Similarities of Fetullah Terrorist Organization (FETO) with Christian Organizations: A Systematic Evaluation

Year 2024, Volume: 14 Issue: 1, 177 - 214, 30.06.2024

Ali Gür

https://doi.org/10.31679/adamakademi.1267814

Cited By: 2

Abstract

It is important for the strategy of struggle that we analyze the historical and contemporary Christian organizations inspired by the Fetullah Terrorist Organization (FETO), which apparently started out as a religious organization and turned into a terrorist organization, and determine their similarities.
With the data we obtained from multiple open sources, we determined the basic descriptive features of FETO under 44 headings, 4 of which are the history of establishment and 40 of which are descriptive, using data mining method. In our study, we aimed to systematically analyze the aspects of FETO that show similarities with Christian organizations such as Jesuit, Opus Dei, Carbonari, Evangelist and Moon. Our presentation in an easy-to-understand tabular form with a comprehensive and systematic analysis is important in terms of being the first comprehensive analysis on this subject, as well as being the strength of our study.
Launching that it is a so-called Islamic movement, FETÖ is most similar to Evangelism, one of the Christian Protestant sect movements, and Opus Dei, which is also one of the Catholic sect movements, in 35 of 40 titles. Later, in 31 subtitles, Moonism is similar to the Jesuits and Carbonaris in 28 subtitles. The main common feature of these six religious movements, which we consider including FETO, is that they have turned into dangerous organizational structures, regardless of their Muslim or Christian affiliation or sectarian affiliation.

Keywords

Jesuit, Evangelical, FETO, Carbonari, Moon, Opus Dei

Fetullahçı Terör Örgütünün (FETÖ) Hristiyan Örgütlerle Benzerlikleri: Sistematik Bir Değerlendirme

Abstract

Görünürde dini bir yapılanma olarak yola çıkıp bir terör örgütüne dönüşen Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ)’nün esinlendiği tarihi ve çağdaş Hristiyan örgütlerini iyi analiz etmemiz ve benzeşen yönlerini belirlememiz mücadele stratejisi açısından önem arz etmektedir.
Çoklu açık kaynaklardan elde ettiğimiz verilerle veri madenciliği yöntemiyle 4’ü kuruluş tarihçesi, 40’ı da tanımlayıcı olmak üzere toplamda 44 başlık altında FETÖ’nün temel tanımlayıcı özelliklerini belirledik. Çalışmamızda, belirlenen bu özellikler çerçevesinde FETÖ’nün, Cizvit, Opus Dei, Karbonari, Evangelist ve Moon gibi Hristiyan örgütlerle benzerlik gösteren yönlerini sistematik olarak analiz etmeyi amaçladık. Kapsamlı ve sistematik bir analizle tablo şeklinde kolay anlaşılabilir halde sunuşumuz çalışmamızın güçlü yönü olması yanı sıra bu konuda ilk kapsamlı analiz olması yönüyle de önem arz etmektedir.
Sözde İslami bir hareket olduğunu lanse eden FETÖ, 40 başlığın 35’inde olmak üzere en fazla Hristiyanlığın Protestanlık mezhep hareketlerinden Evanjelizm ve yine Katolik mezhep hareketlerinden Opus Dei ile benzerlik göstermektedir. Daha sonra 31 alt başlıkta Moonculuk, 28 alt başlıkta da Cizvitler ve Karbonarilerle benzerlik gösterilmektedir. FETÖ de dahil saydığımız bu altı dini hareketin Müslüman veya Hristiyan olmalarından ve mezhepsel aidiyetlerinden bağımsız olarak tehlikeli örgütsel yapılara dönüşmeleri ise temel ortak özellikleridir.

