodiversity, 16, Article e1900094.
• Forma, E., & Bryś, M. (2021). Anticancer activity of propolis and its compounds. Nutrients, 13(8), 2594.
• Gençtürk, F. (2020). Diyabetik ratlarda oluşturulan maddi kayıplı yaralarda propolisin iyileştirici etkisinin araştırılması (Doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Gümüş, D., & Kızıl, M. (2022). Propolisin besinlerde kullanımı ve koruyucu özellikleri. Food and Health, 8(1), 68-77.
• Hirata, Y., Motoyama, M., Kimura, S., Takashima, M., Ikawa, T., OhHashi, K., & Kamatari, Y.O. (2021). Artepillin C, a major component of Brazilian green propolis, inhibits endoplasmic reticulum stress and protein aggregation. European Journal Of Pharmacology, 912, 174572.
• Hossain, R., Quispe, C., Khan, R. A., Saikat, A. S. M., Ray, P., Ongalbek, D., ... & Cho, W. C. (2022). Propolis: An update on its chemistry and pharmacological applications. Chinese Medicine, 17(1), 100.
• Irigoiti, Y., Navarro, A., Yamul, D., Libonatti, C., Tabera, A., & Basualdo, M. (2021). The use of propolis as a functional food ingredient: A review. Trends in Food Science & Technology, 115, 297-306.
• Kim, C.H., Kim, M.Y., Lee, S.W., & Jang, K.S. (2019). UPLC/ FT-ICR MS-based high-resolution platform for determining the geographical origins of raw propolis samples. Journal of Analytical Science and Technology, 10, 1-12.
• Kudret, M., & Kılınç, F. N. (2020). Diyet polikliniğine başvuran bireylerin fonksiyonel besinler ve popüler diyetler hakkındaki bilgi düzeyleri ile besin etiketi okuma alışkanlıklarının belirlenmesi. Uluslararası Beslenme, Obezite ve Toplum Sağlığı Kongresi, 246-255.
• Kuo, YH., Chiang, HL., Wu, PY., Chu, Y., Chang, QX., Wen, KC., & Chiang, HM. (2020). Protection against Ultraviolet A-Induced Skin Apoptosis and Carcinogenesis through the Oxidative Stress Reduction Effects of N-(4-bromophenethyl) Caffeamide, A Propolis Derivative. Antioxidants, 9(4), 335.
• Küşümler, A. S., & Çelebi, A. (2021). Propolis ve sağlık üzerine etkileri. Akademik Gıda, 19(1), 89-97.
• Mehmetoğlu, S., Tarakçı, Z., Demirkol, M., Çakıcı, N., & Güney, F. (2017). Gıda katkı maddesi olarak propolis. Arıcılık Araştırma Dergisi, 9(1), 32-39.
• Pilario, K. E., Tielemans, A., & Mojica, E. R. E. (2022). Geographical discrimination of propolis using dynamic time warping kernel principal components analysis. Expert Systems with Applications, 187, 115938.
• Przybyłek, I., & Karpiński, T. M. (2019). Antibacterial properties of propolis. Molecules, 24(11), 2047.
• Resmi Gazete (2024). Türk Gıda Kodeksi Arı Ürünleri Tebliği, Ankara. Erişim: https://www.mevzuat.gov.tr/ mevzuat?MevzuatNo=40768&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5
• Rivera-Yañez, N., Rivera-YañeÜniversitesi Fenina, G., Mendez- Catala, C. F., Reyes-Reali, J., Mendoza-Ramos, M. I., ... & Nieto- Yanez, O. (2021). Effects of propolis on infectious diseases of medical relevance. Biology, 10(5), 428.
• Salleh, S. N. A. S., Hanapiah, N. A. M., Johari, W. L. W., Ahmad, H., & Osman, N. H. (2021). Analysis of bioactive compounds and chemical composition of Malaysian stingless bee propolis water extracts. Saudi Journal of Biological Sciences, 28(12), 6705-6710.
• Sarıkahya, N.B., Gören, A.C., Okkalı, G.S., Çöven, F.O., Orman, B., Kırcı, D., Yücel, B., Kışla, D., Demirci, B., & Altun, M. (2021). Chemical composition and biological activities of propolis samples from different geographical regions of Turkey. Phytochemistry Letters, 44, 129-136
• Song M, Wang K, Lu H, Yan S, Wu L, & Xue X (2021). Composition and distribution of α-dicarbonyl compounds in propolis from different plant origins and extraction processing. Journal of Food Composition and Analysis, 104, 104141.
• Takwa, S., Caleja, C., Barreira, J.C., Soković, M., Achour, L., Barros, L., Ferreira, I.C. (2018). Arbutus unedo L. and Ocimum basilicum L. as sources of natural preservatives for food industry: A case study using loaf bread. LWT, 88, 47-55.
• Uğur, İ., Eyigör, A., & Temelli, S. (2021). Bazı hastalıkların tedavisinin desteklenmesinde propolis kullanımının önemi. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 12(2), 118-140.
• Ünal, M., Öztürk, O., Selçuk, M.Y., & Oruç, M.A. (2020). Propolisliteratür ne diyor? Bozok Tıp Dergisi, 10(2), 215-223.
• Viera, V.B., Piovesan, N., Moro, K.I.B., Rodrigues, A.S., Scapin, G., Rosa, C.S.d., Kubota, E.H. (2016). Preparation and microbiological analysis of Tuscan sausage with added propolis extract. Food Science and Technology, 36, 37-41.
• Yıldız, B.M. & Ünal, F. (2022). Propolisin kimyasal bileşimi ve biyolojik etkileri. Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, 3(1), 14-32.
• Zullkiflee, N., Taha, H., & Usman, A. (2022). Propolis: Its role and efficacy in human health and diseases. Molecules, 27(18), 6120.