Belgelerin Işığında Milli Mücadele Döneminde Yemen’de Kalan Son Osmanlılara Dair Bir Unutulmuşluk Hikayesi

Year 2014, Volume: 4 Issue: 1, 35 - 46, 01.06.2014

Muhammet Karaman

Abstract

Osmanlı-Türk tarihinin iyi bilinen bir olgusu, onca uzaklığına rağmen, bugünki Yemen’in büyücek bir kısmının yaklaşık 400 yıl boyunca Osmanlı idaresi/nüfuzu altında bulunmuş olmasıdır. Başka deyişle, esas olarak bugünki Yemen’in (Güneyi ile 1990’daki birleşme öncesi) Kuzey Yemen olarak bilinen kısımları, 16. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı nüfuz ve hakimiyeti altına girerek, kısmen dolaysız kısmen de dolaylı ve kesintilerle 20. yüzyılın başlarına kadar bu konumunu sürdürmüş; bu sebeple de, söz konusu dönemler boyunca sivil ve askeri pek çok Osmanlı vatandaşı orada görev almış ve yaşamış bulunmaktadır. Buna bağlı olarak, tam bu noktada belirtmek gerekir ki, Yemen ile Türkiye ilişkisi Milli Mücadele döneminde Türkiye hükümeti açısından idari anlamda tamamlanmış görülmekle birlikte, en azından Yemenlilerin bir kısmı ve daha da önemlisi bu yıllarda da Yemen’de kal(akal)mış söz konusu asker ve sivil Osmanlı-Türk unsurlar açısından bitmiş değildir. İşte bu çerçevede, bu çalışmada, Osmanlı idaresi/bağlantısı altında Yemen tarihinin ciltler dolusu incelemeye konu olabilecek ve olagelmiş pek çok boyutu içerisinde nisbeten gölgede kalmış, özgül bir “beşeri” boyutu olarak tanımlanabilecek olan, Dünya Savaşı akabinde Yemen’in fiilen Osmanlı idaresinden çıktığı yukarıda anılan dönemde hala orada kalmış bulunan son Osmanlı unsurunun akıbetine dair, daha önce pek fazla araştırmaya konu olmamış ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nde mevcut bulunan bir dizi belgenin ışığı altında, tarihe not düşülmeğe çalışılacaktır.

 

Anahtar Kelimeler: Yemendeki (Son) Osmanlılar; İmam Yahya; Mahmud Nedim: Yemen Valisi; Yemen Vilayeti/Valiliği; TBMM

Keywords

-

References

• Bayur, Yusuf Hikmet (1983), Türk İnkılabı Tarihi, Cilt II/1. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ehiloğlu, Zeki (2001): Yemen’de Türkler (Tarihimizin İbret Levhası). Kitabevi Yayınları, Istanbul.
• Gn.Kur. (1978): Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, VI. Cilt: Hicaz, Asir, Yemen Cepheleri ve Libya Harekatı. Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı (ATASE) Yayınları, Ankara.
• Hourani, Albert H. (1991): A History of the Arab Peoples. Belknap Press, Cambridge, Mass.
• Karal, Enver Z. (1983): Osmanlı Tarihi, Cilt VI ve VIII. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Mehmet Tevfik (Biren) (1993): ‘Bir Devlet Adamının’ Mehmet Tevfik Bey’in (Biren) II.
• Abdulhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları, Cilt I. (yayına haz. F. Rezan Hürmen), Arma Yayınları, Istanbul.
• Seyhun, Mehmet Arif (1997): “Yemen Savaş Anıları,” (Gn.Kur.ATASE) Askeri Tarih Bülteni, 22 / 42, 1-51.
• Sırma, İhsan S. (1994): Osmanlı Devletinin Yıkılışında Yemen İsyanları. Beyan Yayınları, Istanbul, 2. baskı.
• TC. BCA [Türkiye Cumhuriyeti, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi]: yazı boyunca ilgili arşiv numaralarıyla atıfta bulunulan, çeşitli belge dosyaları.
• Uzunçarşılı, İsmail H. (1983): Osmanlı Tarihi, Cilt II ve III/1. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.