Traces of Steppe Military Life on Arzhan Kurgans

Year 2025, Issue: 12, 85 - 97, 30.06.2025

Mazhar Narşap

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1664895

Abstract

Geography is the first factor in the formation of societies' lifestyles. Societies living
in areas suitable for agriculture have adopted the settled lifestyle, while those living in forests
have adopted the hunter and gatherer lifestyle. Societies living in geographies favourable to
animal husbandry have revealed the nomadic lifestyle. Steppe societies living in Eurasia, which
is an area suitable for animal husbandry, adopted a nomadic lifestyle and created their culture
in accordance with this lifestyle. The nomadic lifestyle is different from the unsettled lifestyle and
is not an ordinary life. It is a systematic migration movement between spring and winter in order
to prevent both themselves and their animals from being adversely affected by the climatic
conditions of the geography where they live at certain times of the year. Nomadic tribes have
also created their own history and culture within this nomadic lifestyle. Information on the history
and culture of these tribes can be obtained from written, verbal and archaeological sources.
Verbal sources carry the traces of that period as they were written down in the process. Written
sources belong mostly to the tribes they were in contact with. The main information about the
history and culture of the steppe tribes is obtained from archaeological sources. The most
important archaeological source is the kurgan, which was built in the form of a masonry hill grave
where the steppe people were buried when they died. There are many kurgan sites belonging
to the steppe people in Eurasia. One of the areas where these kurgans are located is the Arzhan
region, located in Tuva. This area is a region used by steppe tribes as wintering. There are
kurgans of various sizes here. The arrow sticks, arrowheads, knives, horse, bow, female
warriors, arrow sticks, arrowheads, knives, knives, horse, bow, female warrior, etc. have been
unearthed as a result of archaeological excavations in these kurgans, thus providing us with
information about the military culture of the steppe tribes.

Keywords

Steppe , soldier , nomad , kurgan , Arzhan.

Arzhan Kurganlarında Bozkır Askerî Hayatının İzleri

Abstract

Coğrafya toplumların yaşam tarzlarının oluşmasında birinci faktördür. Tarıma uygun
alanlarda yaşayan toplumlar yerleşik yaşam tarzını, ormanlarda yaşayanlar avcı ve toplayıcı
yaşam tarzını benimsemişlerdir. Hayvancılığa elverişli coğrafyalarda yaşayan toplumlar ise
göçebe yaşam tarzını ortaya koymuşlardır. Hayvancılığa elverişli bir alan olan Avrasya
coğrafyasında yaşayan bozkır toplumları ise konargöçer bir yaşam tarzını benimsemişler ve
kültürlerini bu yaşam tarzını uygun olarak oluşturmuşlardır. Konargöçer yaşam tarzı, göçebe
yaşam tarzından farklı olup sıradan bir hayat değildir. Yılın belirli zamanlarında yaşanılan
coğrafyanın iklimsel koşullarından hem kendileri hem de hayvanlarının olumsuz etkilenmemesi
için yaylak ve kışlak arasında yapılan sistemli bir göç hareketidir. Konargöçer kavimler, bu göçer
hayat tarzı içerisinde kendi tarih ve kültürlerini de oluşturmuşlardır. Bu kavimlerin tarih ve
kültürüne dair yazılı, sözlü ve arkeolojik kaynaklardan bilgiler elde edilebilmektedir. Sözlü
kaynaklar ilerleyen süreç içerisinde yazıya geçirildiklerinden o dönemin izlerini taşımaktadırlar.
Yazılı kaynaklar ise daha çok ilişkide bulundukları kavimlere aittir. Bozkır kavimlerinin tarih ve
kültürüne dair esas bilgiler arkeolojik kaynaklardan elde edilmektedir. Arkeolojik kaynakların
başında ise bozkır insanının defnedildiği yığma tepe mezar şeklinde yapılan kurgan gelmektedir.
Avrasya coğrafyasında bozkır insanına ait birçok kurgan bölgesi bulunmaktadır. Bu kurganların
bulunduğu alanların biri de Arzhan bölgesidir. Arzhan bölgesi Tuva’da yer almaktadır. Bu bölge
bozkır kavimlerinin kışlak olarak kullandığı bir bölgedir. Burada çeşitli çaplarda kurganlar
bulunmaktadır. Bulunan bu kurganlarda yapılan arkeolojik kazı çalışmaları sonucunda ortaya
çıkarılan, ok çubukları, ok uçları, bıçaklar, at, yay, kadın savaşçı gibi kalıntı ve buluntular bozkır
kavimlerinin askerî hayatı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamıştır.

Keywords

Bozkır , asker , konargöçer , kurgan , Arzhan.

References

• BELLİ O. (2002). “Eski Çağ ve Orta Çağ’da Türkler’de Kurgan Yapma Geleneği” Türkler III. Cilt sf:927- 931. C.I, , s.598-611.
• CASPARI G., Sadykov, T.,Blochin J. (2020) “Kurgan Tunnug 1-New Data on the Earliest Horizon of Scythian Material Culture”, Journal of Field Archaeology
• ÇORUHLU, Y. (2004). “Eski Türklerde Ölüm” Cogito, 40, s. 246
• ÇORUHLU, Y.,(2019). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• ÇUGUNOV, Nagler, Parzinger (2010). Der Skythenzeitliche Fürstenkurgan Arzhan 2 in Tuva
• DURMUŞ, İ. (2016). Türk Kültürüne Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DURMUŞ, İ. (2017). İskitler, Ankara: Akçağ Yayınları.
• GRYAZNOV, M. P. (1980). Arzhan, Tsarskii Kurgan RanneskifskogoVremeni, Nauka, Leningrad.
• HERODOTOS, (2015). Herodotos Tarihi, (Çev. Müntekim Ökmen) İstanbul: Türkiye İş Bankası
• İBN FADLAN (2022) İbn Fadlan Seyahatnamesi (Çev. Ramazan ŞEŞEN). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• KAŞGARLI MAHMUT (2014). Divanü Lügat-it Türk (Haz. Ahmet Bican Ercilasun- Ziyat Akkoyunlu) An- kara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KOCA, S. (2010), Türk Kültürünün Temelleri, II. Cilt, Ankara: Pelin Ofset Tipo Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.
• PARZİNGER, H. (2004). “Arzhan 2: La Tombe D'un Prince Scythe En Sibérie Du Sud. Rapport Prélimi- naire Des Fouilles Russo-Allemandes De 2000-2002” Arts Asiatiques, sf.5-29.
• PAUSANİAS (2022). Description of Greece, Volume I.
• SADYKOV T. , Caspari G. “A spectral cavalcade: Early Iron Age horse sacrifice at a royal tomb in southern Siberia” Antiquity 2024,
• SADYKOV T. , Caspari G. , And Blochin J.( 2021). “курган туннуг 1 - новые данные об «аржанском горизонте» раннескифской культуры”, творец культуры. Материальная культура и духовное пространство человека в свете археологии, истории и этнографии: сб. Науч. Статей, посв. 80-летию проф. Д.г.савинова / отв. Ред. Н.ю. Смирнов. Спб: иимк ран. 756 с. (труды иимк ран. Т. Lvıı) 224-246.
• STRABON (1969). The Geography of Strabon . (Çev. Horace Leonard Jones). Cambridge: The Loeb Classical Library.
• TARHAN M. Taner, (2002) “Ön Asya Dünyasında İlk Türkler Kimmerler ve İskitler”, Türkler Ansiklope- disi, C.1, s.597-610.