YÜKSEK YARGI ORGANLARI ARASINDA İÇTİHAT BİRLİĞİNİN SAĞLANMASI

Year 2024, Issue: 73, 199 - 239, 25.10.2024

Uğur Bulut

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573517

Abstract

Hukuk kuralları, ülke çapında tutarlı ve birbiriyle uyumlu bir şekilde yorumlanarak uygulanmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için sadece belirli yüksek yargı organlarının kendi içerisinde değil, tüm yargı sisteminde hukukun yeknesak uygulanmasını sağlamaya yönelik tedbirler alınmalıdır. Bu tedbirler, içtihat farklılıklarını teşvik ederek birbirine aykırı içtihatlar istikrar kazandıktan sonra devreye girmemeli, içtihat aykırılıklarının istikrar kazanmasını baştan engellemeyi sağlamaya elverişli olmalıdır. Bu amaç doğrultusunda gereken durumlarda ilgili yüksek yargı organlarının tamamından üyelerin katılımıyla oluşan bir ortak kurul oluşturulmalı ve bu ortak kurul tarafından aynı veya benzer konuya ilişkin verilen karar ilgili tüm yargı kolları bakımından sonuç doğurabilmelidir. Hatta Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru yargılamalarında da duruma göre benzer bir usûl benimsenebilmelidir. Zira Anayasa Mahkemesi de diğer yargı kollarındaki içtihatlara yönelik temel hak ihlali iddialarını karara bağlarken ilgili içtihatları değerlendirerek sonuca gitmekte ve böylece içtihatları değiştirici veya yönlendirici bir rol üstlenmektedir. Bu nedenle, bu etkiyi haiz kararların ilgili içtihadı geliştirmiş olan yüksek yargı organının da sürece katılımıyla ortaya çıkmasının daha uygun olacağı kanaatindeyiz. Bu katılımın sadece görüş sunmak veya belirli sayıda oy yetkisini haiz üye göndermek suretiyle sağlanması mümkündür. Kuşkusuz, böyle bir yeni sistem Anayasa değişikliği gerektirebilecek nitelikte olup bu süreçte konunun farklı boyutlarıyla ele alınarak tartışılması mümkündür. Ancak, yüksek yargı organları arasındaki içtihat farklılıklarının derinleşmesinin engellenmesi için bir yol bulunması gerektiğini; aksi hâlin, hukuk devleti ilkesiyle bağdaşması güç görünen sonuçlar doğurduğunu düşünüyoruz

Keywords

Hukuk Birliği, İçtihatların Birleştirilmesi, Yüksek Yargı, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay

