HALKA ARZA ARACILIK SÖZLEŞMELERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ

Year 2022, Issue: 68, 607 - 629, 21.06.2022

Enes Baki Yener

Abstract

Sermaye piyasaları uzmanlık gerektiren bir alan olduğu için gerçek ve tüzel kişiler aracılık hizmetine ihtiyaç duymaktadır. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile aracı-lık faaliyetleri “Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetle-ri” başlığı altında düzenleme alanı bulmuştur. Halka arza aracılık faaliyeti de bu faaliyetlerin bir alt türü olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sermaye piyasası araçlarının halka arzının, yetkili bir yatırım kuruluşu aracılığıyla gerçekleştirilmesi esastır. Sermaye Piyasası Kanunu m. 37 gereğince sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunarak veya yüklenimde bulunmaksızın aracılık edilebilmektedir. Buna göre halka arza aracılık faaliyeti kendi içinde “en iyi gayret aracılığı”, “tümünü yüklenim aracılığı”, “bakiyeyi yüklenim aracılığı” şeklinde alt türlere ayrılmaktadır.
Halka arza aracılık faaliyeti, taraflar arasında yazılı bir halka arza aracılık sözleşmesinin imzalanmasını gerekli kılmaktadır. Halka arzın gerçekleştirilme biçimine göre sözleşmenin türü, tarafların edimleri ve sözleşmenin hukuki niteliği farklılık göstermektedir. Sözleşmenin hukuki niteliğine ilişkin öğretide farklı ölçütlerin ele alındığı ve farklı görüşlerin ileri sürüldüğü görülmektedir. Halka arza aracılık sözleşmesi esas itibariyle vekâlet sözleşmesinin özelliklerini içerse de bazı hususlar itibariyle satış sözleşmesi ile benzerlikler göstermektedir.
Bu çalışmada; halka arz, halka arza aracılık faaliyeti ve halka arza aracılık sözleşmesi kavramları açıklanmaya çalışılacaktır. Akabinde halka arza aracılık sözleşmesinin hukuki niteliğine ilişkin olarak öğretide ileri sürülen görüşlerin ne olduğu ele alınacak ve sözleşmenin hukuki niteliğine ilişkin naçizane kendi görüşlerimiz ifade edilecektir.

Keywords

Halka Arz, Halka Arza Aracılık Faaliyeti, En İyi Gayret Aracılığı, Bakiyeyi Yüklenim Aracılığı, Tümünü Yüklenim Aracılığı, Halka Arza Aracılık Sözleşmesi.