Keywords

Cizvit, Evanjelist, FETÖ, Karbonari, Moon, Opus Dei

Supporting Institution

Herhangi bir Kurumsal Destek almamıştır

References

• Acar, Ü. (2018). Oded Yinon’un İsrail İçin Bir Strateji Raporu’nun Değerlendirilmesi. Journal of International Social Research, 11(59), 297. DOI: 10.17719/jisr.2018.2638
• Akan, M. (2017). Kozmik Karargah – Dünyayı Yöneten Üst Akıl: B’naı B’rıth. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Akbaş, B. (2021). II. Abdülhamid döneminde Cizvit teşkilatının Osmanlı topraklarındaki eğitim faaliyetleri (1876–1909) (Master’s thesis, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Akben, M. (2007). Hz. İsa’nın nüzulü meselesi: Dini ve politik yaklaşımlar. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Aksoy, A. Ş. (2008). İttihat ve Terakki Cemiyeti tarih. Nokta Kitap.
• Aktay, Y. (2013). Din. içinde Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Albayrak, H. Ş. (2019). ABD’de Hıristiyan Siyonizmi: Kökeni, İnanç Esasları ve Günümüz Amerikan Siyasetine Etkisi. darulfunun ilahiyat, 30(1), 141-169.
• Allen, J. L. (2006). Opus Dei: the truth about its rituals, secrets and power. Penguin UK.
• Allen Jr, J. L. (2007). Opus Dei: An objective look behind the myths and reality of the most controversial force in the Catholic Church. Image.
• Altındal, A. (2000). Bilinmeyen Vatikan – Opus Dei - Ahtapotun kolları. https://www.yenimesaj.com.tr/bilinmeyen-vatikan-opus-dei-ahtapotun-kollari-H1304826.htm.
• Altındal, A. (2018). Papa 16. Benedikt Gizli Türkiye Gündemi. İstanbul: Destek Yayınları.
• Altındal, A. (2021). Vatikan ve tapınak şövalyeleri. C. 233. Destek Publishing and Media Group.
• Anadolu Ajansı. (2022). Japonya’da Abe Suikastıyla Gündeme Gelen Moon Tarikatı ile Siyasilerin İlişkileri Tartışılıyor.
• Ardıç, E. (2014). Başka Türlü Bir Serseriliğe Kalkışabilirler. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/ardic/2016/03/04/baska-turlu-bir-serserilige-kalkisabilirler.
• Avci, E. (2011). Radikal islamcı terörizmin meşru gösterilmesi: Türkiye Hizbullahı örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kara Harp Okulu, Ankara.
• Aydın, M. (2002). Dinlerarası Diyalog Yeni Bir Misyon Yöntemi mi? Kurumsal ve Bireysel Diyalog Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme, İslamiyat, V 30-42.
• Aydın, M. (2005). Evanjelik Hıristiyanlığın misyon yöntemleri ve Türkiye’deki yansımaları. Dinler Tarihi Araştırmaları-V (Dinler Tarihçileri Gözüyle Türkiye’de Misyonerlik). ed. Asife Ünal, 49-68.
• Aydın, M. (2010). Türkiye'ye yönelik batı kökenli dinî cereyanlar (Vol. 62). NKM.
• Aydin, M. (2017a). FETÖ’nün uluslararası kodları: cemaatten terör örgütlüğüne. Eskiyeni Yayınları.
• Aydın, M. (2017). Melez ve Senkretik Bir Yapılanma Olarak Fetullahçı Terör Örgütü. Eskiyeni, (34), 75-94.
• Bakır, Z. Z. (2016). Üç Cemaat!. https://www.insamer.com/tr/uc-cemaat-_331.html#_edn6.
• Barker, E. (1983). Doing love: tensions in the Ideal Family. The Family and the Unification Church, 35-52.
• Bartholdy, J. L. (1821). Memoirs of the secret societies of the south of Italy, particularly the Carbonari. John Murray, Albemarle street.
• Başaran, D. (2017). ABD’nin Küresel İmparatorluk Tahayyülü ve Bunun Aracı Olarak “Büyük Ortadoğu” Projesi. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(6), 63-87.
• Bayrakdar, M. (2003). Küreselleştirme ve küreselleşme. Dinî Araştırmalar, 6(17).
• Bayrakdar, M. (2009). Dinlerarası diyalog ve başkalaştırılan İslam. Beyaz Kule.
• Bedir, Ş. F. (2013). Reformasyon’dan Günümüze Evanjelik Hıristiyanlık. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 73-98.
