Muhammed Teymûr ve Kısa Öykülerinin Tematik Bağlamda Tahlili

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 30 - 48, 30.06.2023

Furkan Tayşan

Öz

Fransızların 1798 yılında Mısır’ı işgal etmesiyle burada modernleşme süreci başlamıştır. Fransızlar Mısır’a geldikten sonra çeşitli araştırma merkezleri inşa etmiş ve Mısır coğrafyasının fizikî, tarihî ve kültürel yapısını incelemek için çalışmalarda bulunmuşlardır. İlerleyen süreçlerde burada Batılı tarzda okullar açılmış, ayrıca Batı’nın tecrübelerinden faydalanmak için Mısır’dan Avrupa’ya öğrenciler gönderilmiştir. Bu aşamalarla birlikte Mısır özelinde Batı ile Arap dünyası arasında ilmî ve kültürel ilişkiler hız kazanmıştır. Bu ilişkilerin kendisini gösterdiği alanlardan birisi de edebiyat olmuştur. Batılı eserlerden gerçekleştirilen tercüme ve adaptasyon faaliyetleriyle birlikte Mısır’da kültür hayatı canlılık kazanmıştır. Bunun sonucunda modern anlamda kısa öykü, tiyatro ve roman gibi edebî türler Arap edebiyatına intikal etmiş ve bu alanlarda eserler üreten edebiyatçılar ortaya çıkmıştır. XX. yüzyılın ilk çeyreğinde edebiyat sahasında kendini gösteren Mısırlı yazar Muhammed Teymûr, Batı edebiyatının etkisi altında kısa öykü ve tiyatro sahalarında yaptığı çalışmalarla modern Arap edebiyatında iz bırakan bir isim olmuştur. Bu çalışmada ilk olarak söz konusu edebiyatçının hayatı ve edebî serüveni ele alınacaktır. Sonrasında ise kısa öykülerinde ele aldığı temalar tahlil edilecek ve bu bağlamda edebiyatçının zihin dünyasına ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Muhammed Teymur, Kısa Öykü, Tema, Tahlil

Muhammad Taymur and Analysis of His Short Stories in the Thematic Context

Öz

With the French campaign in Egypt in 1798, the modernization process began here. After the French came to Egypt, they built various research centers and worked to examine the physical and cultural structure of the Egyptian geography. In the following processes, Western-style schools were opened there, and students were sent from Egypt to Europe to benefit from the experiences of the West. With these stages, scientific and cultural relations between the West and the Arab world, in particular Egypt, gained momentum. One of the fields in which these relations emerged has been literature. With the translation and adaptation activities carried out from Western works, the cultural life in Egypt gained vitality. As a result of this, literary genres such as short story, theatre and novel in the modern sense were transferred to Arabic literature, and literary writers who produced works in these fields emerged. Egyptian writer Muḥammad Taymūr, who came to the field of literature in the first quarter of the 20th century, left a mark in modern Arabic literature with his works in the fields of short story and theater under the influence of Western literature. In this study, firstly, the life and literary adventure of Muḥammad Taymūr will be discussed. Afterwards, the themes that he dealt with in his short stories will be analyzed and in this context, it will be tried to shed light on his mental world.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Short Story, Muhammad Taymur, Theme, Analysis