References

• Acar F, “Sermaye Piyasası Hukukunda Aracılık Faaliyeti ve Aracılık Yüklenim Sözleşmesi”, Prof. Dr. Vecdi Aral’a Armağan, 2001, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi, ss. 317-336. Adıgüzel B, Sermaye Piyasası Hukuku, 3. Baskı, Adalet, Ankara, 2019.
• Akbulak Y, “Türk Sermaye Piyasasında Yatırım Kuruluşlarına Dair Yeni Esaslar”, C. 88, S. 4, 2014, İstanbul Barosu Dergisi, ss. 382-416. Arı Z, “Sermaye Piyasasında Aracı Kurumların Aracılık Faaliyetleri ve Bundan Doğan Hukuki Sorumluluğu”, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas, 1996.
• Ata Ö, “Sermaye Piyasası Hukukunda Alım Satıma Aracılık Faaliyetlerinde Yatırımcının Korunması”, Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul, 2019.
• Ayoğlu T, “Sermaye Piyasası Hukuku’nda ‘Halka Arz’ Kavramı ve Halka Arza Aracılık Sözleşmeleri”, Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul, 2006.
• Aytaç Z, “Sermaye Piyasası Kanunu ve Çok Ortaklı Şirketler”, C. 40, S.1, 1985, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, ss. 229-253.
• Bahtiyar M, Sermaye Piyasası Hukukuna Giriş, Beta, İstanbul, 2019. Berzek A N, “Sermaye Piyasasında Aracılık Faaliyeti”, Reha Poroy’a Armağan, 1995, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, ss. 51-65.
• Çetin N/Töremiş H.E, “Menkul Kıymet Borsalarında Alım Satıma Aracılık Faaliyeti Kapsamında Aracı Kurumlarla Yatırımcılar Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği”, C. XII, S. 1-2, 2008, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.77-102.
• Çetin N/Töremiş H E/Cantimur, Z, 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nu Sistematik Analizi, Yetkin, Ankara, 2014. Eren Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Yetkin, Ankara, 2019.
• Erzurumluoğlu E, Sözleşmeler Hukuku (Özel Borç İlişkileri), 7. Baskı, Yetkin, Ankara, 2017. Gözüyeşil F F, “Sermaye Piyasası Hukukunda İzahnameden Doğan Sorumluluk”, Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara, 2019.
• Günal V/Okat Y Ö, Sermaye Piyasası Hukukunun Esasları, On İki Levha, İstanbul, 2021. İnceoğlu M M, Sermaye Piyasasında Aracı Kurumların Hukuki Sorumluluğu, Seçkin, Ankara, 2004.
• Kankoç Aydın D, “Sermaye Piyasalarında Aracılık Faaliyetlerinin Hukuki Niteliği”, Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk, Ankara, 2019.
• Kara M S, “Aracılık Konsorsiyum”, C. 23, S. 1, 2015, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 313-349. Kara M S, “Sermaye Piyasası Aracılık Faaliyetlerinde Yatırımcının Korunması”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara, 2006.
• Kaytaz A İ, “Sermaye Piyasasında Aracı Kurumlara Karşı Yatırımcının Korunması”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul, 2010. Kuntalp E, Karışık Muhtevalı Akit (Karma Sözleşme), Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2. Bası, Ankara, 2013.
• Manavgat Ç, Hukuki Bakımdan Halka Açık Anonim Ortaklıklar ve Halka Arz, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2016. Manavgat Ç, Sermaye Piyasasında Aracı Kurumlar, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1991.
• Memiş T/Turan G, Sermaye Piyasası Hukuku, 5. Baskı, Seçkin, Ankara, 2020. Mutlu Uşaklı S, “Halka Arz Kavramı ve Halka Arzda Kullanılan Satış Yöntemleri”, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul, 2010.
• Oktay S, “İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşlukların Tamamlanması”, C.55, S.1-2, 1996, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, ss. 263-296. Somer M, Sermaye Piyasası Kanunu Hükümlerinin Türk Ticaret Kanununun Tedrici Kuruluş Sistemi Üzerindeki Etkileri, Kazancı, İstanbul, 1990.
• Tandoğan H, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Cilt 2, 3. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1987.
• Tanör R, Halka Arz, Beta, İstanbul, 2000. Tanör R, Taraflar, Beta, İstanbul, 1999.
• Tekinalp Ü, Sermaye Piyasası Hukukunun Esasları, Es, İstanbul, 1982. Tekinalp Ü/Çamoğlu E, Sermaye Piyasası Hukukunun Temel İlkeleri ve Gerekçeli Sermaye Piyasası Hukuku, 2. Bası, Vedat, İstanbul, 2018.
• Turanboy A, “Yatırım Kuruluşları”, 6362 Sayılı Yeni Sermaye Piyasası Kanunu Işığında Sermaye Piyasası Hukuku Sempozyumu, Korkut Özkorkut(ed.), Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 2017, ss. 83-109.
• Ünal O K, “Sermaye Piyasasında Halka Arz Sözleşmeleri ve Sözleşme Serbestliği”, C. 1, S. 1, 1997, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 81-113, (Anılış: 1997b). Ünal O K, Türk ve Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda Aracı Kurumlar, Yaklaşım, Ankara, 1997.
• Yanlı V, Sermaye Piyasası Hukuku Çerçevesinde Halka Açık Anonim Şirketler ve Kamunun Aydınlatılması, Beta, İstanbul, 2005. Yasaman H, Menkul Kıymetler Borsası Hukuku, İstanbul, 1992.
• Yavuz C, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Bası, Beta, İstanbul, 2014. Zevkliler A/Gökyayla K.E, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 19. Bası, Turhan, Ankara, 2019.