BORSA İSTANBUL ANONİM ŞİRKETİ’NİN BORSA İŞLEMLERİNE YÖNELİK TEDBİR VE YAPTIRIM YETKİLERİNİN DEVRİ

Year 2023, Issue: 71, 1119 - 1162, 20.11.2023

Hakkı Özlü

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391741

Abstract

Borsalar ülke ekonomisinin, ticaretin ve sermaye piyasasının en önemli kurumlarındandır. Sermaye piyasasına ilişkin hukuksal ve finansal kavramlara verilen anlamlar ve uygulamalar tarihsel süreçte değişmekte ve gelişmektedir. Borsa İstanbul da bu süreçte elektronik sisteme geçmiş ve kamu kurumu niteliğinden dünyada gelişmiş diğer borsalar gibi kâr amaçlı bir anonim şirkete dönüştürülmüştür. Borsa İstanbul gerek düzenleyici, gerekse denetime tabi olması bakımından anonim şirketlerden ve kamu iktisadi kuruluşlarından ayrışmaktadır. Mevcut yapısı ile “sui generis” bir anonim şirketidir. Borsa İstanbul, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası niteliğinde iken sahip olduğu yetkilerin bir kısmını hâlâ kullanmaktadır. Oysa bu yetkiler kâr amaçlı bir şirkette olması gereken yetkilerden değildir. Çalışmamızda, Borsa İstanbul’un borsa işlemlerine dönük yaptırım yetkilerinin tarihsel süreçte gelişimi incelenmiştir. Borsa işlemi ve Borsa İstanbul ile Sermaye Piyasası Kurulu tarafından borsada işlem bazında alınabilecek önlemler ve yaptırımlar incelenmiştir. Borsa İstanbul’un işlem bazında uzun süreli yaptırım yetkisinin sınırlandırılmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur. Nitekim Borsa İstanbul’un ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun aynı yetkileri haiz olması uygulamada karışıklığa ve işlemin türüne göre uyuşmazlığa bakacak mahkemenin yargı yolunun farklılığı, farklı kararların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Bu çalışma ile gelişmiş ülkelerdeki borsalara yönelik düzenlemeler de incelenerek, Türk hukukundaki düzenlemenin günümüz koşullarına uygunluğu hususunda bir değerlendirme yapılmak istenmiştir.

Keywords

Sermaye Piyasası Hukuku, Şirketler, Borsa İşlemleri, Yaptırımlar.

