Yapay Zekâ ve Hukukuna Genel Bir Bakış

Year 2021, Issue: 66, 117 - 192, 18.05.2021

Gökhan Erdoğan

Abstract

Özet: Bu çalışma, yapay zekânın ne olduğu, kullanım alanları, hukuk dünyası ile etkileşiminden doğabilecek etkiler, yapay zekâ taşıyan nesnelere hukukun bakış açısı ve bunların hukuk tarafından nasıl algılanması gerektiği ve bu alanda uluslararası teşkilatların yürüttüğü temel sayılabilecek çalışmalar hakkındaki bilgileri genel hatlarıyla hukuk alanında çalışanlara sunmak ve bu kavram konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla yapılmıştır. İnsanlık için yapay zekâ, olumlu yanları itibariyle yazının bulunmasıyla kıyaslanamayacak derecede ileri bir adımdır. İnsanlık yaşamı boyunca elde edilen verilerin artık yönetilemez olduğu bir bilgi çağını yaşamaktayız. Bu bilginin dayandığı hemen her verinin yerli yerince kullanımını hedefleyen yapay zekâ, insanın bilişsel faaliyet ve becerilerinin nesnelere çeşitli seviyelerde yaptırılabilmesinin genel adıdır. Günümüzde gelinen aşama itibariyle geçmişle kıyas kabul edilemeyecek seviyede birçok alanda yapay zekâ ile işlerin yürütülebildiğine ilişkin haberler duymaktayız. Bu konudaki ilerlemeler çok hızlı gerçekleşmektedir. Diğer alanlardan farklı olarak hukuk, yapay zekânın hem kullanılabileceği hem de bu kavramın çevresiyle olan çok yönlü etkileşiminden kaynaklı olarak farklı düzenleyici mekanizmaları kullanmak suretiyle yapay zekâya yön verebileceği için yapay zekâdan hem etkilenen hem de yapay zekâyı etkileyen durumundadır. Şimdilik belli seviyede becerileri olsa da yapay zekâ taşıyan nesnelerin hayatın her sahasında ve çok fazla yer tutmaya başlaması karşısında bunların çevresiyle olan etkileşimlerinden kaynaklanan olaylardan kim sorumlu tutulacak ve eğer sorumluluk varsa bu kavram altında üretilenlere hukuk hangi statüyle bakmalıdır, şeklindeki sorulara hukuk tarafından cevaplar bulunmalıdır. Yapay zekânın önem ve potansiyelinin farkına varan birçok ülke bu alanda bir yandan teknik gelişmelere hız verirken, hukuki ve teknik boyutları olan araştırma merkezleri kurarak bu alanda uzmanlar yetiştirmekte ve kendi halklarını da eğitmek suretiyle yapay zekâya hazırlamaktadır. Diğer yandan yapay zekânın insanlığı toptan etkileme gücünü gören bazı uluslararası kuruluşlar da bu alanda düzenleyici işlemler yapabilme imkanlarını araştırmaktadır.

Keywords

Yapay zekâ, veri, algoritma, hukuki statü, hukuki sorumluluk, robot, uluslararası örgütler

References

• Adalı, Eşref, “Doğal Dil İşleme Natural Language Processing” (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/207209).
• Akkurt, Sinan Sami, “Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl 7, Sayı 13, Haziran 2019, ss. 39-59.
• Aksar, Yusuf, Teoride ve uygulamada Uluslararası Hukuk, C. l, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2013, 2. Baskı.
• Arf, Cahit, “Makine Düşünebilir Mi ve Nasıl Düşünebilir?”, Halk Konferansları I, Atatürk Üniversitesi Üniversite Çalışmalarını Muhite Yayma ve Halk Egitimi Yayınları Konferanslar Serisi l, Erzurum, 1959, ss. 91-108.
• Arslan, Serdar, “Disiplinlerarası Çalışmanın Gerekliliği”, Yapay Zekâ Çağında Hukuk, İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 2019, ss. 28-30, (https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/Yapay_Zekâ_Caginda_Hukuk2019.pdf).
• Aşıkoğlu, Şehriban İpek, Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması ve Büyük Veri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018.