• Berger, P. L. (2017). Dinler ve Küreselleşme. Çev. Hatice Gül), Bilimname: Düşünce Platformu, 2017(34), 603-613.
• Berkes, N. (2003). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları.
• Bıyık, M. (2003). Yeni Dünya Düzenine Küresel Bir Din Modeli: Moonculuk. Milel ve Nihal, 1(1), 93-114.
• Bıyık, M. (2005). Moonculuk. İslam Ansiklopedisi, 276-279.
• Bilen, O. (2020). FETÖ: 15 Temmuz darbe girişiminin faili ve yeniçağ dini spiritüalizmin temsilcisi vesayetçi bir zihniyete dair çözümlemeler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 20(15 Temmuz), 31-66.
• Birsel, H. (2014). Fransız Misyonerler Tarafından İstanbul Ve Levant Misyonunun Oluşturulması (Papaz J. Baptist Piolet’nin Mektubu). Electronic Turkish Studies, 9(4).
• Blustein, P., & Mayer, J. (1982). Milan Mystery: How the June Suicide of Ambrosiano’s Chief Exposed a Murky Maze. The Wall Street Journal.
• Bodur, H. E. (2003). Moonculuk Hareketi ve Türkiye’de Benzer Bir Cemaat Yapılanmasının Sosyolojik Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1), 13-39.
• Büyükkara, M. A. (2016). Din İstismarına Karşı Kadim Geleneğimize, Orta Yoldaki Ana Mecramıza Can Vermeliyiz. Diyanet Dergisi, 36-42.
• Cerrahoğlu, N. (2016). FETÖ Bir ‘Opus Dei’ Taklidi mi? https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/nilgun-cerrahoglu/feto-bir-opus-dei-taklidi-mi-575456.
• Chryssides, G. D. (1999). Exploring new religions. Exploring New Religions, 1-416
• Çakır, R. (2016). Gülen Cemaati: Nereden nereye? https://www.aljazeera.com.tr/gorus/gulen-cemaati-nereden-nereye.
• Çalışkan, E., & Tekin, T. (2019). Ajan Tarikatlar Birbirinin Kopyası. https://www.yeniasir.com.tr/gundem/2019/07/17/ajan-tarikatlar-birbirinin-kopyasi.
• Çavdar, T. (1970). Osmanlıların Yarı-Sömürge Oluşu. İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• Çevik, M. (2020). Carbonari Cemiyeti (Karbonariler).
• Çomaklı, Ş. E., & Turan, D. (2017). FETÖ ve PKK Bağlamında Terör Amaçlı Kullanılan Kamusal Mal ve Hizmetler. Polis Akademisi Yayınları, 2.
• Dağ, A. (2018). Tarihsel Olarak Gizil Dini-Siyasal-Felsefi Topluluklar ve Araçsallaştırılmış Bir Kültün Anatomisi. içinde Küresel Etkiler Medya ve Demokrasi. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi.
• Dalkıran, S. (2020). Uyguladıkları prensipler bakımından Nizari-İsmaililer ve FETÖ benzeşmesi. Katre International Human Studies Journal, (10), 97-128.
• Davidson, L. (2005). Christian Zionism as a representation of American manifest destiny. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 14(2), 157-169.
• Demir, H. (2017). Gülen örgütü. Ezoterik bir kült cemaatin radikalleşmesi. Ay Yayıncılık.
• Demir, H. (2018). Dış politikada Evanjelizmi bilmek neden önemli?. Türkiye Gazetesi.
• Demir, H. (2019). Radikal/Yıkıcı Kült Gruplar: Kavram ve Teorik Bir Çerçeve.
• Demir, M. (2016). Ignatius Loyola’ya Göre Eğitim Nedir? içinde Ignatius Loyola ve Ci̇zvi̇t Okullarının Eğitim Anlayışı. PEGEM Akademi.
• Demirci, A. S. (2019). Yeni Dini Hareketler ve Opus Dei. Eftalya Kitap.
• Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı. (2017). Kendi Dilinden FETÖ: Örgütlü Bir Din İstismarı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2016). Dini İstismar Hareketi FETÖ/PDY. Olağanüstü Din Şûrası Kararları. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Durmuş, S. (2021). Evanjelizm bağlamında ABD dış politikasında dinin rolü: Sosyal inşacı bir analiz. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Durst, M. (1984). To Bigotry, No Sanction: Reverend Sun Myung Moon and the Unification Church. Regnery Gateway.
• Eagleton, T. (2006). The Fraternal Corrections,Opus Dei and the Catholic Church. Harper’s Magazine.