References

• Akgül A, Danıştay Kararları Işığında Sermaye Piyasası Kurulu Kararlarının Hukuki Niteliği ve Yargısal Denetimi, Beta, İstanbul, 2008.
• Ata Ö, Sermaye Piyasası Hukukunda Alım Satıma Aracılık Faaliyetlerinde Yatırımcının Korunması, Onikilevha, İstanbul, 2020.
• Aytaç Z, Sermaye Piyasası Hukuku ve Hisse Senetleri, BTHAE, Ankara, 1988.
• Aydın N/ Başar M/ Coşkun M, Finansal Yönetim, Detay Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Aydın S, Borsa İşlemlerinden Doğan Uyuşmazlıklar, İkinci Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• Bahtiyar M, Sermaye Piyasası Hukukuna Giriş, Beta, İstanbul, 2019.
• Bayındır S, Türk Sermaye Piyasası Hukukunda Manipülasyon Suçu, Beta, İstanbul, 2011.
• Bayar G, “ Sermaye Piyasasında İşlem Yasağı Uygulaması”, S. 259, 2003, Vergi Dünyası Dergisi, ss. 167-170.
• Cheffins, B R/Reddy B V,”Will Listing Rule Reform Deliver Strong Public Markets for the UK”, C. 86, S. 1, 2023, Modern Law Review, ss. 176-213.
• Çetin N, Borsada Hisse Senedi Alım Satım İşlemlerinin Hukuki Niteliği, SPK Yayını, Ankara, 2004.
• Çetin N/ Töremiş H E/ Cantimur Z, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nın Sistematik Analizi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2014.
• Dursun, S, “6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun Suç ve Kabahat Düzenlemelerindeki Yenilikler”, Türk Ticaret Kanunu Ekseninde Sermaye Piyasası Hukuku Toplantı Serisi (Tebliğler ve Tartışmalar), Onikilevha, İstanbul, 2019.
• Ege İ/ Ege Ö, Sermaye Piyasasında Yatırımcının Korunması ‘6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununa Göre’, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• Fischer V, The SEC and BaFin US and German Capital Market Supervision in Comparison, 2008.
• Fleckner A M, “Stock Exchanges at the Crossroads”, C. 74, S. 5, 2006, Fordham Law Review, ss. 2541-2620.
• Günal V, Sermaye Piyasası Hukuku, İkinci Baskı, SPK Yayınları, Ankara,1987.
• İnceoğlu M M, Sermaye Piyasasında Aracı Kurumların Hukuki Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2004.
• Karacan A İ, Sermaye Piyasası Hukuku Yazılar, C. I, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Karakurt A, “Sermaye Piyasası Kanunu Bağlamında İdari Yaptırımlar”, S. 85, 2009, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, ss. 137-172.
• Kazgan H, Tarih Boyunca İstanbul Borsası, İMKB Yayınları, İstanbul, 1995.
• Keskin D, “Hukuki Açıdan Finansal Türev Araç Kavramı”, C. 24, S. 4, 2008, Bankacılık ve Ticaret Hukuku Dergisi, ss. 125-153.
• Kılıç S/Alp A/Delikanlı, İ U, “Borsa Şirketlerinde Genel Kurula Katılma ve Oy Haklarının Kullanılması; Pay Blokajı Şartının Kaldırılması Sonrasındaki Uygulama, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, C. 8, S. 2, 2014, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, ss. 75-98.
• Konuralp H/ Konuralp A, “Borsa Uyuşmazlıkları”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, BTHAE, Ankara, 1998, ss. 591-608.
• Kotar E, “Türkiye’de Menkul Kıymet Borsaları”, C. 5, S. 1, 1969, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, ss. 51-76.
• Kurt H, “İdari Yaptırımlara Karşı Güvenceler”, C. 27, S. 1, 2014, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 131-178.
• Küçüksözen C, Sermaye Piyasasında Yatırımcının Korunması: Türk Sermaye Piyasasının Bu Açıdan Değerlendirilmesi, SPK Yayını, Ankara, 1999.
• Kütükçü D, Sermaye Piyasası Hukuku, C. 2, Beta, İstanbul, 2005.
• Macey J R, “Administrative Agency Obsolescence And Interest Group Formation: A Case Study Of The Sec At Sixty”, C. 15, 1994, Cordoza Law Review, ss. 909-949.
• Macey J/ O’Hara M, “Stock Transfer Restrictions And Issuer Choice in Trading Venues”, C. 55, S. 3, 2004-2005, Case Western Reserve Law Review, ss. 587-616.
• Mahoney P G/ Rauterberg, G V, “The Regulation of Trading Markets: A Survey and Evaluation” In Securities Market Issues for the 21st Century, edited by Merritt B. Fox et al., New Special Study of the Securities Markets, Columbia Law School, New York, 2018, ss. 221-281.
• Manavgat Ç, Sermaye Piyasasında İşleme Dayalı Manipülasyon ve Özel Hukuk Bakımından Sonuçları, BTHAE, Ankara, 2008.
• Manavgat Ç, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 10/A maddesi Hükmüne Göre Kaydi Sistemin Esasları, C. 50, S. 2, 2001, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 159-191.
• Manavgat Ç, Hukuki Bakımdan Halka Açık Anonim Ortaklıklar ve Halka Arz, BTHAE, Ankara, 2016.
• Nyasha S/ Ohiambo N M, “Stock Market Development In The United Kingdom: Prospects And Challenges”, C. 12, S. 7, 2013, International Business & Economics Research Journal, ss. 725- 736.
• Ortabağ E, Osmanlı İmparatorluğu’nda Bankacılığın Gelişimi ve Regülasyon, Türkiye Bankalar Birliği Yayını, İstanbul, 2018.
• Özdemir G D, Bilgi Suistimali ve Piyasa Dolandırıcılığı Suçları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Paslı A, “Türk Ticaret Kanunundaki Sermaye Piyasası Hukukuna İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Türk Ticaret Kanunu Ekseninde Sermaye Piyasası Hukuku Toplantı Serisi (Tebliğler ve Tartışmalar), Onikilevha, İstanbul, 2019, ss. 27-42.
• Soydemir S/Akyüz A, Sermaye Piyasası ve Borsa –Ekonomik Analiz, Kurumsal Yapı, Tarihçe ve Tanıklar-, Scala Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Sansar N G, “Dünya Sermaye Piyasalarında Yeni Düzen: Borsaların Geleceği”, C. 4, S. 1, 2017, İktisat Politikaları Araştırmaları Dergisi, ss. 95-108.
• Steil B, “Changes in the Ownership and Governance of Securities Exhances: Causes and Consequences”, Brookings-Warton Papers on Financial Services-Wharton School, 2002.
• Sumer A, Türk Sermaye Piyasası Hukuku ve Seçilmiş Mevzuat, 3. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2002.
• Şen Doğramacı H, “Çerçeve Sözleşme Kavramı, Çerçeve Sözleşmelerin Amacı ve Ekonomik Fonksiyonu”, C. 30, S. 3, 2022, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 1043-1077.
• Tarhan D G, Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Önemli Nitelikteki İşlemler Ve Sonuçları, Onikilevha, İstanbul, 2018.
• Teoman Ö, “Menkul Değer Borsaları ve Alman Sistemi”, Tüm Makalelerim (1971-2001), C. I-II, Onikilevha, İstanbul, 2012, ss. 213- 234
• Tetik N/ Kanat E, “Osmanlı Devleti’nde Menkul Kıymet İşlemleri”, S. 17, 2019, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, ss. 142-151.
• Turanboy A, Varakasız Kıymetli Evrak, BTHAE, Ankara, 1998.
• Tuncer S, Türkiye’de Sermaye Piyasası (Teori-Uygulama), Okan Yayın Dağıtım, İstanbul, 1985.
• Ulusoy A, Bağımsız İdari Otoriteler, Turhan Kitabevi, Ankara, 2003.
• Ülgen H/ Helvacı M/Kendigelen A/Kaya A, Kıymetli Evrak Hukuku, Onuncu (Tıpkı) Bası, Onikilevha, İstanbul, 2015.
• Yasaman H, Menkul Kıymetler Borsası Hukuku, Kazancı Matbaası, İstanbul, 1992.
• Yasin M, Sermaye Piyasası Kurulu ve İşlemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2002.
• Yaşar H N/ Cabıoğlu Güler, S S, “Düzenleyici Ve Denetleyici Kurumların Yetkileri Kapsamında Kamu Gücü İlişkisi”, C. 20, S. 4, 2016, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 63-80