• Atalay, Muhammet/ Çelik, Enes, Büyük Veri Analizinde Yapay Zekâ Ve Makine Öğrenmesi Uygulamaları Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt.9 Sayı.22 2017 - Aralık ss.155-172. Bayamlıoğlu, Emre, “Intelligent Agents and Their Legal Status”, ABR|ankarabarreview, C. 1, S. 1, 2008, ss. 46-54.
• Beduschi, Ana, “Human Rights and the Governance of Artificial Intelligence”, 2020, ss.1-6, (https://www.geneva-academy.ch/research/ publications/detail/513-human-rights-and-the-governance-of-artificial-intelligence).
• Brożek, Bartosz, “Identifying the Legal Person: The Troublesome Person”, Kurki, Visa A.J./ Pietrzykowski, Tomasz(ed.), Legal Personhood: Animals, Arti cial Intelligence and the Unborn, Law and Philosophy Library, C. 119, 2017, ss. 3-14.
• Chen, Stephen, (https://www.scmp.com/news/china/science/article/3003903/no-escape-chinese-vip-jail-puts-ai-monitors-every-cell-make).
• Çetin, Selin, “Türk Hukukunda Yapay Zekânın Düzenlenmesi”, Yapay Zekâ Çağında Hukuk, İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 2019, ss.104-106, (https:// www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/Yapay_Zekâ_Caginda_Hukuk2019.pdf).
• Çetin, Selin, “Yapay Zekâ ve Hukuk ile ilgili Güncel Tartışmalar”, Yapay Zekâ Çağında Hukuk, İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 2019, ss. 52-57, (https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/Yapay_Zekâ_Caginda_Hukuk2019.pdf).
• Dressel, Julia/ Farid, Hany, “The accuracy, fairness, and limits of predicting recidivism”, Science Advances, 2018, Vol. 4, no. 1, (https://advances. sciencemag. org/ content/4/1/eaao5580).
• Dilipak, Abdurrahman, “Deep Learning”, (https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/ abdurrahman- dilipak/deep-learning-27773.html).
• Dolaş, Mehmet, “Hukukta Yapay Zekâ Kullanımı Yaygınlaşıyor”, (http://www. lawtudent.com/teknoloji/hukukta-yapay-zekâ-kullanimi-yayginlasiyor/).
• Dressel, Julia/ Farid, Hany, “The accuracy, fairness, and limits of predicting recidivism”, Science Advances, 2018, C. 4, S. 1, ss.1-5, (https://advances. sciencemag. org/content/4/1/eaao5580).
• Dülger, Murat Volkan, “Yapay Zekâlı Varlıkların Hukuk Dünyasına Yansıması: Bu Varlıkların Hukuki Statüleri Nasıl Belirlenmeli?”, (https://www.hukukihaber.net/yapay-zekâli-varliklarin-hukuk-dunyasina-yansimasi-bu-varliklarin-hukuki-statuleri-nasil-belirlen meli-makale,5758.html).
• Erdoğan, Melih, “Sıfırıncı Yasa”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, C.19, S. 3, 2017, ss. 746-759, (https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbdd/issue/31332, Çevrimiçi, e.t. 23.01.2021).
• Ersoy, Çağlar, Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk, On İki Levha, İstanbul, 2017.
• Esenal, Ersin, “Yapay Zekâ ve Hukuk”, Adalet İstanbul Dergisi, S. 12, Aralık 2018, ss. 88-93.
• Fındık, H.Kerem, “Dünyada yapay zekâda neler oluyor?”, (https://digitalage.com.tr/dunyada- yapay-zekâda-neler-oluyor/).
• Goltz, Nachshon (Sean)/ Cameron-Huff, Addison/ Dondoli, Giulia, “Rethinking Global Regulation World’s Law Meets Artificial Intelligence”, ss.1-13, (https://www.researchgate.net/publication/ 329033663_Rethinking_ Global _ Regulation_ World's_Law_Meets_Artificial_Intelligence).
• Gürzumar, Derya Durlu, “Hukuk Fakültelerinin Dönüşümü”, Yapay Zekâ Çağında Hukuk, İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 2019, ss.22-27, (https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/Yapay_Zekâ_Caginda_Hukuk2019.pdf).
