The Role of Taqwa in Regulating Human Relations

Year 2025, Issue: 4, 1 - 15, 30.06.2025

Muhammet Yıldız

Abstract

Concepts have an important place in the Qur'an's intervention in social life and its address to human beings. One of these concepts, “taqwa”, which is used throughout the Qur'an, appears in the Qur'an as a concept that reforms and builds human relations with God, human beings and the environment. However, when the issue is approached by the interlocutors of the Qur'an, it is seen that although this concept has not lost its importance, the issue of where taqwa begins and what/who it covers is controversial. As a result of this disagreement, sometimes the concept of taqwa is confined to the relationship between God and human beings, and sometimes it is understood as a behavior reserved for those who want to deepen in worship and obedience. Considering the influence of facts and perceptions on the formation of thought, it is understood that the interpretations of taqwa develop within the framework of the circumstances. From this point of view, this article deals with the concept of taqwa as a factor regulating human relations. The problem of this study is to explain the Qur'an's goals for social life with the concept of taqwa by analyzing the spread of taqwa to social life and its effect on human relations. In terms of purpose, this study aims to reveal that taqwa as a moral action can exist not only in the field of faith and worship but also in human relations and its role in this field based on the verses. The relevant verses are analyzed on the basis of classical and contemporary commentaries. In this way, the approach of both periods to the concept of taqwa has been compared. Although our research seems to be similar to some of the studies on taqwa, it is unique in that it examines the verses that include human relations and taqwa together in the light of the tafsirs of two different periods. As a result of the study, it has been emphasized that the basic condition of taqwa is faith, that it develops with worship and that it emerges in social life, and it has been determined that the Qur'an tries to create a society equipped with moral virtues with this concept.

Keywords

Tafsir , Taqwa , Qur , Human relations , Regulation

Ethical Statement

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

İnsani İlişkilerin Düzenlenmesinde Takvanın Rolü

Abstract

Kur’ân-ı Kerim’in toplum hayatına müdahalesinde ve insana hitabında kavramlar önemli bir yer tutmaktadır. Bunlardan biri olan ve Kur’ân’ın genelinde kullanılan “takva”, Kur’ân-ı Kerim’de insanın Allah, insan ve çevre ile ilişkilerini ıslah ve inşa edici bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak Kur’ân’ın muhatapları tarafından meseleye yaklaşıldığında, bu kavram önemini kaybetmemekle birlikte, takvanın nerede başladığı ve neleri/kimleri kapsadığı konusunun ihtilaflı olduğu görülmektedir. Bu ihtilafın bir sonucu olarak, bazen takva kavramı sadece Allah-insan ilişkisine hapsedilirken, bazen de ibadet ve itaatte derinleşmek isteyenlere mahsus bir davranış olarak anlaşılmaktadır. Olguların ve algıların düşüncenin oluşumundaki etkisi göz önüne alındığında takva ile ilgili yorumların biraz da içinde bulunulan şartlar çerçevesinde geliştiği anlaşılmaktadır. Buradan hareketle bu makalede insani ilişkileri düzenleyici bir faktör olarak takva kavramı ele alınmaktadır. Takvanın toplumsal hayata sirayeti ve insan ilişkilerine etkisi analiz edilerek Kur’ân-ı Kerim’in takva kavramıyla toplumsal hayata yönelik hedeflerini açıklamak bu çalışmanın problemini oluşturmaktadır. Amaç yönüyle bu çalışma, ahlaki bir eylem olarak takvanın sadece iman ve ibadet alanında değil, insani ilişkilerde de var olabildiğini ve bu alandaki rolünü, ayetlere dayanarak ortaya koymayı hedeflemektedir. İlgili ayetler incelenirken klasik ve çağdaş tefsirler esas alınmıştır. Bu vesile ile her iki dönemin takva kavramına yaklaşımı karşılaştırılarak konu araştırılmaya çalışılmıştır. Araştırmamız, takvayı konu edinen çalışmaların bir kısmıyla benzer gibi görünse de insani ilişkilere ve takvaya birlikte yer veren ayetleri iki farklı döneme ait tefsirler ışığında incelemesi itibariyle özgün bir görünüm arz etmektedir. Çalışmanın sonucunda takvanın temel şartının iman olduğu, ibadetle gelişim gösterdiği ve toplumsal hayatta gün yüzüne çıktığı üzerinde durulmuş ve Kur’ân’ın bu kavramla, ahlaki meziyetlerle kuşanmış bir toplum oluşturmaya çalıştığı tespit edilmiştir.

Keywords

Tefsir , Takva , Kur’ân , İnsani İlişkiler , Düzenleme

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

References

• Bor, Adil. “Kur’ân’da “Takvâ”nın Bireysel ve Toplumsal Boyutu”. Diyanet İlmi Dergi 56 (2020), 755-779.
• Buhâri, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhâri. Beyrut: Darü’t-T’esil, 1433/2012.
• Demirel, Cumhur. “Kur’an’ın Ahlakî Bir Kavram Olan Takvaya Dair Teşbihleri ve Muttakilerle İlgili Beyanları Üzerine”. II. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu. ed. İshak Tekin vd. 543-552. Ankara: Son Çağ Akademi, 2021.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Minhâcü’l-ʿâbidîn. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1427/2006.
• İyibilgin, Orhan. “Müslüman Şahsiyetinin Korunmasında Takva Kavramı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/25 (Ocak 2024), 172-193.
• Komisyon. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Baskı, 2012.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. haz. Hayrettin Karaman vd. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı, 2017.
• Kutub, Seyyid. Fi Zilâli’l-Kur’ân. 6. Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 32. Basım, 1423/2003.
• Mâtûrîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vilât-u Ehli’s-Sünne. thk. Mecdi Baslum. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’la. Tefhîmul’l-Kur’ân. trc. M. Han Kayani ve diğerleri. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed. Müfredat fi Garibi’l-Kur’ân. 2 Cilt. thk. Nezar Mustafa el-Baz. Mektebetü Nezar Mustafa el-Baz, ts.
• Râzî, Fahreddin. Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî el-Müstehir bi’t-Tefsîri’l-Kebîr ve Mefâtîhu’l-Gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Soysaldı, Mehmet. “Kur’an Semantiği Açısından Takva”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (Elazığ 1996), 21-42.
• Taberî, Ebî Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Tefsîrü’t-Taberî Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecr, 1422/2001.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Yenda Yayınları, ts.
• Zemahşeri,Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî.el-Keşşâf. trc. Heyet. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2017.