İnsanın “Uzun Ölüm”le Sınavı ya da Ötenazi Tartışmalarının Felsefi Değeri

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 120 - 139, 29.12.2017

Şahin Filiz

Öz

İnsan, var olduğunun farkında olan ve varoluşunu sona erdiren ölüme karşı hayatı ve hayatta kalmayı tercih eden otonom, özgür ve bilinçli bir canlıdır. Akıllı ve ahlaksal bir varlık olduğu için, Otto Rank’ın deyimiyle ilk travmayı yaşadığı doğum ile yine Ernst Becker’in deyimiyle, son travmayı yaşayacağı ölüm arasında, diğer canlılardan farklı olarak bilinçli ve iyi-kötü ayırtını yapabilecek bir kişiliktir. Felsefe, doğum ile ölüm arasındaki bilinçli ya da bilinçsiz, tüm yaşamı ve yaşam-insan ilişkisini çözümlemeyi görev edinir. Din insan-yaşam ilişkisinin en önemli öğesi olarak felsefenin temel konularından olduğu için ayrıca başlıkta belirtmeye gerek görmedim. Çünkü “ölüm”ü, sadece dini açıdan değerlendirmek, yaşamın diğer pek çok tecrübelerini dışta bırakarak, ötenazi lehinde ya da aleyhinde aceleci hükme varmamıza yol açar. Oysa din başta olmak üzere insan yaşamının tüm deneyimlerini bir bütün olarak görüp çözümlemeye çalıştığı için, felsefi bir bakış, yerinde bir yöntem olacaktır.
Onulmaz hastalık ya da acılara tutulmuş; tıbben yaşaması tartışmalı hale gelen insan için, ötenazi kertesine kadar, benim “uzun ölüm” diye kavramlaştırdığım bir süreç söz konusudur. “Merhametli”, “iyi” ya da “çabuk” ölüm diye bilinen ötenazi, ötenazi öncesi “uzun ölüm”den çok daha fazla tartışılmaktadır. “Ölümün sınırı” üzerinde yoğunlaşan tartışmalar, önceki sürecin yeterince analiz edilmemesi nedeniyle, “ötenazi taraftarları” ile “ötenazi karşıtları” arasında kutsal bir savaşa dönüşmüş durumdadır. Ancak bu iki görüşün ortak noktası, uzun ölümü, insanı, ağırlıklı olarak fiziksel yaşam ya da biyolojik varlık olarak tanımlamakla yetinerek atlamasıdır. Özellikle ötenaziye karşı çıkanlar, temel tezlerini böyle bir insan tanımı üzerinden geliştirdikleri için, başta İslam olmak üzere bütün dinler, daha çok ruhani varlık olarak gördükleri insana, “en asgari biyolojik fonksiyonlara sahip” bir canlı gibi bakmaktadırlar. İnsanın kutsal varlık olduğu, dolayısıyla hayatın kutsal olduğu şeklindeki dini tezler, uzun ölümü felsefi analize tabi tutulmayan bir hastanın “kısa ölümü” yani ötenazisi üzerinden gerekçelendirilmekte; ötenazi aleyhinde elde edilen dini sonuçlar, tıbbın biyolojik insan tanımı ile meşrulaştırılmaktadır. Din ile tıbbın dili aynıdır. İslam’ın ötenaziye bakışı, tıbbın bakışından kalkarak kurulmakta; insan, felsefenin kapsamlı dili ile ele alınmadığı için, uzun ölüme maruz olmak asıl tartışma konusu iken, evet-hayır’la sonuçlandırılabilecek ötenazi veya kısa ölüm üzerinde ayrıntılı durulmaktadır. Oysa ötenazi bir sonuçtur; uzun ölüm ise, bir sebeptir.
Ötenazi tartışmaları, içerikleri farklı olsa da insan varoluşunun aynı “dili” konuşan bilim ile dinin arasında kalmasına yol açmakta; buna karşılık, felsefenin her ikisini de ele alıp insanı “insanın diliyle” çözümlemesi kaçınılmaz olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ötenazi, Felsefe, Uzun Ölüm, İslam, Tıp

Human Being’s Test of “Long Death” or the Philosophical Value of Euthanasia Discussions