• Gyuranecz, Franciska Zsófia/ Krausz, Bernadett/ Papp, Dorottya, The AI is now in session-The impact of digitalization on courts, Kovács, Bálint(ed.), EJTN THEMIS SEMI-FINAL D – Judicial Ethics and Professional Conduct, Team Hungary, 2019, (http://www.ejtn.eu/PageFiles/17916/TEAM%20 HUNGARY%20TH% 202019%20D.pdf).
• Heikkinen, Tiia-Helina, How Does the Use of Artificial Intelligence Affect the Concept of Fair Trial?, Faculty Of Law Lund University, Master Thesis-International Human Rights Law, Lund, 2019, (https://lup.lub. lu.se/ student-papers/search/publication/8980709).
• Johnston, Chris, Artificial intelligence 'judge' developed by UCL computer scientists, (https://www.the guardian.com/technology/2016/oct/24/artificial-intelligence-judge-university -college-london-computer-scientists).
• Kamener, Larry,“Courting change: the verdict on AI and the courts”, (https://www. centre for public impact.org /courting-change-verdict-ai-courts/).
• Kelly, Kevin, “The Myth of a Superhuman AI”, 2017, (https://www.wired. com/ 2017/04/the-myth-of-a-superhuman-ai/).
• Kılıçarslan, Seda Kara, “Yapay Zekânın Hukuki Statüsü Ve Hukuki Kişiliği Üzerine Tartışmalar”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S. 2, 2019, ss. 363-389. (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/775111).
• Kızrak, M. Ayyüce, “Hukuk ve Teknoloji İlişkisi”, Yapay Zekâ Çağında Hukuk, İstanbul, Ankara ve İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 2019, ss. 18-21, (https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/Yapay_Zekâ_Caginda_Hukuk2019.pdf).
• Krausova, Alzbeta, “Intersections between Law and Artificial Intelligence”, International Journal of Computer, C. 27, S. 1, 2017, ss. 55-68, (https://www.researchgate.net/publication/320057692_Intersections_ between_Law_ and_ Artificial_Intelligence).
• Kravets, David, “Jan. 25, 1979: Robot Kills Human”, (https://www.wired. com/ 2010/01/0125robot-kills-worker).
• Liao, Shannon , “ ‘World’s first robot lawyer’ now available in all 50 states”, (https:// www.theverge.com/ 2017/7/12/15960080/chatbot-ai-legal-donotpay-us-uk).
• Lindroos-Hovinheimo, Susanna, “Private Selves – An Analysis of Legal Individualism”, Kurki, Visa A.J./ Pietrzykowski, Tomasz(ed.), Legal Personhood: Animals, Artificial Intelligence and the Unborn, Law and Philosophy Library, C. 119, 2017, ss. 29-46.
• Lynch, Shana, “Andrew Ng: Why AI Is the New Electricity”, (https://www.gsb.stanford.edu/insights/Andrew Ng: Why AI Is the New Electricity | Stanford Graduate School of Business).
• Mcgregor, Lorna/ Murray, Daragh/ Ng, Vivian, “International Human Rights Law as a framework for algorithmic accountabilit”, British Institute of International and Comparative Law 2019, C. 68, ss. 309–343, (https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/1D6D0A456B36BA7512A6AFF17F16E9B6/S0020589319000046a.pdf/international_human_rights_law_as_a_framework_for_algorithmic_accountability.pdf).
• Muller, Catelijne, The Impact of Artificial Intelligence on Human Rights, Democracy and the Rule of Law, Ad Hoc Committee On Artificial Intelligence (Cahai), Strasbourg, 2020, (https://rm.coe.int/cahai-2020-06-fin-c-muller-the-impact-of-ai-on-human-rights-democracy-/16809ed6da).
• Nasır, Süphan/ Özçelik, Salih, “Sürücüsüz Araçlara Yönelik Tüketici Tutumları”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi , C. 4, S. 12, 2017, ss.590-603.
• Onay, Alay/ Övür, Ayten, “Yapay Zekâ Örneği Olarak Black Mirror Dizisi Metal Kafa Bölümünün İncelenmesi”, Yeni Medya Elektronik Dergi – eJNM, C. 2, S. 3, 2018, ss. 121-135. (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/513991).
• Önder, Murat, “Yapay Zekâ: Kavramsal Çerçeve”, Demir, İbrahim(ed.), Disiplinlerarası Politika Vizyonu ve Stratejiler 2020, Iksad Publishing House, 2020, ss. 91-102.
