Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın Emriyle Yarbay Şefik ÖZDEMİR Bey’in Revandiz, Musul-Kerkük-Süleymaniye Harekâtı

Year 2016, Volume: 2 Issue: 4, 157 - 192, 01.11.2016

Zekeriya Türkmen

Abstract

Birinci Dünya Savaşından yenik çıkan Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalayıp teslim oldu. Ülkenin bütün değerli kaynakları işgalcilerin denetimine girmiş oldu. Sahip olduğu zengin petrol yataklarından dolayı mirası paylaşılamayan bir ülke konumunda idi. Mondros Ateşkes Antlaşmasının ardından kurulan direniş guruplarıyla işgallere karşı tepkide bulunan Türkler, bir süre sonra Milli Mücadele hareketini başlattılar. Millî Mücadele döneminde güney cephesinde kuva-yı milliye teşkilatını kurup bölge halkıyla işgalci Fransızlara ve iş birlikçi Ermeni çetelerine karşı yürütülen mücadelenin Antep yöresindeki önderlerinden birisi Milis Yarbayı Ali Şefik Özdemir Bey’dir.olarak görev almış şahsi yönden büyük gayretler harcamasına rağmen İngilizlerin üstün kuvvetleri karşısında bölgede fazla tutunamamış ve geri çekilmek zorunda kalmıştır. Kuzey Irak’ta 1922 yılı Temmuz-Ağustos ayında İngilizlerle çetin mücadeleler yapan Özdemir Bey, Türkiye’den istediği yardımın gelememesi üzerine -tam o sırada Büyük Taarruz harekâtı icra edilmekte idi- kuzeydoğuya doğru birliklerine çekerek İran’a iltica etmek zorunda kalmıştır. Türkiye idarecileri Lozan görüşmelerinde Musul, Kerkük ve Süleymaniye’nin Türk toprağı olduğu gerçeğini ortaya koydular. Ancak, petrol bölgesini yeni kurulmakta olan Türkiye’ye vermek istemeyen büyük güçler ve özellikle İngiltere bu duruma şiddetle karşı çıktı. Hatta bu karşılıklı atışmalar, Lozan görüşmelerinin sekteye uğramasına yeni bir savaş halinin ortaya çıkmasına yol açmıştı. Bu makalede Milis Yarbayı Ali Şefik Özdemir Bey’in, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle başlattığı Revandiz, Musul, Kerkük, Süleymaniye’ye yönelik askerî harekât ele alınmış, dönemin belgeleriyle konu açıklanmaya çalışılmıştır

Keywords

Şefik Özdemir Bey, Mustafa Kemal Paşa, Musul, Kerkük, Süleymaniye, Revandiz, Irak, Birinci Dünya Savaşı. Kuzey Irak

References

• Al-Jumaıly, Q.K. (1999). Irak ve Kemalizm Hareketi (1919-1923), Hz: İzzet Öztoprak, Ankara.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri(ASD)(1989), 4, c.1, Ankara.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).,Babıali Evrak Odası (BEO), Başbakanlık Cumhuriyeti Arşivi (BCA). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüd (ATASE) Başkanlığı Arşivi. Göyünç, N. (1998). Musul Misak-ı Milliye Dâhil Midir, Değil Midir? Misak-ı
• Milli ve Türk Dış Politikasında Musul, Ankara. Gürün, K. (1986). Savaşan Dünya ve Türkiye, Ankara.
• Karacan, A.N. (1971). Lozan, 1971.
• Öke, M.K. (1987). Musul Meselesi Kronolojisi(1918-1926), İstanbul.
• Sabis A.İ. (1991). Harp Hatıralarım, Birinci Dünya Harbi, c.4, 303-319, İstanbul.
• Saral, Hulki, (1968). “Birinci Dünya Harbi Sonunda ve İstiklal Harbinde Musul
• Sorunu”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sy: 225, Ankara, s. 27-35. Türkiye Büyük Millet Meclisi(TBMM) Arşivi Kutu: 53, nr: 1113, Şefik Özdemir
• Dosyası, Kısa Hal tercümesi. Türkmen, Z. (2001). Özdemir Bey’in Musul Harekâtı ve İngilizlerin Karşı
• Tedbirleri (1922-1923). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 49, 49-79.
• Türkmen, Z. (2003). TBMM Hükûmetinin Musul’a Yönelik Askerî Tedbirleri,
• Milis Yarbayı Şefik Özdemir Bey’in Revandiz Harekâtı. Silahlı Kuvvetler Dergisi (SKD), 375. Türkmen, Z. (2003). Musul Meselesi Askerî Yönden Çözüm Arayışları (1922- ), Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Türkmen, Z. (2001). Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden
• Yapılanması (1918-1920), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türkmen, Z. (2001). Özdemir Bey’in Musul Harekâtı ve İngilizlerin Karşı
• Tedbirleri (1922-1923). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 49, Ankara.
• Türkmen, Z. (2002). Yeni Devletin Şafağında Mustafa Kemal, Atatürk Araştırma
• Merkezi Yayınları, Ankara. Türkmen, Z. (2003). TBMM Hükûmetinin Musul’a Yönelik Askerî Tedbirleri,
• Milis Yarbayı Şefik Özdemir Bey’in Revandiz Harekâtı, Silahlı Kuvvetler Dergisi (SKD), 375, 69-81. Türkmen, Z. (2003). TBMM Hükûmetinin Musul’a Yönelik Askerî Tedbirleri,
• Milis Yarbayı Şefik Özdemir Bey’in Revandiz Harekâtı, Silahlı Kuvvetler Dergisi (SKD), 375. Türk İstiklal Harbinde Güney Cephesi (1966), Genelkurmay Başkanlığı
• Basımevi(GBB), Ankara. Üzel, S. (Tarihsiz). İstiklal Savaşımız Esnasında Kürtlük Cereyanları ve Irak- Revandiz Harekâtı, Resmi Vesaike Müstenit Harp Tarihi, (Daktilo Metin) Genelkurmay ATASE Başkanlığı Kütüphanesi.