Attitudes Toward Rational Antibiotic Use and Influencing Factors in Patients with Chronic Diseases

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 160 - 168, 08.08.2025

Zahide Akeren , Vahide Semerci Çakmak , Servet Kalyoncuo

https://doi.org/10.46332/aemj.1576220

Abstract

Purpose: This study aimed to determine the attitudes of individuals with chronic diseases towards rational antibiotic use and the factors affecting these attitudes.

Materials and Methods: This descriptive cross-sectional study was conducted with 228 individuals diagnosed with chronic diseases. Data were collected using the "Patient Information Form" and the "Knowledge-Attitude Scale on Rational Antibiotic Use."

Results: It was determined that the participants had of 58.3% hypertension, 39% diabetes, 30.3% cardiovascular disease, and 23.7% kidney disease. Additionally, 52.6% reported using antibiotics until their symptoms subsided, and 27.2% reported using antibiotics without consulting a physician. The mean score of the Knowledge and Attitude Scale on Rational Antibiotic Use was 60.27±13.26 (32-80). Among the variables included in the model, being male, illiteracy, using antibiotics based on others’ recommendations, self-medication, using antibiotics until symptoms disappeared, and not having received health education were found to negatively influence attitudes toward rational antibiotic use (p<0.05). These factors explained 65% of the variance (R²=0.657, F=20.968, p<0.001).

Conclusion: The findings revealed that individuals with chronic illnesses generally had above-average and positive attitudes toward rational antibiotic use. However, men, those who used antibiotics until their complaints resolved, and those who had not received health education showed lower levels of rational antibiotic attitudes. In contrast, individuals with higher education levels, those who refrained from using medications based on non-medical advice, and those who avoided antibiotic use without medical consultation exhibited more positive attitudes.

Keywords

antibiotic behavior , cardiovascular , diabetes , kidney disease , rational medicine

Ethical Statement

Araştırma Bayburt Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu tarafından (07/12/2023 tarih ve 47 sayılı) onaylanmıştır. Anket formları hazırlanıp Google form’lara yüklendikten sonra araştırmacılar tarafından sosyal medya aracılığıyla hastalara bilgi verildikten sonra gönderilmiştir. Kabul eden hastaların her birinden dijital bilgilendirilmiş onam formunu onaylamaları ve ‘çalışmaya katılmayı onaylıyorum’ kutucuğunu işaretlemeleri istendi. Ayrıca Akılcı Antibiyotik Kullanımına Yönelik Bilgi-Tutum Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapan Sayın Öğr. Gör. Dr. İsmet Çelebi’den ölçeğin kullanılmasına dair izin alındı.

Supporting Institution

yok

Thanks

Çalışmamıza katılan hastalarımıza teşekkür ederiz

Kronik Hastaların Akılcı Antibiyotik Kullanım Tutumları ve Etkili Faktörler

Abstract

Amaç: Araştırmanın amacı kronik hastalığa sahip bireylerin akılcı antibiyotik kullanımına yönelik tutumları ve etkili faktörleri belirlemektir.

Araçlar ve Yöntem: Tanımlayıcı-kesitsel tipte olan araştırma 228 kronik hastalığa sahip birey ile tamamlanmıştır. Araştırma verileri ‘Hasta Tanıtım Formu’ ve ‘Akılcı Antibiyotik Kullanımına Yönelik Bilgi-Tutum Ölçeği’ kullanılarak toplandı.