Öz

Human being is an autonomous, free and conscious living being who is self-conscious and who chooses life and survival over death which ends its existence. Because of the fact that human being is a rational and moral entity, as different from other living beings, it is a selfhood who can distinguish between “good” and “bad” between the time of its birth, “first trauma” in terms of Otto Rank, and its death, “last trauma” in terms of Ernest Becker. Philosophy takes the analysis of, consciously or unconsciously, life between birth and death as a whole and life-human relation on as a duty. I did not need to mention “Religion” in the title due to the fact that it is one of the basic subjects of philosophy as the main element of human-life relation, because; evaluation of “death” from only religious perspective leads to a hasty judgment in favour or against “Euthanasia” by excluding many other experiences of life. In fact, because of the fact that it attempts to analyse all the experiences of human life by approaching them as a whole, a philosophical approach would be an appropriate method.
People who are stricken with incurable illnesses or suffering, people who the field of medicine debates over -whether they live as a human being or not, are having a process what I call “Long Death” until the point of Euthanasia. Euthanasia, which is known as “merciful”, “good” or “quick” death, is discussed much more than pre-Euthanasia “Long Death”. Due to the fact that prior process is not analysed sufficiently, the discussions which focuses on “Limit of Death” have turned into a holy war between “Proponents of Euthanasia” and “Opponents of Euthanasia”. However; what these two views in common is to ignore long death by confining themselves with the definition of human as mainly a physical life or a biological entity. Because of the fact that they, especially the opponents of euthanasia, develop their arguments by using such a definition of human, all religions, especially Islam, treat human being, which they regard as mainly a spiritual entity, as a living being that “has the minimal biological functions”. Religious theses that human being is holy and therefore life is sacred, are justified by the “short death” of patient whose long death has not been subject to a philosophical analysis, and results of religious thinking against euthanasia are justified by biological definition of human by medical field. The language of religion and medicine are very same. Islamic perspective of euthanasia is being built by the perspective of medical field, and because of the fact that human being has not been approach by the comprehensive language of philosophy; though experience of long death is the main subject of discussion, euthanasia or short death is discussed in detail even though this discussion can be simply concluded by a “yes” or “no”. However, actually, euthanasia is just a result whereas long death is a cause.
Debates on euthanasia cause human existence to be caught in the middle between science and religion which speak the same “language” even though their content is different. In return, it becomes imperative for philosophy to analyse human being by “the language of human being” by discussion of both aspect.

Anahtar Kelimeler

Euthanasia, Philosophy, Long Death, Islam, Medicine

Kaynakça

• Atayman, V. (2003). Varolmanın acısı. İstanbul: Donkişot Yayınları.
• Atighetchi, D. (2007). Islamic bioethics: problems and perspectives, Netherlands: Springer.
• Becker, E. (2015). Ölümü inkar. Çev. Arzu Tüfekçi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Bulut, M. (ed) (2009). Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı - II. Ankara: Diyanet İşler Başkanlığı Yayınları.
• Camus, A. (1992). Sisyphos söyleni. Çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Adam Yayınları.
• Camus, A. (2013). Başkaldıran insan, Çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Can Yayınevi.
• Can, H. (2006). “Aristoteles’te katharsis kavramı”. Flsf Dergisi. Sayı: 2. pp. 63-72.
• Cassirer, E. (1980). İnsan üstüne bir deneme. Çev. Necla Arat. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Catholic World News Brief (2003) CWN, www.euthanasia.com/index.html.
• Coşar, M. (2002). Nietzsche’yi kavramada yeni bir yol. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Ebu Hayyan et-Tevhidi, el-Mukabesat, Thk ve Şerh: Hasan es-Sendubi, Kahire 1929.
• Esed, M. (2000). Kur’an Mesajı. Çev. C. Koytak-A. Etürk. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Evans, T. (2015). Counseling skills forbecoming a wiser practitioner. Londra ve Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
• Fahri, M. (2009). İslam felsefesi, kelamı ve tasavvufuna giriş. Çev. Şahin Filiz. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Filiz, Ş. (2014). Ahlakın akli ve insani temeli, Saykitap. 2. Baskı. İstanbul: Saykitap.
• Freidman, L. S. (2010). Writing the critical essay - the persuasive essay euthanasia. Greenheaven Press.
• Janaway, C. (2007). Schopenhauer. Çev. Ç. Ataman. İstanbul: Altın Kitaplar Yay.
• Johnstone, M.-J. (2013). Alzheimer’s disease, media representations and The politics of euthanasia. Hampshire: Ashgate Publishing.
• Kasule, O. H. (2005). “Euthanasia: Ethic-Legal Issues”. Mission İslam içinde. <www.missionislam.com/health/euthanasia.htm> s. 1-8.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Mevlana Celaleddin-i Rumi. (1990). Mesnevi. Çev. V. İzbudak, Gözden geçiren: A. Gölpınarlı. II/1460. Ankara: Doğan Kitap.
• Narimisa, M. (2014). “Euthanasia in Islamic views”. European Scientific Journal. Special Edition vol. 2. pp. 170-173.
• Nikookar, H. R. ve Jaafarian Sooteh, S. H. (2014). “Euthanasia: An Islamic Ethical Perspective”. European Scientific Journal. Special Edition vol. 2. pp. 179-185.
• Oğuz, Y. N., ve Büken, N. Ö., ve Kucur, D. K. (2005). Biyoetik terimleri sözlüğü. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yay.
• Peterson. C. (2008). Assisted suicide and euthanasia - natural law ethics approach. Burlington: Ashgate Publishing.
• Pieper, A. (2012). Etiğe giriş. 2. Baskı. Çev. V. Atayman ve G. Sezer. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Rank, O. (2001). Doğum travması. Çev. Sabir Yücesoy. İstanbul: Metis Yayınları.
• Schopenhauer. (2007). Hayatın anlamı. Çev. Ahmet Aydoğan İstanbul: Saykitap
• Singer, P. (1999). Practical ethics. New York: Cambridge University Press.
• Yakıt, İ. (2010). Tıp felsefesi ve etiği üzerine. 2. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.