Sümer Siyasi Düşüncesinde Kent-Devlet, Krallık ve Adalet: Adalet Aşığı Çoban Krallar

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 467 - 491, 31.12.2024

Fırat Mollaer

https://doi.org/10.31679/adamakademi.1521518

Abstract

Bu makale siyasi düşüncede birtakım kök paradigmaların ortaya çıkışını anlamak amacıyla Sümer uygarlığına yöneliyor. Sümerler uygarlık tarihindeki pek çok yeniliğin yanı sıra siyasi düşüncenin başlangıçlarını da ortaya koymuşlardır. Sümer uygarlığında siyasi düşünceyi Sümer Kral Destanları, Gılgamış Destanı ve Gılgamış Hikâyeleri’nden, yani edebi ve mitolojik düşünceden hareketle inceleyen bu makale, şu siyasal kavramların izini sürmeye çalışmaktadır: Kent-devlet, uygarlık, ilk meclisler, siyasal mücadele ve savaş, kraliyet ideolojisi, adalet, adalet dairesi. Bu makalenin amacı söz konusu terimlerden yola çıkarak Sümer siyasi düşüncesinde adalet tasavvurunu ve niteliğini belirlemektir. Sümerler yazılı tarihin başlangıcından Osmanlı Devleti’ne kadar etkili olacak özgün bir adalet anlayışını ve sonradan “adalet dairesi” olarak kavramsallaştıracak bir anlayışın öncüllerini ortaya koymuşlardır.

Keywords

Sümerler'de siyasi düşünce , kent-devlet , adalet , adalet dairesi , krallık

City-State, Kingship, and Justice in Sumarian Political Thought: Justice Loving Shepherd Kings

Abstract

This article turns to the Sumerians to understand the emergence of certain root paradigms in political thought. The Sumerians, as in many other respects, have laid down the beginnings of political thought. The article examines political thought in the Sumerians based on the Sumerian King Epics and the Epic of Gilgamesh. Accordingly, the main trajectories of political thought in the Sumerians can be summarized in the following terms: City-state, civilization, first assemblies, political struggle and war, royal ideology, justice, the circle of justice. The aim of this article is to examine the emergence of the concept of justice in Sumerian political thought and its nature based on these terms. The Sumerians put forward a unique understanding of justice that would be effective from the beginning of written history until the Ottoman Empire, and the precursors of an understanding that would later be conceptualized as the “circle of justice.”

Keywords

Sumarian political thought , city-state , justice , royal ideology , the circle of justice