• Pekmez, Tuba Kelep, “Otonom Araçların Kullanımından Doğan Cezaî Sorumluluk: Türk Hukuku Bakımından Genel Bir Değerlendirme”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, C. 6, S. 2, 2018, ss.173-195.
• Pietrzykowski, Tomasz, “The Idea of Non-personal Subjects of Law”, Kurki, Visa A.J./ Pietrzykowski, Tomasz(ed.), Legal Personhood: Animals, Artificial Intelligence and the Unborn, Law and Philosophy Library, C. 119, 2017, ss. 49-68.
• Pirim, Harun, 2011, ss, 81-93 (https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2011/07/no1 _vol1 _07_harun_pirim.pdf).
• Richards, Neil M./ Smart, William D., “How should the law think about robots?”, 2013, ss. 1-25, (SSRN: https://ssrn.com/abstract=2263363).
• Rotenberg, Marc, The AI Policy Sourcebook 2019, Electronic Privacy Information Center(EPIC), Washington DC, 2019.
• Saripan, Hartini/Mohd Shith Putera, Nurus Sakinatul Fikriah, “Are Robots Human? A Review of the Legal Personality Model”, World Applied Sciences Journal, C.34, S.6, 2016, s.824-831, (http://euro.ecom.cmu.edu/program/law/08-732/AI/AreRobotsHuman.pdf).
• Say, Cem, 50 Soruda Yapay Zekâ, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, Mart 2019, 9. Baskı.
• Say, Cem, “Yapay Zekâ ve Hukuk", (https://sarkac.org/2018/06/yapay-zekâ-ve-hukuk/).
• Saygılı, Hilal, “Yapay Zekâ: Güçlü Ve Zayıf Yönleri”, Demir, İbrahim(ed.), Disiplinlerarası Politika Vizyonu ve Stratejiler 2020, Iksad Publishing House, 2020, ss.124-136.
• Sevindi, Nur Sena, “Ross: İlk Yapay Zekâ Avukat”, (http://www.gazetebilkent. com/ ?p=83089).
• Schoenick, Carissa, “China May Overtake US in AI Research”, Allen Institute for Artificial Intelligence, 2019, (https://medium.com/ai2-blog/china-to-overtake-us-in-ai-research-8b6b1fe30595).
• Söyler, Yasin, “Barcelona Traction Davası ve Uluslararası Hukuka Etkisi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIX, 2015, S. 3, ss.207-247, (https:// kutuphane. dogus.edu.tr/mvt/pdf.php).
• The Economist, “Tech competition-The dust-up”, Şubat 2021.
• Thaddeus, Josie,“Meet the first humans to sense where north is”, (https://www.theguardian.com/technology/2017/jan/06/first-humans-sense-where-north-is-cyborg-gadget).
• Ulaşan, Fatih, “Ulusal Yapay Zekâ Strateji Belgeleri ve Değerlendirmeler”, Demir, İbrahim(ed.), Disiplinlerarası Politika Vizyonu ve Stratejiler 2020, Iksad Publishing House, 2020, ss.103-123.
• Urban, Tim, “The AI Revolution: The Road to Superintelligence”, 2015, (https://waitbutwhy.com/2015/01/artificial-intelligence-revolution-1.html).
• Uyan Burhan, “Sav-Savunma-Karar Sürecini Yapay Zekâlılaştırabilir Miyiz?”, Duruşma Arası - Kayseri Barosu Dergisi, S. 4, 2020, ss. 70-74.
• Uzun, M. Metin, “Yapay Zekâ: Fırsat Ve Tehditler”, Demir, İbrahim(ed.), Disiplinlerarası Politika Vizyonu ve Stratejiler 2020, Iksad Publishing House, 2020, ss.137-153.
• Waddell, Kaveh, “Can judging be automated?”, 2018, (https://www.axios.com/artificial-intelligence-judges-0ca9d45f-f7d3-43cd-bf03-8bf2486c ff3 6.html).
• Yılmaz, Gizem, “Yapay Zekânın Yargı Sistemlerinde Kullanılmasına İlişkin Avrupa Etik Şartı”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, C.28, S.1, 2020, ss. 27-55.