• Eğilmez, S. (2017). Eğilmez: ‘Fetö’nün İlham Kaynağı Batıniler’.
• Elmas, B. (2017). Evanjelik Hıristiyanlarda Kıyamet İnancı. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Elwell, W. (2017). Evangelical Dictionary of Theology. Baker Academic.
• Eskridge, L. (2012). How Many Evangelicals Are There? Institute for the Study of American Evangelicals.
• Estruch, J., & Glick, E. L. (1995). Saints and schemers: Opus Dei and its paradoxes. Oxford University Press.
• Eşmeli, İ., & Topal, S. S. (2022). Yeni dini hareketler ve kurtuluş öğretisi. Universal Journal of Theology, 7(2), 91-107.
• Flinn, F. K. (2007). Encyclopedia of Catholicism. Infobase Publishing.
• Ganss, G. E. (1969). The Jesuit educational tradition and Saint Louis University: some bearings for the University's sesquicentennial, 1818-1968. Sesquicentennial Committee of Saint Louis University.
• Gentile, E. (2008). God’s Democracy: American Religion after September 11: American Religion after September 11. ABC-Clio.
• Guthrie, S. (2002). Doors into Islam. ChristianityToday.Com.
• Gülener, S. (2018). ABD Siyasetinde Evanjelizm’in Etkisi Artıyor. https://www.setav.org/abd-siyasetinde-evanjelizmin-etkisi-artiyor/.
• Gündüz, Ş. (2004). Misyonerlerin Çalışma Yöntemleri. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Gündüz, Ş. (2005). Misyonerlik. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gündüz, Ş. (2006). Protestan Geleneğinde Yeni Hıristiyan Sağı Olarak Evanjelizm. VIII. Kur’an Sempozyumu: Günümüz Dünyasında Müslümanlar, 51-59.
• Güngör, A. İ. (2004). Tanrı’nın şövalyeleri cizvitler. Çaĝlar Yayınları.
• Gür, A. (2023). Vai̇zli̇kten Teröri̇stli̇ğe Bi̇r İhaneti̇n Portresi̇ Fethullahçi Terör Örgütü (FETÖ/PDY). 1. bs. Ankara: Eski Yeni Yayınları.
• Haberkudus.com. (2017). Vatikan Dinler Arası Diyalog ile Kendini Pazarlıyor. https://haberkudus.com/page/-vatikan-dinler-arasi-diyalog-ile-kendini-pazarliyor-/13435. Hajdari, S. A. (2016). Tarihi Süreç İçerisinde Misyonerlik ve Misyonerlerin Yetim Faaliyetleri. İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 4-60.
• Harman, Ö. F. (2015). İstanbul’daki Katolikler. içinde Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. C. 5, editör C. Yılmaz. İstanbul: İBB Kültür AŞ.
• HSYK. (2016). Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Genel Kurul Kararı (Karar No: 2016/426, Tutanak No:17).
• İstek, G. (2019). Cizvit Tarikatının Liselerde Verdiği Eğitim ve Buna Karşı Oluşan Tepkiler: Avusturya Örneği. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(2), 163-198.
• Kanıbir, H. C. (2017). Fetullah’ı Fetullah Gülen Yapan CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek’tir. https://www.parlamentohaber.com/fetullahi-fetullah-gulen-yapan-chp-genel-sekreteri-kasim-gulektir/.
• Karakuş, N. (2019). ABD başkanı Donald Trump’ın Söylemlerinde İslamofobi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Karaman, N. (2015). FETÖ, Hıristiyan Tarikatlar Gibi. https://www.sabah.com.tr/gundem/2015/10/04/feto-hiristiyan-tarikatlar-gibi.
• Kaymal, C. (2019). Cemaatten Darbeci Bir Harekete Dönüşümün Serüveni: Gülen Hareketinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi.
• Kemal, M. (2016). 15 Temmuz: Örtülü CIA Darbesi Neden Başarısız Oldu? https://www.timeturk.com/15-temmuz-ortulu-cia-darbesi-neden-basarisiz-oldu/haber-214850.
• Kirman, M. A. (2010). Yeni dini hareketler sosyolojisi. Birleşik Dağıtım Kitabevi.
• Knitter, P F., & Aydın, M. (2002). Diyalog ve Misyon. İslamiyat Dergisi, 5(3).
• Kolvenbach, P. (1989). Themes of Jesuit higher education. Origins, 19(6), 82-87.
• Korkmaz, T. (2015). Hablemitoğlu Suikastı Yahut Pirincin İçindeki Beyaz Taşlar!.Yeni Şafak.