References

• Aiskhylos (2015). Persler. (Çev. Y. G. Sev). Pinhan Yayınları. İstanbul.
• Aquinumlu Thomas (2021). Prenslik yönetimi üstüne. (Der.-Çev. M. Tunçay). İçinde Batı’da siyasal düşünceler tarihi, cilt 1. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul.
• Aristoteles (2012). Nikomakhos'a etik. (Çev. S. Babür), Bilgesu Yayınları. Ankara.
• Aristoteles (2018). Politika. (Çev. Ö. Orhan). Pinhan Yayınları. İstanbul.
• Bernal, M. (2016). Kara Atena: eski yunan uydurmacası nasıl imal edildi? 1785-1985. (Çev. Ö. Buze). Kaynak Yayınları. İstanbul.
• Bottéro, J. (2022). Gılgamış destanı: ölmek istemeyen büyük insan. (Çev. O. Suda). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• Campbell, J. (2019). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (Çev. S. Gürses). İthaki Yayınları. İstanbul.
• Childe, G. (2006). Kendini yaratan insan. (Çev. F. Ofluoğlu). Varlık Yayınları. İstanbul.
• Childe, G. (2009). Tarihte neler oldu? (Çev. A. Şenel-M. Tunçay). Kırmızı Yayınları. İstanbul.
• Cicero (2014). Devlet üzerine. (Çev. C. C. Çevik). İthaki Yayınları. İstanbul.
• Clastres, P. (2017). Şiddetin arkeolojisi: ilkel toplumlarda savaş. (Çev. S. Tuna). Nora Yayınları. İstanbul.
• Crawford, H. (2021). Sümer ve Sümerler. (Çev. N. Uzan). Arkadaş Yayınları. İstanbul.
• Darling, L. T. (2022). Ortadoğu’da toplumsal adalet ve siyasal iktidarın tarihi: Mezopotamya’dan küreselleşmeye adalet çemberi. (Çev. H. Erdagöz). Alfa Yayınları. İstanbul.
• Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu. (Çev. Ümit Altuğ). İmge Kitabevi. Ankara.
• Eliade, M. (2003). Dincel inançlar ve düşünceler tarihi, cilt I. (Çev. A. Berktay). Kabalcı Yayınları. İstanbul.,
• Faroqhi, S. (2011). Yeni bir hükümdar aynası: Osmanlı padişahlarının kamusal imgesi ve bu imgenin algılanması. (Çev. G. Ç. Güven). Alfa Yayınları. İstanbul.
• Foucault, M. (2019). Güvenlik, toprak, nüfus. (Çev. F. Taylan). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul. Gılgamış Destanı (2018). (Çev. S. Maden). İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul.
• Gılgamış Hikâyeleri (2022). (Çev. S. F. Adalı-A. T. Görgü). İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul.
• Goody, J. (2021). Tarih hırsızlığı. (Çev. G. Ç. Güven). İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul.
• Hacımüftüoğlu, H. (2011). Kral Tanrı: Allah’ın krallığı. İletişim Yayınları. İstanbul.
• Halliday, F. (2008). Ortadoğu hakkında 100 mit. (Çev. C. Cemgil). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul.
• Hegel (1991). Hukuk felsefesinin prensipleri. (Çev. C. Karakaya). Sosyal Yayınları. İstanbul.
• Herodotos (1973). Herodot tarihi. (Çev. M. Ökmen). Remzi Kitabevi. İstanbul.
• Hesidos (2012). İşler ve günler & Tanrıların doğuşu. (Çev. F. Akderin), Say Sayınları. İstanbul.
• Huot, J-L. (2000a). Dünyanın ilk kentleri: kasabacıklardan megapollere. J. Louis Huot-J.·Paul Thalman-D. Valbelle (Ed.). İçinde kentlerin doğuşu. (Çev. A. B. Girgin), İmge Kitabevi. Ankara.
• Huot, J-L. (2000b). İlk kentlerin doğuşu. J. Louis Huot-J.·Paul Thalman-D. Valbelle (Ed.). İçinde kentlerin doğuşu. (Çev. A. B. Girgin). İmge Kitabevi. Ankara.
• Huot, J-L. (2000c). Sümer kenti, bir kent devleti. J. Louis Huot-J.·Paul Thalman-D. Valbelle (Ed.). İçinde kentlerin doğuşu. (Çev. A. B. Girgin), İmge Kitabevi. Ankara.
• İbn Haldun (1982). Mukaddime, cilt 1. (Çev. S. Uludağ). Dergâh Yayınları. İstanbul.
• İnalcık, H. (2006). Turkey and Europe in history. Eren Yayıncılık. İstanbul.
• İnalcık, H. (2010). Doğu batı, makaleler I. Doğu Batı Yayınları. Ankara.
• İnalcık, H. (2012). Osmanlı imparatorluğu: klasik çağ (1300-1600). (Çev. R. Sezer), Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• King, L. W. (2023). Sümer ve Akad tarihi. (Çev. K. Çelik), Kabalcı Yayınları. İstanbul.
• Kramer, S. N. (1999). Sümer mitolojisi. (Çev. H. Koyukan), Kabalcı Yayınları. İstanbul.
• Kramer, S. N. (2002). Sümerler: tarihleri, kültürleri ve karakterleri. (Çev. Ö. Buze), Kabalcı Yayınları. İstanbul.
• Kramer, S. N. (2014). Tarih Sümer’de başlar. (Çev. H. Koyukan), Kabalcı Yayınları. İstanbul.
• Ksenophon (2007). Kyros’un eğitimi. (Çev. F. Akderin). Alfa Yayınları. İstanbul.
• Marx, K. (1979). Grundrisse, ekonomi politiğin eleştirisi için ön çalışma. (Çev. S. Nişanyan), Birikim Yayınları. İstanbul.
• Montesquieu (2019). Kanunların ruhu üzerine. (Çev. B. Günen), İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul.
• Mumford, L. (2007). Tarih boyunca kent. (Çev. G. Koca-T. Tosun). Ayrıntı Yayınları. İstanbul.
• Newell, Waller R. (2017). Tiranlar: gücün, adaletsizliğin ve terörün tarihi. (Çev. D. Şendil). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• Oppenheim, A. L. (1977). Ancient Mesopotamia: portrait of a dead civilization. The University of Chicago Press.
• Platon (2014). Devlet Adamı. (Çev. F. Akderin). Say Yayınları. İstanbul.
• Platon (2016). Devlet. (Çev. H. Demirhan). Islık Yayınları. İstanbul.
• Roux, G. (2005). Ur mezarlığı’nın büyük gizemi. Jean Bottéro (Ed.). İçinde eski Yakındoğu: Sümer’den kutsal kitap’a. Dost Kitabevi. Ankara.
• Said, E. W. (2020). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark anlayışları. (Çev. B. Ülner), Metis Yayınları.
• Sophokles (2017). Kral Oidipus. (Çev. B. Tuncel). İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul.
• Sophokles (2019). Philoktetes. (Çev. A. Çokona). İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul.
• Springborg, P. (2020). Batı cumhuriyetçiliği ve Şark hükümdarı. (Çev. F. B. Aydar). Koç Üniversitesi Yayınları. İstanbul.
• Sümer Kral Destanları: Enmerkar-Lugalbanda (2016). (Çev. S. F. Adalı-A. T. Görgü). Türkiye İş Bankası Yayınları. İstanbul.
• Thukydides (2019). Peloponnesos savaşları. (Çev. F. Akderin), Belge Yayınları. İstanbul.
• Turner, B. S. (1991). Oryantalizm, kapitalizm ve İslâm. (Çev. Ahmet Demirhan). İnsan Yayınları. İstanbul.
• Van De Mieroop, M. (2006). Antik Yakındoğu’nun tarihi, İÖ 3000-323. (Çev. Sinem Gül). Dost Kitabevi. Ankara.
• Wittfogel, K. A. (1953). Oriental despotism. Sociologus. Vol. 3, No. 2.