• Yılmaz, Oğuz Gökhan, Using Ai In Judicial Practice-Can Ai Sit On The Bench In The Near Future, A Master Thesis for the YLP/IEBL Program, Kyushu Üniversitesi, Fukuoka, 2019.
• Zuboff, Shoshana, The Age of Surveillance Capitalism, Profile Books, Londra, 2019.
• Analysis of the electronic consultation, Updated version for review by the CAHAI at its 5 th Plenary meeting, Strazburg, 18 Şubat 2021, Ad Hoc Committee On Artificial Intelligence (Cahai).
• European Commission For The Efficiency Of Justice (CEPEJ), European ethical Charter on the use of Artificial Intelligence in judicial systems and their environment, (https://rm.coe.int/ethical-charter-en-for-publication-4-december-2018/16808f699c).
• Questionnaire Concerning Artificial Intelligence And Criminal Justice (Using TheExample Of Automated Driving), Document Prepared By The CDPC Secretariat Directorate General I – Human Rights and Rule of Law, European Committee On Crime Problems (CDPC), CDPC(2019)8FIN, Strasbourg, 2019.
• White Paper On Artificial Intelligence - A European approach to excellence and trust, European Commission, (https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/commission-white-paper-artificial-intelligence-feb2020_en.pdf).
• https://www.aa.com. tr /tr/dunya/avustralyada-hukumetle-restlesen-google-arama-motorunu-kapatirsa-boslugu-microsoft-dolduracak/2129849
• https://adviceal.com/teknoloji/makine-ogrenmesi-machine-learning-nedir/
• https://www.artificiallawyer. com/ 2018/02/26/ lawgeex-hits-94-accuracy-in-nda-review-vs-85-for-human-lawyers/
• https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-EN.asp?fileid= 22245& lang=en
• https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2017/11/17/facebookun-yapay-zekâ-robotlari-kendi-urettikleri-dil-araciligiyla-iletisim-kurabildi/
• https://www.cbot.ai/tr-blog/chatbot-konusuna-genel-bir-bakis/
• https://www.centreforpublicimpact.org/courting-change-verdict-ai-courts/
• https://www.chinadaily.com.cn/a/201901/24/WS5c4959f9a3106c65c34e64ea.html
• https://www.cnbc.com/2017/09/04/putin-leader-in-artificial-intelligence-will-rule-world.html
• https://www.cnnturk.com/teknoloji/gunluk-hayatimiza-girmis-yapay-zekâ-urunleri
• https://www.coe.int/en/web/artificial-intelligence/glossary
• https://www.coe.int/en/web/artificial-intelligence/history-of-ai
• https://www.dw.com/tr/50-milyar-dolarlık-dolandırıcılığın-öyküsü/a-3880572
• https://www.easoftware.org/yazilim/hack-nedir-hack-nasil-yapilir
• https://www. endustri40.com/endustri-tarihine-kisa-bir-yolculuk/
• https://www.endustri40.com/yapay-zekâ-makine-ogrenimi-ve-derin-ogrenme-arasindaki-farklar/
• https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri =CELEX: 32016R0679& from=EN
• https://tr.euronews.com/2020/02/23/blokzincir-blockchain-nedir-askeri-teknolojiyi-nasil-etkileyecek
• https://www.fbi.gov/file-repository/terrorist-screening-center-frequently-asked-questions.pdf/view
• https://www.juniperresearch.com/press/press-releases/business-losses-cybercrime-data-breaches
• https://www.newscientist.com/article/2114748-google-translate-ai-invents-its-own-language-to-translate-with/
• https://tr.pharoskc.com/2831-what-is-the-2010-flash-crash
• https://technotoday.com.tr/yapay-zekânin-cesitleri/
• https://www.theguardian.com/technology/2018/mar/19/uber-self-driving-car-kills-woman-arizona-tempe https://thestartupscene.me/FUTURE/The-World-s-first-Minister-for-Artificial-Intelligence-Was-Just-Appointed-In-the-UAE
• https://www.theverge.com/ces/2017/1/4/14173324/ford-amazon-echo-alexa-integration-ces-2017
• https://turkiye.ai/yapay-zeka-endeksi-2019-yili-raporu-aciklandi/
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Genel_Veri_Koruma_Y%C3%B6netmeli%C4%9Fi
• https://www.wired.co.uk/article/ibm-watson-artificial-intelligence