• Kurt, R. K. (2006). Evanjelizm Dünya İmparatorluğu ve Türkiye. 2. bs. İstanbul: Birharf Yayınları.
• Larson, W. F. (1996). Critical contextualization and Muslim conversion. International Journal of Frontier Missions, 13(4), 189-191.
• Lee, S. K. (2015). The Globalization of Education Policy: A Study of the Jesuit Schools Network. Comparative Education Review, 59(1), 151-76.
• Lieber, F. (1834). Carbonari. Encyclopedia Americana II:513-14.
• MacGregor, G. (1988). Overcoming Prejudice. Unificationism And Modern Society: An Appraisal of the Thought and Work of the Reverend Sun Myung Moon. New York: Frederick Sontag & Thomas Walsh.
• Mardin, Ş. (2015). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2016). Jön Türklerin siyasi fikirleri 1895-1908. İletişim Yayınları.
• Martin, J. (1995). Opus Dei in the United States. America, 172(6), 8-17.
• Martínez, J. H. (2017). Americans express increasingly warm feelings toward religious groups. Pew Research Center, February 15.
• Masci, D., & Gregory A. S. (2018). 5 facts about US evangelical Protestants.
• MIT Müsteşarlığı. (2017). Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı Tarafından TBMM Darbe Girişimi Meclis Araştırma Komisyonuna Sunulan Rapor. Bilgilendirme Raporu.
• Miller, M. A. (2003). The intellectual origins of modern terrorism in Europe. Terrorism in context.
• Moon, S. M. (1977). The Divine Principle. 5. bs. New York.
• Nicernolas. (2017). Cizvitler Tarikatı.
• Noam F. (2010). Tanrının İşleri. İstanbul: Neden Kitap.
• Ogur, Y. (2022). Sushi, tarikat ve suikast. https://www.karar.com/yazarlar/yildiray-ogur/sushi-tarikat-ve-suikast-1593566.
• Opusdei. (2006). Opus Dei: Historical Overview.
• Oran, F. Ç. (2017). Amerikan Kimliği ve Dış Politikasında Evanjelizmin İzleri: Sosyal-İnşacı Perspektiften ABD-İsrail İlişkileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(3), 2019-2037.
• Özben, M. (2016). McCemaat ve Yeni Dini Hareketten (YDH) Terör Örgütüne: FETÖ. Muhafazakâr Düşünce, 49, 167-81.
• Özdalga, E. (2006). İslamcılığın Türkiye Seyri. İstanbul: İletişim yayınları.
• Özer, C. K. (2019). Tenya Örgüt FETÖ’nün Ağa Babası Cizvitler. https://www.gercekhayat.com.tr/genel/tenya-orgut-fetonun-aga-babasi-cizvitler/.
• Özer, M. (2021). Vatikan’da Ne Oldu, Papazlar Fetullah Gülen’in İkizini Nerede Buldu? http://www.habervitrini.com/vatikanda-ne-oldu-papazlar-fetullah-gulenin-ikizini-nerede-buldu/1033896.
• Özkan, A. R. (2006). Kıyamet tarikatları: Yeni dini hareketler. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Öztürk, E. (2017). Kilise’nin militanları Cizvitler. Vera Kitap.
• Öztürk, H. (2018). FETÖ üzerine bir analiz. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 175-191.
• Parshall, P. (1980). New paths in Muslim evangelism: evangelical approaches to contextualization. Baker Book House.
• Pepper, C. B. (1992). Opus Dei, advocatus papae. Nation, 255(4),139-40.
• Peter, B. (1995). Sekülerizmin Gerilemesi. Ankara: Vadi yayınları.
• Piri, Y. (2021). Opus Dei: Roma Katolik Kilisesi’nde Bir Piskoposluk. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Rath, R. J. (1964). The Carbonari: their origins, initiation rites, and aims. The American Historical Review, 69(2), 353-370.
• Sakin, O. (2018). Cizvit Cemaati ve Gizli Talimatlari. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Salleh, M. A. (2020). The Christian Right & US Foreign Policy in the 21 st Century. Airlangga University Press.
• Saydam, G. (2019). ABD Dış Politikası ve Evanjelizm. Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi.