References

• Akkan M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Akkaya T, “Temyize Başvuru Hakkının Sınırlandırılması ve İzne Bağlı Temyiz Sistemi”, C. I, 2009a, Halûk Konuralp Anısına Armağan, Yetkin Yayınları, Ankara, ss. 65-101.
• Akkaya T, Medenî Usûl Hukukunda İstinaf, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009b.
• Akyel R, “Bir Hesap Yargısı Olarak Sayıştay”, S. 23, 2015, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, ss. 1-22.
• Alpaslan M E, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ve Kararların Medenî Usûl Hukukuna Etkileri, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2023.
• Arens P/Lüke W, Zivilprozessrecht I, 11. Auflage, C.H. Beck, München, 2020.
• Arslan R/Yılmaz E/Taşpınar Ayvaz S/Hanağası E, Medenî Usul Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Atalı M, “Usûlî Müktesep Hak Kavramı ve Bozma Kararının Bağlayıcılığı”, C. 44, S. 3, 2018, Yargıtay Dergisi, ss. 457-502.
• Atalı M/Ermenek İ/Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Aydoğdu Y, “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Gereğinin Yerine Getirilmesi Üzerine Denetim Mekanizması Önerisi: Anayasa Mahkemesi İcra Kurulu”, S. 200, 2023, Terazi Hukuk Dergisi, ss. 25-37.
• Beck’scher Online Kommentar-GVG, 20. Edition, München, 2023 (BeckOK-GVG/Yazar).
• Bilgin H, Bölge İdare Mahkemelerinin Kesin Kararları Arasındaki İçtihat Farklılığı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Bulut U, Medenî Usûl Hukukunda Temyiz İncelemesinin Kapsamı ve Sınırları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• Dırenisa E, “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvurularda Uyguladığı ve Yorumladığı Medenî Usûl Hukuku Kuralları”, Legal Hukuk Dergisi, C. 17, S. 198, 2019, s. 2421-2496.
• Dülger M V/Taşkın Ş C, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Ermenek İ, Medenî Usul Hukukunda Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Ercevahir M, Medenî Usûl Hukukunda Usûlî Müktesep Hak, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Gawron T/Rogowski R, “Die Wirkung des Bundesverfassungsgerichts”, 2. Auflage, Springer, 2015, Handbuch Bundesverfassungsgericht im politischen System, ss. 153-168.
• Göztepe Çelebi E, “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, S.33, 2016, Anayasa Yargısı Dergisi, ss. 93-118.
• Gözübüyük A Ş, “Sayıştay”, S.3, 1962, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, ss. 303-318.
• Gündoğdu S B, Medenî Yargıda Usûl Kurallarına Aykırılığın Anayasa Mahkemesi’nce Bireysel Başvuru Yoluyla Denetlenmesi, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Güzel A, “İçtihat Uyuşmazlığı Nedeniyle Adil Yargılanma Hakkının İhlali”, C. 3, S. 78, Çalışma ve Toplum, s. 1993-2042. Karslı A, Medeni Muhakeme Hukuku, 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• Kızılyel S, “Danıştay İçtihatları Birleştirme Usulünün Formel İşleyişi Üzerine”, S. 119, 2015, TBBD, s. 115-142.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. I, 6. Baskı, Demir-Demir Yayıncılık, İstanbul, 2001a.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. IV, 6. Baskı, Demir-Demir Yayıncılık, İstanbul, 2001b.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. V, 6. Baskı, Demir-Demir Yayıncılık, İstanbul, 2001c.
• Kuru B, İçtihatların Birleştirilmesi Yolu ile İlgili Bazı Sorunlar, Sevinç Matbaası, Ankara, 1977 (Sorunlar).
• Kuru B/Aydın B, Medenî Usul Hukuku, C. I, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024a.
• Kuru B/Aydın B, Medenî Usul Hukuku, C. II, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024b.
• Miebach K, Der Gemeinsame Senat der obersten Gerichtshöfe des Bundes, Duncker&Humblot, Berlin, 1971.
• Musielak H J/Voit W, Grundkurs ZPO, 16. Auflage, C.H. Beck, München, 2022.
• Özkan G, “Mukayeseli Hukukta İçtihat Farklılığının Giderilmesi, İdari Uyuşmazlıklarda Hızlandırma Müesseseleri ve Türk İdari Yargısı İçin Öneriler”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu 155.Yıl, 10-11 Mayıs 2023, Danıştay Yayınları, Ankara, 2023, s. 75-149.
• Özekes M, “Gerçek Bir İçtihat: 9. Hukuk Dairesi’nin Belirsiz Alacak ve Sürpriz Karar Yasağıyla İlgili Emsal Kararı”, https://blog.lexpera.com.tr/gercek-bir-ictihat-9-hukuk-dairesinin-belirsiz-alacak-ve-surpriz-karar-yasagiyla-ilgili-emsal-karari/#fn6, s.e.t. 20.06.2024.
• Özekes M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Özekes M, 100 Soruda Medenî Usûl Hukukunda Yeni Kanun Yolu Sistemi (İstinaf ve Temyiz), 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• Özekes M, “Yargılama Bütünlüğü İçinde Medenî ve İdarî Yargıya Bakış ve Değerlendirme”, S. 23, 2024, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, ss. 1-50.
• Öztek S, “HUMK m. 427’deki Kesinlik Sınırının Temyiz Kanun Yolunun Amacı Bakımından Değerlendirilmesi ve Anayasa Mahkemesinin 20.1.1986 Tarihli Kararı”, S.2, 1987, MÜHF-HAD, ss. 62-74.
• Öztek S, “Temyiz Kanun Yolunun Tarihçesine İlişkin Bazı Tespitler”, S. 2, 2015, MÜHF-HAD, ss. 119-127.
• Öztek S, Türk Medeni Yargılama Hukukunda İstinaf ve Temyiz, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Pekcanıtez H, Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukunda Yabancı Para Alacaklarının Tahsili, 3.Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1998.
• Pekcanıtez H, “Mukayeseli Hukukta Medeni Yargıda Verilen Kararlara Karşı Anayasa Şikâyeti”, C. 12, 1995, Anayasa Yargısı Dergisi, ss. 257-287.
• Pekcanıtez H, “Yargıtay Yönünden Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Değerlendirilmesi”, S. 144, 2019, TBBD, ss. 383-419.
• Pekcanıtez H/Meriç H, Medenî Usûl Hukukunda Fer’i Müdahale, 2. Baskı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Postacıoğlu İ E/Altay S, Medenî Usûl Hukuku Dersleri, 8. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• Şahin C/Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Tanrıver S, Medenî Usul Hukuku, C. I, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Tanrıver S, Medenî Usul Hukuku, C. II, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• Tunç Y, “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı Konusuna Farklı Bir Bakış”, S. 47, 2010,Terazi Hukuk Dergisi, ss. 29-39.
• Ulusoy A D, Türk İdare Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. II, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021a.
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. IV, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021b.
• Yılmaz E, “Uygulamada Amacına Ulaşamayan Belirsiz Alacak Davasına İlişkin Hüküm Yürürlükten Kaldırılmalıdır”, C. 18, S. 2, 2021c, YÜHFD, ss. 695-726.
• Yılmaz E, “İçtihadı Birleştirme” veya “Adaletteki Çelişkiye Son Verme” İhtiyacı”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2000, ss. 3-21.
• Yılmazoğlu Y E, “İçtihat Farklılıklarının Temel Hak ve Özgürlükler Yönünden Değerlendirilmesi”, S. 13, 2019, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, ss. 551-622.
• Yılmazoğlu Y E, “Temyiz İncelemesinin ‘İçtihat Eksenli’ Yaklaşım ve Danıştay İçin Çözüm Önerileri”, S. 156, 2023, Danıştay Dergisi, ss. 65-135.
• Ziekow J, “Die Bindungswirkung der Entscheidungen des Bundesverfassungsgerichts”, Heft 10, 1995, JURA, ss. 522-529.