Kaynakça

• Aytaç, Bedrettin. Mahmud Teymûr’un Hikâyeleri ve Romanları. Doktora, Ankara Üniversitesi, 1992.
• Aytaç, Bedrettin. “Muhammed Teymûr- TDV İslâm Ansiklopedisi”. 30: 583. İstanbul: TDV Yay., 2005.
• Brockelmann, Carl. Geschichte Der Arabischen Literatur. 3 Cilt. Leiden: E. J. Brill, 1942.
• Cundî, Enver. Kıssatu Mahmûd Teymûr. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabbiyye, 1951.
• Çelenlioğlu, Asiye. “Necîp Mahfûz’un Üçlemesinde Eleştirel Gerçeklik”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 9/1 Nisan 2017, 1-21.
• Dayf, Şevkî. el-Mekâme. 3. Bs. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1973.
• Dayf, Şevkî. Tarîhu’l-Edebi’l-‘Arabî II, el-‘Asru’l-İslâmî. 11. Bs. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1989.
• Dayf, Şevkî. el-Edebu’l-‘Arabiyyu’l-Mu‘âsır fî Mısr. Beyrut: Dâru’l-Me’ârif, 1992.
• Demirci, Gülyaşar. Mısır Edebiyatında Kısa Hikaye. Yüksek Lisans, Atatürk Üniversitesi, 2014.
• Demirci, Gülyaşar. “Mısır’da Öykücülük”. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi. 1 (Mart 2018): 17-31.
• Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîde’l-Kazvînî. Sünen İbn Mâce. 2 Cilt. Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabbiyye, t.y.
• Emîn, Ahmed. Fecru’l-İslâm. Kahire: Muessetu Hindâvî, 2012.
• Er, Rahmi. “Roman - TDV İslam Ansiklopedisi”. 35: 164-166. İstanbul: TDV Yay., 2008.
• Er, Rahmi. Modern Mısır Romanı-I. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
• Fazlıoğlu, Şükran. Arap Romanında Türkler. Küre Yayınları, 2006.
• Fitzmaurice-Kelly, James. “Maupassant - The Encyclopaedia Biritannica”. 17: 905-906. New York: Encyclopaedia Biritannica, Inc, 1911.
• Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. Trc. Azmi Yüksel - Rahmi Er. Ankara: İmaj Yayınları, 1993.
• Görgün, Hilal. “Mısır - TDV İslam Ansiklopedisi”. 29: 569-575. Ankara: TDV Yay., 2004.
• Günel, Fuat. “Ahmet Teymûr Paşa - TDV İslam Ansiklopedisi”. 2: 140-141. İstanbul: TDV Yay., 1989.
• Günel, Fuat. “Âişe İsmet Teymûr - TDV İslam Ansiklopedisi”. 2: 205-206. İstanbul: TDV Yay., 1989.
• Hâfız, Sabrî. “Modern Arap Kısa Öyküsü”. Nüsha Dergisi. Trc. Azmi Yüksel. 9 (2003): 76-96.
• Heykel, Ahmed. Tetavvuru’l-Edebi’l-Hadîs fî Mısr. Beyrut: Dâru’l-Me’ârif, 1994.
• Hıdr, Abbas. el-Kıssatu’l-Kasîra fî Mısr munzu Neş’etihâ hattâ Seneti 1930. Kahire: ed-Dârul’l-Kavmiyye li’t-Tabâ‘a ve’n-Neşr, 1966.
• Hıdr, Abbas. Muhammed Teymûr: Hayatuhû ve Edebuhû. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye li’t-Te’lîf, t.y.
• İbn Manzûr. “Lisânu’l-`Arab”. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1707.
• Kayabaşı, Özlem. “Ömer Seyfettin’in ‘Zamane Yiğitleri’”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 9/25 (Bahar 2020): 145-163.
• Mekkî, Tahir Ahmed. el-Kıssatu’l-Kasîra. 8. Bs. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1999.
• Mersafî, Huseyn. Risâletu'l-Kelimi’s-Semân. el-Matba‘atuş-Şerafiyye, 1881.
• Mitchell, Timothy. Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi. Trc. Zeynep Altok. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• “Muhammed Teymûr ve’l-Kıssatu’l-Kasira (Fi’l-Kıtâr)”. 26 Mart 2011. https://www.mahaarat.com/?p=175.
• Nessâc, Seyyid Hâmid. Tetavvuru Fenni’l-Kıssati’l-Kasîra fî Mısr. 3. Bs. Dâru’l-Me‘ârif, 1981.
• Pattee, Fred Lewis. The Development of the American Short Story. New York ve Londra: Harper & Brothers, 1923.
• Rağıb, Nebil. Muhammed Teymûr: Râiden li’t-Tahdîs’il-Edebî. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme li’l-Kitâb, 1996.
• Sehl b. Hârun. Kaplan ve Tilki Ahlak ve Siyaset Üzerine Düşünceler. Trc. Ali Benli. 1. Bs. İstanbul: Klasik, 2019.
• Snir, Reuven. Modern Arabic Literature. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2017.
• Teymûr, Ahmed. Târîhu’l-Usrati’t-Teymûriyye. Kahire: Muessetu Hindavî, 2017.
• Teymûr, Mahmud. Muellefâtu Muhammed Teymûr: Vemîdu’r-Rûh. 3 Cilt. Kahire: Matba‘atu’l-İ‘timâd, 1922.
• Teymûr, Muhammed. Mâ Terâhu’l-Uyûn. Kahire: el-Matba‘atus-Seleffiyye bi Mısr, 1927.
• Teymûr, Muhammed. Mâ Terâhu’l-Uyûn. Kahire: Muessetu Hindavî, 2012.
• Turgay, Nurettin. Arap Edebiyatında Kısa Hikâye. Selçuk Üniversitesi, 1995.
• Ulutürk, Veli. “BİNBİR GECE - TDV İslâm Ansiklopedisi”. TDV İslam Ansiklopedisi. 6: 180-181. İstanbul: TDV Yay., 1992.
• Yazıcı, Hüseyin. “Hikâye - TDV İslâm Ansiklopedisi”. 17: 479-485. İstanbul: TDV Yay., 1998.
• Yıldız, Musa. “Arap Edebiyatında İlk Modern Kısa Öykü: Muhammed Teymûr’un Fi’l-Kitâr’ı’”. Nüsha Dergisi. 4 (2002): 45-57.
• Zeydân, Corcî. Târîhu Âdâbi’l-Luğati’l-‘Arabbiyye. Kahire: Muessetu Hindavî, 2012.
• Zeyyât, Ahmed Hasan. Târîhu’l-Edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1993.