Bulgular: Katılımcıların %58.3’ünün hipertansiyon, %39’unun diyabet, %30.3’ünün kardiyovasküler hastalığının ve %23.7’sinin böbrek hastalığının olduğu belirlendi. Ayrıca %52.6’sının antibiyotiği hastalıkla ilgili şikayetleri geçene kadar kullandığı ve %27.2’sinin hekime muayene olmadan antibiyotik kullandığı bulundu. Kronik hastaların Akılcı Antibiyotik Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeği toplam puanı 60.27±13.26 (32-80) idi. Modele dahil edilen değişkenlerden erkek, okur yazar olmama, tavsiyeyle ilaç kullanma, kendi başına ve şikayeti bitene kadar antibiyotik kullanma, sağlık eğitimi almama durumları akılcı antibiyotik kullanımına yönelik tutumları olumsuz yönde etkiledi (p<0.05) ve varyansın %65’ini açıkladı (R2=0.657, F=20.968, p<0.001).

Sonuç: Kronik hastalığa sahip bireylerin akılcı antibiyotik kullanımına yönelik tutumlarının ortalamanın üzerinde olduğu ve olumlu tutuma sahip oldukları belirlendi. Erkeklerin, antibiyotiği hastalıkla ilgili şikâyet bitene kadar kullananların ve sağlık eğitimi almayanların akılcı antibiyotik kullanımına yönelik tutumları daha düşüktür. Ayrıca ilkokul, ortaokul, lise, üniversite ve üzeri mezun olanların, komşuları, yakınları ve arkadaşlarının tavsiyesi ile ilaç kullanmayanların ve hekime muayene olmadan antibiyotik kullanmayanların akılcı antibiyotik kullanımına yönelik tutumları daha yüksektir.