• Sazyek, E. (2021). 19. Yüzyıldan iki kamusal mektup: Giuseppe Mazzini ile Mustafa Fazıl Paşa’nın saraya mektupları. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), 505-518.
• Sert, A., Demir, C., & Avcı, E. (2020). Strateji, örgütlenme ve motivasyonuyla kendine özgü bir terörist örgüt: FETÖ. Güvenlik Bilimleri Dergisi, (International Security Congress Special Issue), 1-28.
• Shiver, C. (1964). The Carbonari. Social Science, 234-241.
• Smith, G. A. (2021). About three-in-ten US adults are now religiously unaffiliated. Pew Research Center 14.
• Sontag, F. (1981). The God of Principle: A Critical Evaluation. Ten Theologians Respond to the Unification Church.
• Spector, S. (2009). Evangelicals and Israel: The Story of American Christian Zionism. NewYork: Oxford University Press.
• Steigleder, K. (1995). Opus Dei: An Insider’s View. Free Inquiry.
• Sunar, L. (2012). Aydınlanma Döneminde Doğuya Bakış: Değişen İlgi ve Söylemler. İstanbul University Journal of Sociology, 3(24), 59-82.
• Sungu, İ. (1999). Tanzimat ve Yeni Osmanlılar, Tanzimat 2. İstanbul: MEB Yayınları.
• Şahin, M. (2009). Din-Dış Politika İlişkisi: ABD Örneği. Ankara: Barış Kitabevi.
• Topcan, Ö. (2020). Batı Medeniyeti Gölgesinde Ötekilerin İnşası. Türk Dünyası Araştırmaları, 126(249), 347-68.
• Tunaya, T. Z. (1952). Türkiye’de siyasal partiler II Meşrutiyet dönemi. İstanbul.
• Tümer, G. (1993). Cizvitler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, 40-42.
• Twaddle, M. (2002). Christian missions and third world states. Christian Missionaries & the State in the Third World.
• Üzüm, H. (2016). Türkiye’de Müslüman-Hırisiyan Diyaloğu ve FETÖ’nün Diyalog İştiyakının Nedenleri.
• Vodinalı, H. (2017). O Kitaptaki FETÖ: Ilımlı İslam’ın Opus Dei’si, Çakma Osmanlı Halifesi. https://www.aydinlik.com.tr/koseyazisi/o-kitaptaki-feto-ilimli-islamin-opus-deisi-cakma-osmanli-halifesi-67973.
• Walsh, M. J. (2004). Opus Dei: An Investigation Into the Powerful, Secretive Society Within the Catholic Church. HarperSanFrancisco.
• White, G. E. (1995). Bir Amerikan Misyonerinin Merzifon Amerikan Koleji Hatıraları. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Whitehouse, M. (2009). The Secret History of Opus Dei: Unravelling the Mysteries of One of the Most Controversial and Powerful Forces in World Religion, from Its Humble Beginnings to Its Great Prominence and Influence Across Five Continents Today. Southwater.
• Wilcox, C., & Robinson, C. (2018). Onward Christian soldiers?: the religious right in American politics. Routledge.
• Wormald, B. (2015). America’s Changing Religious Landscape. Pew Research Center.
• Yamaç, M. (2019). Darbe ve din (cumhuriyet dönemi örneği). Doktora Tezi, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Yamaç, M. (2022). Din Referanslı Hareketlerin Sosyo-Politik Bağlamda Karşılaştırılması: Evanjelizm ve Gülenizm (FETÖ) Örneği. Tetkik, (2), 285-318.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı. (2016). Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı FETÖ Çatı İddianamesi.
• Yel, A. M. (1998). Geleneğin bozulması: Kurtuluş teolojisi ve Cizvitler. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (5), 33-55.
• Yel, A. M. (2000). Bir Katolik tarikatı: Opus Dei. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (9), 151-65.
• Yıldırım, M. (2010). Sivil Örümceğin Ağında. Ankara: Ulus Dağı Yayınları.
• Yılmaz, H. (2019). Amerika’da Evanjelik Hareket: Dini ve Siyasi Yansımaları. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Yılmaz, H. (2020). Evanjelik hareketin ABD siyaset kurumundan dinî talepleri üzerine bir inceleme. Oksident, 2(1), 27-58.
• Yılmaz, Ö. (2011). Alman Mistik Düşüncesi. İstanbul: İnsan Yayınları.