Keywords

akılcı ilaç , antibiyotik tutum , böbrek hastalığı , diyabet , kardiyovasküler

References

• 1. Aydemir Ç, Çetin Ş. Kronik hastalıklar ve psikososyal bakım. JAMER. 2019;4(3):109-115.
• 2. Makovski TT, Schmitz S, Zeegers MP, Stranges S, Van Den Akker M. Multimorbidity and quality of life: Systematic literature review and meta-analysis. Ageing Res Rev. 2019;53:100903.
• 3. Mascie-Taylor C, Karim E. The burden of chronic disease. Science. 2003;302(5652):1921-1922.
• 4. World Health Organization. Noncommunıcable dıseases progress monıtor 2017. https://apps.who. int/iris/bitstream/handle/10665/258940/97892415130 29-eng.pdf?sequence=1. Erişim tarihi 1 Haziran, 2024.
• 5. Ercan T, Biçer DF. Tüketicilerin akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi düzeyleri ve davranışlarını etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi: Sivas ili örneği. Bus Manag Stud Int J. 2019;7(2):998-1021.
• 6. Yağar F, Soysal A. Akılcı ilaç kullanımı ile ilgili hastane uygulamalarının değerlendirilmesi: Asistan hekimler örneği. Uluslar Yönet İktisat ve İşlet Derg. 2018;14(1):81-96.
• 7. Kaya H, Turan N, Keskin Ö, ve ark. Üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanma davranışları. J Anatolia Nurs Health Sci. 2015;18(1):35-42.
• 8. Demirtürk N. Birinci basamakta akılcı antibiyotik kullanımı. Turk Klin Fam Med-Spec Top. 2017;8(3):204-209.
• 9. Oğuz E, Acet NG. Akılcı olmayan antibiyotik kullanımı. Turk Klin Pharmacol-Spec Top. 2019;7(2):5-10.
• 10. Karan MA, Bozkurt ME. Palyatif bakım alan geriatrik hastalarda akılcı antibiyotik kullanımı. Turk Klin Geriatr-Spec Top. 2024;10(2):1-6.
• 11. Steffler M, Li Y, Weir S, Shaikh S, Murtada F, Wright JG. Trends in prevalence of chronic disease and multimorbidity in Ontario, Canada. CMAJ. 2021;193(8): 270-277. 12. Centers for Disease Control and Prevention. Health and economic costs of chronic diseases. https://www.cdc.gov/ chronicdisease/about/costs/index.htm. Erişim tarihi 15 Haziran, 2024.
• 13. Sağır M, Parlakpınar H. Akılcı ilaç kullanımı. İnönü Üniv Sağlık Bilim Derg. 2014;3(2):32-35.
• 14. Artantaş AB, Eray İK, Salmanoğlu G, ve ark. Bir hastanenin aile hekimliği polikliniklerine başvuran erişkinlerin antibiyotik kullanımı konusundaki bazı alışkanlıkları, görüşleri ve bilgilerinin değerlendirilmesi. Ank Med J. 2015;15(2):38-47.
• 15. Yılmaz H, Çıtıl R. Üniversite hastanesine başvuran hastalarda akılcı ilaç kullanımı ve etkileyen faktörler. Sürekli Tıp Eğit Derg. 2022;31(3):161-171.
• 16. Uçman T, Uysal N. Yetişkin bireylerde akılcı ilaç kullanımı ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. BANÜ Sağlık Bilim ve Araştırmaları Derg. 2021;3(2):126-133. 17. Çelebi İ, Gün İ. Akılcı antibiyotik kullanımına yönelik bilgi-tutum ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması. Kapadokya Sağlık Bilim Derg. 2022;1(1):41-54.
• 18. Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin akılcı ilaç kullaınımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacet Üniv Hemşire Fak Derg. 2016;3(3):44-55.
• 19. Şendir M, Çelik Z, Güzel E, Büyükyılmaz F. Aile sağlığı merkezlerine bașvuran bireylerde akılcı ilaç kullanım alıșkanlıklarının belirlenmesi. TAF Prev Med Bull. 2015;14(1):15-22.
• 20. İlhanlı Yaramış M, Ulupınar S. Bir aile sağlığı merkezine kayıtlı bireylerin akılcı ilaç kullanım davranışları. Ordu Üniv Hemşire Çalışmaları Derg. 2021;4(1):10-20.
• 21. Macit M, Karaman M, Parlak M. Bireylerin akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerinin incelenmesi. İstanb Gelişim Üniv Sos Bilim Derg. 2019;6(2):372-387. 22. Durmaz S, Özvurmaz S, Büyüktarakçı MK, Aykaç Koçak A. Yaşlılarda ilaç kullanım hataları: Bir sistematik derleme. Turk Klin J Med Ethics-Law Hist/Türk klin tıp Etiği Hukuku ve Tar Derg. 2021;29(1):102-110.
• 23. Ada A. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların akılcı antibiyotik kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi; 2022.
• 24. Gül S, Öztürk DB, Yılmaz MS, Gül EU. Ankara halkının kendi kendine antibiyotik kullanımı hakkındaki bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Hij ve Deney Biyol Derg. 2014;71(3):107-112.
• 25. Çöplü N. Antimikrobiyal direnç ve akılcı antibiyotik kullanımı. Kırıkkale Üniv Bilim Gelişmeler Derg. 2012;1(1):34-40.
• 26. T.C. Sağlık Bakanlığı. Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017. http://www.akilciilac.gov.tr/wp-content/uploads/2014/11/aik-ulusal-eylem-plani.pdf. Erişim tarihi 14 Haziran, 2024.
• 27. Uğrak U, Teke A, Cihangiroğlu N, Uzuntarla Y. Kardiyoloji kliniğinde yatan hastaların akılcı ilaç kullaınımı konusundaki tutumları. TAF Prev Med Bull. 2015;14(2):137-144.
• 28. Demirtaş Z, Dağtekin G, Sağlan R, ve ark. Akılcı ilaç kullanımı ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. ESTÜDAM Halk Sağlığı Derg. 2018;3(3):37-46.
• 29. Beggi B, Aşık Z. Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastaların akılcı ialç kullanımı yönünden değerlendirilmesi. Ank Med J. 2019;19(2):251-260.
• 30. Yayın E, Yayın HE. 65 yaş ve üzeri çoklu ilaç kullanımı olan bireylerin akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeyleri. Türk Aile Hekim Derg. 2023;27(2):29-35.